fbpx
Wikipedia

Naxçıvan mədəniyyəti (arxeologiya)

Bu məqalə arxeoloji mədəniyyət haqqındadır. Naxçıvan şəhərinin mədəniyyəti üçün Naxçıvan mədəniyyəti səhifəsinə baxın.

Naxçıvan mədəniyyəti, Qızılvəng mədəniyyəti və ya Boyalı Qablar mədəniyyəti - əsasən Naxçıvan MR ərazisində yayılmış Tuncİlk Dəmir dövrlərində (e.ə. II minillik – I minilliyin əvvəlləri) aid arxeoloji mədəniyyət. 1896, 19041926-cı illərdə Qızılvəng məbədi yaxınlığında Naxçıvan mədəniyyətinə aid daş qutu qəbir abidələri aşkar olunmuşdur. Naxçıvan mədəniyyətini səciyyələndirən əsas saxsı məmulatı həndəsi naxışlarla, insan, heyvan, quş rəsmləri, müxtəlif piktoqrafik işarələrlə bəzədilmiş və yüksək sənətkarlıqla hazırlanmış boyalı qablardır. Naxçıvan mədəniyyəti üçün erkən şəhər (Kültəpə, Qədim Naxçıvan, Oğlanqala, Qazançı qalası, Govurqala, Qalacıq), yaşayış yerləri (Şortəpə, Nəhəcir, Meydantəpə, Kərki, Vayxır, Dəmirçilər və s.) , siklopik tikililər, istehkamlar, torpaq və daş qutu qəbirlər, kurqanlar xarakterikdir.

Naxçıvan mədəniyyəti
Son Tunc-Erkən Dəmir dövrləri
II Kültəpə yaşayış yerindən aşkarlanmış Boyalı Qablar Mədəniyyətinə aid saxsı küpə
Azərbaycan Tarix Muzeyi
Coğrafi region Naxçıvan
Lokallaşdırılması Təzəkənd, Qızılvəng, Qızılburun əraziləri
Tarix e.ə. XX - e.ə. VII əsrlər
Təsərrüfat tipi ticarət, əkinçilik, maldarlıq, metaləritmə, dulusçuluq, toxuculuq
Tədqiqatçılar Vəli Əliyev
Sələfi:

Mərhələləri

Naxçıvan mədəniyyəti dörd inkişaf mərhələsi keçmişdir:

  • 1-ci mərhələ: e.ə. 20-17-ci əsrlər
  • 2-ci mərhələ: e.ə. 17-15-ci əsrlər
  • 3-cü mərhələ: e.ə. 14-11-ci əsrlər
  • 4-cü mərhələ: e.ə. 10-7-ci əsrlər

Tarixi

1896, 19041926 – cı illərdə Qızılvəng monastırı yaxınlığında Naxçıvan mədəniyyətinə aid daş qutu qəbirlər abidələri aşkar olunmuşdur. Naxçıvan mədəniyyətini səciyyələndirən əsas saxsı məmulatı həndəsi naxışlarla, insan, heyvan, quş rəsmləri, müxtəlif piktoqrafik işarələrlə bəzədilmiş və yüksək sənətkarlıqla hazırlanmış boyalı qablardır. Bu səbəbdən də, tədqiqatçılar Naxçıvan mədəniyyəti adı ilə yanaşı bu mədəniyyəti Boyalı Qablar mədəniyyəti də adlandırmışlar.

Bu mədəniyyət eyni zamanda yalnız erməni arxeoloji ədəbiyyatında bir müddət Qızılvəng mədəniyyəti kimi tanınmışdır. Bunun da əsas səbəbi Naxçıvan mədəniyyətinə aid olan ilk əşyaların ilk dəfə Qızılvəng monastırı yaxınlığında aşkarlanması olmuşdur.

Xüsusiyyətləri

Boyalı Qablar mədəniyyəti üçün erkən şəhər mədəniyyəti (Kültəpə, Qədim Naxçıvan, Oğlanqala, Qazançı qalası, Govurqala, Qalacıq və s), yaşayış yerləri (Şortəpə, Nəhəcir, Meydantəpə, Kərki, Əznəbürt, Vayxır, Dəmirçilər və s.), siklop tikililəri, istehkamlar, torpaq və daş qutu qəbirlər, kurqanlar xarakterikdir.

Naxçıvan mədəniyyəti dörd inkişaf mərhələsi keçmişdir.

I mərhələ (e.ə. XX – XVII əsrlər) üçün qırmızı rəngli monoxrom naxışlı (qara rəngli) qulpsuz küpə, çölmək, kasa və xeyrə tipli qablar səciyyəvidir. Qara və boz rəngli, qismən cilalı, cızma, çərtmə, basma və yapmanaxışlı sadə saxsı nümunələrinə də təsadüf edilmişdir. Boyalı qablar dalğalı, sınıq və düz xəttlər, bucaq, üçbucaq, trapesiya, romb və dairələrlə bəzədilmişdir. Bəzi qabların (Nəhəcir və Yaycı yaşayış yerləri) üzərində insan, keçi, maral və quş təsvirləri var.

II mərhələ (e.ə. XVII – XV əsrlər) mürəkkəb həndəsi motivlər, insan, heyvan və quş rəsmləri (II Kültəpə, Şahtaxtı, Qızılvəng) ilə zövqlə naxışlanmış boz və sarı rəngli, polixrom qablar yayılmışdır. Qabların üzəri açıq çəhrayı və sarı rənglə örtülmüş, tünd qırmızı, qəhvəyi, qara və ağ rənglərlə bəzədilmişdir.

III mərhələyə (e.ə. XIV – XI əsrlər) aid olan nisbətən səliqəsiz naxışlanmış çaydan, vaza, qədəh, küpə tipli polixrom boyalı qablar, eləcə də boz və qara rəngli sadə saxsı məmulatı aiddir.

IV mərhələyə (e.ə. X – VII əsrlər) aid qablar əvvəlki mərhələnin materiallarından fərqlənmir, lakin daha kobud və bəsit naxışlanmışdır.

Arxeoloji materiallar

Naxçıvan mədəniyyəti abidələrindən daş toppuzlar, tunc xəncərlər, ox ucluğu, biz, sancaq, quş və sair formalı girdə asmalar, bilərzik, sırğa və üzüklər, qızıl sırğa, əqiq və pastadan müxtəlif formalı muncuqlar, həmçinin dəmir bilərzik, xəncər və sair əşyalar tapılmışdır.

Əkinçi – maldar tayfalara aid Naxçıvan mədəniyyətinin əhalisi sənətkarlıq (metaləritmə, dulusçuluq, toxuculuq), duz, mis, dəmir və sair istehsalı ilə məşğul olmuşdur. Naxçıvan mədəniyyəti tayfaları Cənubi Qafqaz və Yaxın Şərq ölkələri ilə sıx iqtisadi, mədəni əlaqə saxlamışlar.


Həmçinin bax

Ədəbiyyat

  • V.H.Əliyev - Azərbaycanda tunc dövrü boyalı qablar mədəniyyəti, Bakı, 1977[ölü keçid]

İstinadlar

  1. Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддə]. VII ҹилд: МисирПрадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксиjасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. сәһ. 172. (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#invisible_char); (#script_parameter)
  2. V.H.Əliyev. Azərbaycanda tunc dövrü boyalı qablar mədəniyyəti. Bakı, 1977
  3. А л и е в В.Г. Культура эпохи средный бронзы Азербайджана. Б., 1991
  4. V.B. Bahşaliyev - Nahçıvan arkeolojisi // Archaeology of Nahchivan. I., 1997
  5. O. Belli, V. Bahşaliyev - Nahçıvan bölgesinde Orta ve Son Tunc Çağı boya bezemeli çanak çömlek kültürü. I., 2001
  6. Əliyev V. Azərbaycanda tunc dövrünün boyalı qablar mədəniyyəti. Bakı, 1977
  7. Г. М. Ахмедов, И. А. Бабаев. Археологические культуры Азербайджана. — Баку, 1986. — С. 9.
  8. Həbibullayev O. H. (rus.) Kültəpə arxeoloji qazıntılar. Bakı, 1959
  9. Aidə Məmmədova - NAXÇIVANIN BOYALIQABLAR MƏDƏNlYYƏTlNlN ÖYRƏNİLMƏ TARiXİ, Azerbaijan Archeology Vol.: 4 Num. 3-4
  10. Б.Б.Пиотровский. Архелогия Закавказья. Ленинград, с.43
  11. Həbibullayev O. H. (rus.) Kültəpə arxeoloji qazıntıları. Bakı, 1959, s.56
  12. А.А.Иессен. Труды Азербайджанской экспедиции. М., 1965, №125, с.15
  13. B.Brown. Excavation in Azerbaijan. 1948, London, p.250

naxçıvan, mədəniyyəti, arxeologiya, məqalə, arxeoloji, mədəniyyət, haqqındadır, naxçıvan, şəhərinin, mədəniyyəti, üçün, naxçıvan, mədəniyyəti, səhifəsinə, baxın, naxçıvan, mədəniyyəti, qızılvəng, mədəniyyəti, boyalı, qablar, mədəniyyəti, əsasən, naxçıvan, əraz. Bu meqale arxeoloji medeniyyet haqqindadir Naxcivan seherinin medeniyyeti ucun Naxcivan medeniyyeti sehifesine baxin Naxcivan medeniyyeti 1 Qizilveng medeniyyeti ve ya Boyali Qablar medeniyyeti esasen Naxcivan MR erazisinde yayilmis Tunc ve Ilk Demir dovrlerinde e e II minillik I minilliyin evvelleri aid arxeoloji medeniyyet 1 2 3 4 5 1896 1904 ve 1926 ci illerde Qizilveng mebedi yaxinliginda Naxcivan medeniyyetine aid das qutu qebir abideleri askar olunmusdur 6 Naxcivan medeniyyetini seciyyelendiren esas saxsi memulati hendesi naxislarla insan heyvan qus resmleri muxtelif piktoqrafik isarelerle bezedilmis ve yuksek senetkarliqla hazirlanmis boyali qablardir 7 Naxcivan medeniyyeti ucun erken seher Kultepe Qedim Naxcivan Oglanqala Qazanci qalasi Govurqala Qalaciq yasayis yerleri Sortepe Nehecir Meydantepe Kerki Vayxir Demirciler ve s 8 siklopik tikililer istehkamlar torpaq ve das qutu qebirler kurqanlar xarakterikdir Naxcivan medeniyyetiSon Tunc Erken Demir dovrleriII Kultepe yasayis yerinden askarlanmis Boyali Qablar Medeniyyetine aid saxsi kupeAzerbaycan Tarix MuzeyiCografi region NaxcivanLokallasdirilmasi Tezekend Qizilveng Qizilburun erazileriTarix e e XX e e VII esrlerTeserrufat tipi ticaret ekincilik maldarliq metaleritme dulusculuq toxuculuqTedqiqatcilar Veli EliyevSelefi Mundericat 1 Merheleleri 2 Tarixi 3 Xususiyyetleri 4 Arxeoloji materiallar 5 Hemcinin bax 6 Edebiyyat 7 IstinadlarMerheleleri RedakteNaxcivan medeniyyeti dord inkisaf merhelesi kecmisdir 1 ci merhele e e 20 17 ci esrler 2 ci merhele e e 17 15 ci esrler 3 cu merhele e e 14 11 ci esrler 4 cu merhele e e 10 7 ci esrlerTarixi Redakte1896 1904 ve 1926 ci illerde Qizilveng monastiri yaxinliginda Naxcivan medeniyyetine aid das qutu qebirler abideleri askar olunmusdur Naxcivan medeniyyetini seciyyelendiren esas saxsi memulati hendesi naxislarla insan heyvan qus resmleri muxtelif piktoqrafik isarelerle bezedilmis ve yuksek senetkarliqla hazirlanmis boyali qablardir Bu sebebden de tedqiqatcilar Naxcivan medeniyyeti adi ile yanasi bu medeniyyeti Boyali Qablar medeniyyeti de adlandirmislar 9 Bu medeniyyet eyni zamanda yalniz ermeni arxeoloji edebiyyatinda 2 bir muddet Qizilveng medeniyyeti kimi taninmisdir Bunun da esas sebebi Naxcivan medeniyyetine aid olan ilk esyalarin ilk defe Qizilveng monastiri yaxinliginda askarlanmasi olmusdur Xususiyyetleri RedakteBoyali Qablar medeniyyeti ucun erken seher medeniyyeti Kultepe Qedim Naxcivan Oglanqala Qazanci qalasi Govurqala Qalaciq ve s yasayis yerleri Sortepe Nehecir Meydantepe Kerki Ezneburt Vayxir Demirciler ve s siklop tikilileri istehkamlar torpaq ve das qutu qebirler kurqanlar xarakterikdir Naxcivan medeniyyeti dord inkisaf merhelesi kecmisdir 2 10 I merhele e e XX XVII esrler ucun qirmizi rengli monoxrom naxisli qara rengli qulpsuz kupe colmek kasa ve xeyre tipli qablar seciyyevidir Qara ve boz rengli qismen cilali cizma certme basma ve yapmanaxisli sade saxsi numunelerine de tesaduf edilmisdir Boyali qablar dalgali siniq ve duz xettler bucaq ucbucaq trapesiya romb ve dairelerle bezedilmisdir Bezi qablarin Nehecir ve Yayci yasayis yerleri uzerinde insan keci maral ve qus tesvirleri var II merhele e e XVII XV esrler murekkeb hendesi motivler insan heyvan ve qus resmleri II Kultepe 11 Sahtaxti Qizilveng ile zovqle naxislanmis boz ve sari rengli polixrom qablar yayilmisdir Qablarin uzeri aciq cehrayi ve sari rengle ortulmus tund qirmizi qehveyi qara ve ag renglerle bezedilmisdir III merheleye e e XIV XI esrler aid olan nisbeten seliqesiz naxislanmis caydan vaza qedeh kupe tipli polixrom boyali qablar elece de boz ve qara rengli sade saxsi memulati aiddir IV merheleye e e X VII esrler aid qablar evvelki merhelenin materiallarindan ferqlenmir lakin daha kobud ve besit naxislanmisdir Arxeoloji materiallar RedakteNaxcivan medeniyyeti abidelerinden das toppuzlar tunc xencerler ox uclugu biz sancaq qus ve sair formali girde asmalar bilerzik sirga ve uzukler qizil sirga eqiq ve pastadan muxtelif formali muncuqlar hemcinin demir bilerzik xencer ve sair esyalar tapilmisdir 12 Ekinci maldar tayfalara aid Naxcivan medeniyyetinin ehalisi senetkarliq metaleritme dulusculuq toxuculuq duz mis demir ve sair istehsali ile mesgul olmusdur Naxcivan medeniyyeti tayfalari Cenubi Qafqaz ve Yaxin Serq olkeleri ile six iqtisadi medeni elaqe saxlamislar 13 Hemcinin bax RedakteAzerbaycan arxeologiyasiEdebiyyat RedakteV H Eliyev Azerbaycanda tunc dovru boyali qablar medeniyyeti Baki 1977 olu kecid Istinadlar Redakte 1 2 Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹildde VII ҹild Misir Prado Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksijasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1983 sәһ 172 invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char invisible char script parameter 1 2 3 V H Eliyev Azerbaycanda tunc dovru boyali qablar medeniyyeti Baki 1977 A l i e v V G Kultura epohi srednyj bronzy Azerbajdzhana B 1991 V B Bahsaliyev Nahcivan arkeolojisi Archaeology of Nahchivan I 1997 O Belli V Bahsaliyev Nahcivan bolgesinde Orta ve Son Tunc Cagi boya bezemeli canak comlek kulturu I 2001 Eliyev V Azerbaycanda tunc dovrunun boyali qablar medeniyyeti Baki 1977 G M Ahmedov I A Babaev Arheologicheskie kultury Azerbajdzhana Baku 1986 S 9 Hebibullayev O H rus az Kultepe arxeoloji qazintilar Baki 1959 Aide Memmedova NAXCIVANIN BOYALIQABLAR MEDENlYYETlNlN OYRENILME TARiXI Azerbaijan Archeology Vol 4 Num 3 4 B B Piotrovskij Arhelogiya Zakavkazya Leningrad s 43 Hebibullayev O H rus az Kultepe arxeoloji qazintilari Baki 1959 s 56 A A Iessen Trudy Azerbajdzhanskoj ekspedicii M 1965 125 s 15 B Brown Excavation in Azerbaijan 1948 London p 250Menbe https az wikipedia org w index php title Naxcivan medeniyyeti arxeologiya amp oldid 6074621, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.