fbpx
Wikipedia

Buxara yürüşləri

Avqust 12, 2021

Buxara yürüşləri - Rusiya qoşunlarının 1866-1868-ci və 1870-ci illərdə Buxara əmirliyinə qarşı hərbi ekspedisiyaları.

Yürüşlərin səbəbləri

Rusiya Krım müharibəsindən (1853-1856) sonra Mərkəzi Asiya və Qazaxıstanda öz işğalçılıq siyasətini xeyli genişləndirdi. Rusiya və İngiltərə Mərkəzi Asiya və Qazaxıstanı öz nüfuz dauirələrinə çevirmək uğrunda kəskin mübarizə aparırdılar. Buxara xanlığının Kokandın köməyinə gəlməsi ruslara bu torpaqlara yürüş üçün də bəhanə yaratmışdı. Buxara əmirliyi ilə toqquşmaya əsas səbəb də general-mayor M.Q.Çernyayevin komandanlığı altında rus qoşunları tərəfindən Mərkəzi Asiyada hakim strateji məntəqənin - Kokandın Daşkənd qalasının istila edilməsi oldu. Buna cavab olaraq Buxara hakimiyyətinin sərəncamı ilə əmirin yanına göndərilmiş Rusiya elçiliyi və bütün rus tacirləri həbs edildi. Rusların əmir Müzəffərəddinin qoşunlarını məğlub etməsi və əmirliyin ərazisinin bir hissəsinin, o cümlədən Xocənt, Ura-Tübə, Cizak şəhərlərinin işğalı (1866) Buxara tərəfini sülh danışıqlarına başlamağa məcbur etsə də, əmir ruslarıın şərtləri ilə razılaşmadı. 1867-ci ildə Rusiyanın Orta Asiyada işğal etdiyi bütün ərazilər Türküstan general-qubernatorluğu adı altında birləşdirildi. İmperator II Aleksandr tərəfindən müstəsna səlahiyyətlər almış general-leytenant K.P.Kaufman general-qubernator təyin edildi..

1867-ci il 1 sentyabrda general-leytenant K.P.Kaufman Buxaraya ultimatum mahiyyətli Rusiya-Buxara sazişinin mətnini göndərdi. Buxara tərəfi bu sazişi rədd etdikdən sonra 1868-ci ildə hərbi əməliyyatlar yenidən başlandı. 1868-ci ilin yazında Buxara əmiri rus qoşunlarına qarşı müqəddəs müharibə - cihad elan etdi. 1868-ci il 2 mayda rus qoşunları Buxara əmirliyinin Səmərqənd şəhərini işğal etdilər. Şəhərdə qarnizon yerləşdirən general-qubernator Kaufman əsas qüvvələri ilə Zirabulak yüksəkliyinə yollandı və burada Buxara ordusunu darmadağın etdi. Həmin gün Səmərqənddə Rusiyaya qarşı üsyan baş verdi və rus qarnizonu içqalada mühasirəyə alındı. Səmərqəndə qayıdan general-qubernator Kaufman üsyanı amansızcasına yatırtdı. Az sonra, 1868-ci il 23 iyunda Buxara əmiri Müzəfərəddin Rusiya-Buxara müqaviləsini imzalamağa məcbur oldu. Müqavilənin şərtlərinə görə, Buxara əmirliyi Rusiyanın protektoratlığına keçdi, Zirabulak yüksəkliyinə qədər bütün işğal olunmuş ərazilər Zərəfşan mahalı kimi Rusiyanın hakimiyyəti altında olan Türküstan general-qubernatorluğunun tərkibinə daxil edildi. Bundan əlavə, Buxara əmiri 500 min manat təzminat ödəməli, rus vətəndaşlarının azad ticarət etmək hüququnu və təhlükəsizliyini təmin etməli idi.

1870-ci il hərbi ekspedisiyası zamanı general-mayor A.K.Abramovun başçılığı ilə rus qoşunları Şəhrisəbz və Karşi ərazilərini işğal edərək yerli bəylərin çıxışlarını qəddarlıqla yatırdılar. Bu ərazilər itirilmiş torpaqların əvəzinə Buxara əmirliyinə birləşdirildi. Şaar müqaviləsi (1870) Rusiya imperiyasının Buxara əmirliyi ilə münasibətlərini qəti şəkildə müəyyənləşdirdi.

İstinadlar

  1. История Казахстана в персидских источниках. Т.2. Алматы: Дайк-пресс, 2005, с.282.
  2. Alexander Burnes, Travels into Bokhara being the account of a journey from India to Cabool, Tartary and Persia. Volume II. New Delhi, Madras, Asian educational services, 1992, p.358
  3. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 5-ci cild: Brüssel – Çimli-podzol torpaqlar (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2014. səh. 49–50. ISBN 978-9952-441-10-9.

Avqust 12, 2021
buxara, yürüşləri, rusiya, qoşunlarının, 1866, 1868, 1870, illərdə, buxara, əmirliyinə, qarşı, hərbi, ekspedisiyaları, yürüşlərin, səbəbləri, redaktərusiya, krım, müharibəsindən, 1853, 1856, sonra, mərkəzi, asiya, qazaxıstanda, işğalçılıq, siyasətini, xeyli, g. Buxara yurusleri Rusiya qosunlarinin 1866 1868 ci ve 1870 ci illerde Buxara emirliyine qarsi herbi ekspedisiyalari Yuruslerin sebebleri RedakteRusiya Krim muharibesinden 1853 1856 sonra Merkezi Asiya ve Qazaxistanda oz isgalciliq siyasetini xeyli genislendirdi Rusiya ve Ingiltere Merkezi Asiya ve Qazaxistani oz nufuz dauirelerine cevirmek ugrunda keskin mubarize aparirdilar Buxara xanliginin Kokandin komeyine gelmesi ruslara bu torpaqlara yurus ucun de behane yaratmisdi Buxara emirliyi ile toqqusmaya esas sebeb de general mayor M Q Cernyayevin komandanligi altinda rus qosunlari terefinden Merkezi Asiyada hakim strateji menteqenin Kokandin Daskend qalasinin istila edilmesi oldu Buna cavab olaraq Buxara hakimiyyetinin serencami ile emirin yanina gonderilmis Rusiya elciliyi ve butun rus tacirleri hebs edildi Ruslarin emir Muzeffereddinin 1 2 qosunlarini meglub etmesi ve emirliyin erazisinin bir hissesinin o cumleden Xocent Ura Tube Cizak seherlerinin isgali 1866 Buxara terefini sulh danisiqlarina baslamaga mecbur etse de emir ruslariin sertleri ile razilasmadi 1867 ci ilde Rusiyanin Orta Asiyada isgal etdiyi butun eraziler Turkustan general qubernatorlugu adi altinda birlesdirildi Imperator II Aleksandr terefinden mustesna selahiyyetler almis general leytenant K P Kaufman general qubernator teyin edildi 3 1867 ci il 1 sentyabrda general leytenant K P Kaufman Buxaraya ultimatum mahiyyetli Rusiya Buxara sazisinin metnini gonderdi Buxara terefi bu sazisi redd etdikden sonra 1868 ci ilde herbi emeliyyatlar yeniden baslandi 1868 ci ilin yazinda Buxara emiri rus qosunlarina qarsi muqeddes muharibe cihad elan etdi 1868 ci il 2 mayda rus qosunlari Buxara emirliyinin Semerqend seherini isgal etdiler Seherde qarnizon yerlesdiren general qubernator Kaufman esas quvveleri ile Zirabulak yuksekliyine yollandi ve burada Buxara ordusunu darmadagin etdi Hemin gun Semerqendde Rusiyaya qarsi usyan bas verdi ve rus qarnizonu icqalada muhasireye alindi Semerqende qayidan general qubernator Kaufman usyani amansizcasina yatirtdi Az sonra 1868 ci il 23 iyunda Buxara emiri Muzefereddin Rusiya Buxara muqavilesini imzalamaga mecbur oldu Muqavilenin sertlerine gore Buxara emirliyi Rusiyanin protektoratligina kecdi Zirabulak yuksekliyine qeder butun isgal olunmus eraziler Zerefsan mahali kimi Rusiyanin hakimiyyeti altinda olan Turkustan general qubernatorlugunun terkibine daxil edildi Bundan elave Buxara emiri 500 min manat tezminat odemeli rus vetendaslarinin azad ticaret etmek huququnu ve tehlukesizliyini temin etmeli idi 1870 ci il herbi ekspedisiyasi zamani general mayor A K Abramovun basciligi ile rus qosunlari Sehrisebz ve Karsi erazilerini isgal ederek yerli beylerin cixislarini qeddarliqla yatirdilar Bu eraziler itirilmis torpaqlarin evezine Buxara emirliyine birlesdirildi Saar muqavilesi 1870 Rusiya imperiyasinin Buxara emirliyi ile munasibetlerini qeti sekilde mueyyenlesdirdi Istinadlar Redakte Istoriya Kazahstana v persidskih istochnikah T 2 Almaty Dajk press 2005 s 282 Alexander Burnes Travels into Bokhara being the account of a journey from India to Cabool Tartary and Persia Volume II New Delhi Madras Asian educational services 1992 p 358 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 5 ci cild Brussel Cimli podzol torpaqlar 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2014 seh 49 50 ISBN 978 9952 441 10 9 Menbe https az wikipedia org w index php title Buxara yurusleri amp oldid 4141100, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.