Bolqarıstanda krım tatarları — Bolqarıstanda yaşayan bir qrup vətəndaş. Krım tatarları və ya onlardan törəyənlər.
Tarixi
Tatarların Bolqarıstan ərazisinə ilk yürüşləri 1241-ci ilə təsadüf edir. Bundan sonra İkinci Bolqar İmperiyası uzun zaman tatarlarla əlaqə saxlamışdır. Bu zamanlar tatar sözü bir etnomin deyil sadəcə Çingiz xanın ordusunun xələflərinə deyilirdi. Bolqarıstan ərazisində ilk tatar yaşayış məntəqəsi XIII əsrin sonu XIV əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. Qızıl Orda sülaləsinin dövründə bir sıra tatar hərbi hissələri Bolqar hökmdarlarının tərəfinə keçmişdir.
XIV əsri sonları XV əsrin əvvələrində bir necə tatar qrupu Bolqarıstan ərazisində məskən salmışdır. Bu ərəfələrdə isə bölgə Osmanlı İmperiyasının ərazilərinə qatılmışdır. Köçün bir sıra səbəbləri vardır. Bu əraziyə gələn tatarlar əsasən köçərilər olmuşlar. Bir müddət sonra oturaq həyata keçmiş və kompakt şəkildə bölgədə 200 il ərzində yaşamışlar. Yazılı mənbələr göstərir ki, tatarlar qonşu kəndlərə basqın etməyə və hakimiyyətin hərəkətlərinə qarşı aktiv şəkildə müqavimət göstərməyə meyilli idilər. Bunlardan yerli əhali narahat idi. Bu səbəbdən onlar Trakyaya köçürülmüşdür. Tədricən Krım tatarları Osmanlı ordusunun bir hissəsinə çevrilmişdir. Region tatarlarının türklərə dil baxımından yaxın olması səbəbindən onlarla qarışaraq tatar kimliyiini itirmişlər
Frakiyadan fərqli olaraq Doburca tatarları öz milli kimliklərini XV əsrdən XX əsrə qədər qoruya bilmişlər. Besarabiyanın Osmanlılar tərəfindən ələ keçirilməsindən sonra Şimali Qara dəniz tatarları bölgəyə köç etmişlər.
XVIII əsrdən isə Şimali Qara dəniz regionunun ruslar tərəfindən işğalından sonra bölgənin etnik tərkibində dəyişikliklər meydana gəlmişdir. 1783-cü ildə Krım xanlığının və 1874-cü ildə Kuban vilayətinin tamamən Rusiya imperiyasının tərkibinə keçməsi ilə Krım tatarlarının böyük bir qrupu Bolqarıstan torpaqlarına köç etmək məcburiyyətində qalmışdır. Bu gün Bolqarıstanda yaşayan tatarlar əsasən bu köçlərin törəmələridir və onlar milli kimliklərini qoruya bilmişlər.
Ən böyük emiqrasiya Krım müharibəsindən sonra baş tutur. Belə ki, 1853—1856-cü illərdə 230 000 tatar bölgəni tərk edir. 1854 - 1862-ci illərdə Bolqarıstana 60 000 tatar köç etmişdir. Onların çoxu Şimali Bolqarıstana yerləşmişdir.
Çərkəz immiqrasiyasından fərqli olaraq, Bolqarıstan Milli Dirçəliş Cəmiyyəti tatarların məskunlaşmaq hüququnu inkar etmədi. Ancaq tatarlar bu dövrdə «etnopsixoloji şok» yaşayırdılar. Bununla belə bir müddət sonra yerli mühitə uyğunlaşa bilmişdilər.
Bolqarıstanın müstəqillik əld etməsindən sonra əvvəlki vəziyyətin dəyişməsi ilə 18 000 krım tatarı Osmanlıya köç etməli olmuşdur. 1919 - 1940-cı illərdə radikal dönəm yaşanırdı. Krım tatrları arasında Atatürkçülük ideyası dərin kök salmışdı. Onlar hətta dəstək üçün Türkiyəyə müraciət belə etmişdirlər.
1940-cı ildə Cənubi Doburca Bolqarıstana verilir. Bununlada krım tatar diasporası yarıya qədər azalır. Kollektivizm isə onların əsrlərdən bəri gələn adətlərinin üzərindən xətt çəkir. SSRİ təsirindən irəli gələrək Sovetlər birliyində krım tatarlarına qarşı sərgilənən münasibət Bolqarıstanda da tətbiq edilir. 1992-ci ildən isə Krımtarları bir etnos olaraq qeydə alınırlar. 1962-ci ildə isə Bolqarıstan Kommunist Partiyası qaraçıların, krım tatarlarının və bolqar müsəlmanlarının türkləşməsinə qarşı tədbirlər işləyib hazırlayır.
1990-cı illərdə həyata keçirilən islahatlar sonrası türk, islam adları bərpa edilmiş və krımtatarları mədəni muxtariyyətlərini əldə edə bilmişlər. 21-ci əsrin əvvəllərində "Tatar kimliyinin dirilməsi" əlamətləri qeydə alınır.
Ədəbiyyat
Антонов, Стоян. The Tatars in Bulgaria = Татарите в България. — Добрич: Наврез, 2004. — 207 с. — ISBN 954-91500-1-1.
İstinadlar
Kırım’dan Türkiye’ye Kırım Tatar Göçleri 2018-04-30 at the Wayback Machine (vatankirim.net) Erişim tarihi: 12.6.2010
Avqust 12, 2021
bolqarıstanda, krım, tatarları, bolqarıstanda, yaşayan, qrup, vətəndaş, krım, tatarları, onlardan, törəyənlər, tarixi, redaktətatarların, bolqarıstan, ərazisinə, yürüşləri, 1241, ilə, təsadüf, edir, bundan, sonra, ikinci, bolqar, imperiyası, uzun, zaman, tatar. Bolqaristanda krim tatarlari Bolqaristanda yasayan bir qrup vetendas Krim tatarlari ve ya onlardan toreyenler Tarixi RedakteTatarlarin Bolqaristan erazisine ilk yurusleri 1241 ci ile tesaduf edir Bundan sonra Ikinci Bolqar Imperiyasi uzun zaman tatarlarla elaqe saxlamisdir Bu zamanlar tatar sozu bir etnomin deyil sadece Cingiz xanin ordusunun xeleflerine deyilirdi Bolqaristan erazisinde ilk tatar yasayis menteqesi XIII esrin sonu XIV esrin evvellerine tesaduf edir Qizil Orda sulalesinin dovrunde bir sira tatar herbi hisseleri Bolqar hokmdarlarinin terefine kecmisdir XIV esri sonlari XV esrin evvelerinde bir nece tatar qrupu Bolqaristan erazisinde mesken salmisdir Bu erefelerde ise bolge Osmanli Imperiyasinin erazilerine qatilmisdir Kocun bir sira sebebleri vardir Bu eraziye gelen tatarlar esasen koceriler olmuslar Bir muddet sonra oturaq heyata kecmis ve kompakt sekilde bolgede 200 il erzinde yasamislar Yazili menbeler gosterir ki tatarlar qonsu kendlere basqin etmeye ve hakimiyyetin hereketlerine qarsi aktiv sekilde muqavimet gostermeye meyilli idiler Bunlardan yerli ehali narahat idi Bu sebebden onlar Trakyaya kocurulmusdur Tedricen Krim tatarlari Osmanli ordusunun bir hissesine cevrilmisdir Region tatarlarinin turklere dil baximindan yaxin olmasi sebebinden onlarla qarisaraq tatar kimliyiini itirmislerFrakiyadan ferqli olaraq Doburca tatarlari oz milli kimliklerini XV esrden XX esre qeder qoruya bilmisler Besarabiyanin Osmanlilar terefinden ele kecirilmesinden sonra Simali Qara deniz tatarlari bolgeye koc etmisler XVIII esrden ise Simali Qara deniz regionunun ruslar terefinden isgalindan sonra bolgenin etnik terkibinde deyisiklikler meydana gelmisdir 1783 cu ilde Krim xanliginin ve 1874 cu ilde Kuban vilayetinin tamamen Rusiya imperiyasinin terkibine kecmesi ile Krim tatarlarinin boyuk bir qrupu Bolqaristan torpaqlarina koc etmek mecburiyyetinde qalmisdir Bu gun Bolqaristanda yasayan tatarlar esasen bu koclerin toremeleridir ve onlar milli kimliklerini qoruya bilmisler En boyuk emiqrasiya Krim muharibesinden sonra bas tutur Bele ki 1853 1856 cu illerde 230 000 tatar bolgeni terk edir 1854 1862 ci illerde Bolqaristana 60 000 tatar koc etmisdir Onlarin coxu Simali Bolqaristana yerlesmisdir 1 Cerkez immiqrasiyasindan ferqli olaraq Bolqaristan Milli Dircelis Cemiyyeti tatarlarin meskunlasmaq huququnu inkar etmedi Ancaq tatarlar bu dovrde etnopsixoloji sok yasayirdilar Bununla bele bir muddet sonra yerli muhite uygunlasa bilmisdiler Bolqaristanin musteqillik eld etmesinden sonra evvelki veziyyetin deyismesi ile 18 000 krim tatari Osmanliya koc etmeli olmusdur 1919 1940 ci illerde radikal donem yasanirdi Krim tatrlari arasinda Ataturkculuk ideyasi derin kok salmisdi Onlar hetta destek ucun Turkiyeye muraciet bele etmisdirler 1940 ci ilde Cenubi Doburca Bolqaristana verilir Bununlada krim tatar diasporasi yariya qeder azalir Kollektivizm ise onlarin esrlerden beri gelen adetlerinin uzerinden xett cekir SSRI tesirinden ireli gelerek Sovetler birliyinde krim tatarlarina qarsi sergilenen munasibet Bolqaristanda da tetbiq edilir 1992 ci ilden ise Krimtarlari bir etnos olaraq qeyde alinirlar 1962 ci ilde ise Bolqaristan Kommunist Partiyasi qaracilarin krim tatarlarinin ve bolqar muselmanlarinin turklesmesine qarsi tedbirler isleyib hazirlayir 1990 ci illerde heyata kecirilen islahatlar sonrasi turk islam adlari berpa edilmis ve krimtatarlari medeni muxtariyyetlerini elde ede bilmisler 21 ci esrin evvellerinde Tatar kimliyinin dirilmesi elametleri qeyde alinir Edebiyyat RedakteAntonov Stoyan The Tatars in Bulgaria Tatarite v Blgariya Dobrich Navrez 2004 207 s ISBN 954 91500 1 1 Istinadlar Redakte Kirim dan Turkiye ye Kirim Tatar Gocleri Arxivlesdirilib 2018 04 30 at the Wayback Machine vatankirim net Erisim tarihi 12 6 2010Menbe https az wikipedia org w index php title Bolqaristanda krim tatarlari amp oldid 5722413, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
