fbpx
Wikipedia

Buzlaq epoxaları

Buzlaq epoxaları (qlyasiallar) — Yerin geoloji inkişaf tarixində çox soyuq iqlim və geniş sahəli qalın materik buzlaqları ilə xarakterizə olunan epoxalar.

Təsviri

Bu epoxalarda buz yalnız dağları deyil, qütbmülayim enliklərdəki düzənlikləri də örtmüşdü (qurunun təqr.40%-ini). Buzlaq epoxalarının davamiyyət müddəti müxtəlifdir. Yerin müxtəlif sahələrində Erkən Proterozoy, Son Proterozoy (Üst Rifey – Vend), Son Paleozoy (Karbonun sonu – Permin əvvəli) və Son Kaynozoyda müəyyən edilmişdir. Sonuncu epoxa daha çox öyrənilmişdir. Neogenin sonunu və Dördüncü dövrü əhatə edən buzlaq dövründə (2,5–3 mln. il) ən azı 4 buzlaşmanın olması və hər buzlaşmanın 2 və daha çox mərhələyə bölünməsi müəyyən edilmişdir.

Buzlaq nəzəriyyəsi

Buzlaq nəzəriyyəsin baniləri Avropa düzənliklərində buzlaşmanın bir dəfə baş verməsi fikrində idilər. 19-cu əsrin sonlarında aparılan tədqiqatlar nəticəsində bu ərazilərdə iki, yaxud üç buzlaşmanın baş verməsi qənaətinə gəlindi. 20-ci əsrin əvvəllərində A. Penk, E. Brikner və başqaları Alp dağları üçün 5 müstəqil buzlaq epoxasını (Dunay, Güns, Mindel, Riss, Vürm) ayırmışlar; Alp buzlaşmaları sxemi sonralar daha da təkmilləşdirilmişdir. QərbŞərq yarımkürələrində materik Buzlaq epoxaları və onların çöküntüləri Alp buzlaşmaları sxemi ilə korrelyasiya olunur. AvrasiyaŞimali Amerika transokean buzlaşmalarının korrelyasiyası isə problem olaraq qalmaqdadır. Kompleks tədqiqatlar nəticəsində Azərbaycanda yüksəkdağlıq (2000 m-dən yuxarı) ərazilərdə 4 müstəqil buzlaq epoxası (Türkan, Bakı, Xəzər, Xvalın) müəyyən edilmişdir. Birinci buzlaq epoxası Eopleystosendən (Abşeron əsri) Pleystosenə keçid mərhələsində, ikincisi Erkən Pleystosenin sonunda, üçüncüsü Orta Pleystosenin ikinci yarısında, dördüncü buzlaq epoxası Son Pleystosendə formalaşmışdır. Abşeron əsrində BöyükKiçik Qafqazın yüksəklik zonallığı əsaslı dəyişikliyə məruz qalmışdır. Belə ki, subalp və Alp yüksəkdağlıq qurşaqları tamamilə buzlaqlarla örtülmüş və qurşaqlar aşağıya doğru enərək dəniz səviyyəsindən 2000–1200 m arasında formalaşmışdır; enliyarpaqlı meşə örtüyü sub alp və Alp çəmənlik bitkiləri ilə əvəz olunmuşdur. 1200 m-dən aşağıda meşə örtüyünün tərkibi əsaslı dəyişmişdir; soyuq iqlim şəraitinə davamlı iynəyarpaqlılartozağacından ibarət meşə landşaftı formalaşmışdır. Kür çökəkliyində əvvəlki geol. dövrlərdə və Eopleystosenin sonuna qədər geniş yayılmış həmişəyaşıl bitki növləri (dəfnə, dəfnə gilənar, evkalipt, mimoza, çiyələk ağacı və s.) tamamilə sıradan çıxmış və onları seyrək enliyarpaqlı meşə landşaftı əvəz etmişdir. Erkən Pleystosenin birinci buzlaq epoxasında yalnız bitki örtüyünün tərkibi deyil, heyvanlar aləminin tərkibi də əsaslı dəyişikliyə məruz qalmışdır.

Azərbaycanda

Eopleystosenin sonuna qədər Azərbaycanın düzənlik bölgələrində geniş yayılmış cənub filləri, kərgədan, dəvəquşu və s. savanna heyvanları BöyükKiçik Qafqazın ilk buzlaşması mərhələsində sıradan çıxmış və onları soyuq iqlim şəraitinə davamlı növlər (mağara ayısı, mağara kaftarı, mağara şiri və s.) əvəz etmişdir. Azərbaycan ərazisində sonrakı Buzlaq epoxaları inkişaf xüsusiyyətlərinə görə Erkən Pleystosen buzlaşmasına çox oxşardır; hər sonrakı buzlaşma özündən əvvəlkinə nisbətən yalnız az sahə tutması və qısamüddətli olması ilə fərqlənir.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Buzlaq epoxaları// Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). — V cild. Bakı, 2009. — Səh.: 139-140.

buzlaq, epoxaları, qlyasiallar, yerin, geoloji, inkişaf, tarixində, çox, soyuq, iqlim, geniş, sahəli, qalın, materik, buzlaqları, ilə, xarakterizə, olunan, epoxalar, mündəricat, təsviri, buzlaq, nəzəriyyəsi, azərbaycanda, həmçinin, istinadlartəsviri, redaktəbu. Buzlaq epoxalari qlyasiallar Yerin geoloji inkisaf tarixinde cox soyuq iqlim ve genis saheli qalin materik buzlaqlari ile xarakterize olunan epoxalar 1 Mundericat 1 Tesviri 2 Buzlaq nezeriyyesi 3 Azerbaycanda 4 Hemcinin bax 5 IstinadlarTesviri RedakteBu epoxalarda buz yalniz daglari deyil qutb ve mulayim enliklerdeki duzenlikleri de ortmusdu qurunun teqr 40 ini Buzlaq epoxalarinin davamiyyet muddeti muxtelifdir Yerin muxtelif sahelerinde Erken Proterozoy Son Proterozoy Ust Rifey Vend Son Paleozoy Karbonun sonu Permin evveli ve Son Kaynozoyda mueyyen edilmisdir Sonuncu epoxa daha cox oyrenilmisdir Neogenin sonunu ve Dorduncu dovru ehate eden buzlaq dovrunde 2 5 3 mln il en azi 4 buzlasmanin olmasi ve her buzlasmanin 2 ve daha cox merheleye bolunmesi mueyyen edilmisdir 1 Buzlaq nezeriyyesi RedakteBuzlaq nezeriyyesin banileri Avropa duzenliklerinde buzlasmanin bir defe bas vermesi fikrinde idiler 19 cu esrin sonlarinda aparilan tedqiqatlar neticesinde bu erazilerde iki yaxud uc buzlasmanin bas vermesi qenaetine gelindi 20 ci esrin evvellerinde A Penk E Brikner ve basqalari Alp daglari ucun 5 musteqil buzlaq epoxasini Dunay Guns Mindel Riss Vurm ayirmislar Alp buzlasmalari sxemi sonralar daha da tekmillesdirilmisdir Qerb ve Serq yarimkurelerinde materik Buzlaq epoxalari ve onlarin cokuntuleri Alp buzlasmalari sxemi ile korrelyasiya olunur Avrasiya ve Simali Amerika transokean buzlasmalarinin korrelyasiyasi ise problem olaraq qalmaqdadir Kompleks tedqiqatlar neticesinde Azerbaycanda yuksekdagliq 2000 m den yuxari erazilerde 4 musteqil buzlaq epoxasi Turkan Baki Xezer Xvalin mueyyen edilmisdir Birinci buzlaq epoxasi Eopleystosenden Abseron esri Pleystosene kecid merhelesinde ikincisi Erken Pleystosenin sonunda ucuncusu Orta Pleystosenin ikinci yarisinda dorduncu buzlaq epoxasi Son Pleystosende formalasmisdir Abseron esrinde Boyuk ve Kicik Qafqazin yukseklik zonalligi esasli deyisikliye meruz qalmisdir Bele ki subalp ve Alp yuksekdagliq qursaqlari tamamile buzlaqlarla ortulmus ve qursaqlar asagiya dogru enerek deniz seviyyesinden 2000 1200 m arasinda formalasmisdir enliyarpaqli mese ortuyu sub alp ve Alp cemenlik bitkileri ile evez olunmusdur 1200 m den asagida mese ortuyunun terkibi esasli deyismisdir soyuq iqlim seraitine davamli iyneyarpaqlilar ve tozagacindan ibaret mese landsafti formalasmisdir Kur cokekliyinde evvelki geol dovrlerde ve Eopleystosenin sonuna qeder genis yayilmis hemiseyasil bitki novleri defne defne gilenar evkalipt mimoza ciyelek agaci ve s tamamile siradan cixmis ve onlari seyrek enliyarpaqli mese landsafti evez etmisdir Erken Pleystosenin birinci buzlaq epoxasinda yalniz bitki ortuyunun terkibi deyil heyvanlar aleminin terkibi de esasli deyisikliye meruz qalmisdir 1 Azerbaycanda RedakteEopleystosenin sonuna qeder Azerbaycanin duzenlik bolgelerinde genis yayilmis cenub filleri kergedan devequsu ve s savanna heyvanlari Boyuk ve Kicik Qafqazin ilk buzlasmasi merhelesinde siradan cixmis ve onlari soyuq iqlim seraitine davamli novler magara ayisi magara kaftari magara siri ve s evez etmisdir Azerbaycan erazisinde sonraki Buzlaq epoxalari inkisaf xususiyyetlerine gore Erken Pleystosen buzlasmasina cox oxsardir her sonraki buzlasma ozunden evvelkine nisbeten yalniz az sahe tutmasi ve qisamuddetli olmasi ile ferqlenir 1 Hemcinin bax RedakteBuzlaqIstinadlar Redakte 1 2 3 4 Buzlaq epoxalari Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde V cild Baki 2009 Seh 139 140 Menbe https az wikipedia org w index php title Buzlaq epoxalari amp oldid 4446963, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.