Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu səhifənin Məscidül-Əqsa olaraq adlandırılması təklif edilir. |
Bu məqalədəki məlumatların üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Məscidül-Əqsa yaxud Beytul-Müqəddəs (ərəb. المسجد الأقصى; azərb. ən uzaqdakı məscid) — Qüdsün qədim hissəsinin 1/5-ni təşkil edən 142.000 m²-lik ərazinin Qurandakı adı, müsəlmanlar üçün ən müqəddəs üç yerdən biri.
| İslam | |
| Əl-Əqsa məscidi | |
|---|---|
| ərəb. المسجد الأقصى | |
 | |
 | |
| Ölkə | |
| Üslubu | İslam memarlığı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimologiyası
Əsl adı arami dilində "Beth makdeşa", ivritcə "Beth ha-Mikdaş" və ərəbcə "Beytül-Məqdis" olub "müqəddəs ev" mənasını verir; ilk inşasından bəri daşıdığı bu ad sonralar bütün şəhəri əhatə etməyə başlamışdır. Şəhər üçün müsəlmanların qəbul etdiyi "Qüds" adı da eyni kökdən gəlir və əslində şəhəri deyil, məbədi ifadə edir. Mənhəci, bu məbədin on yeddi adı olduğunu bildirir.
İslam alimləri, Qurani-Kərimdə "əl-Məscidül-Əqsa" adı ilə xatırlanan və ətrafının mübarək olduğu bildirilən yerin Beytül-Məqdis olduğunda həmfikirdirlər. Ərəbcə "əqsa" "uzaq" mənasını verir və bu ad məbədin Məkkədən uzaqda yerləşməsi səbəbilə verilmişdir.
Tarixi
Burada ilk məbədi Suleyman peyğəmbərin tikdiyi inancı vardır. Bu məbəddə çoxlu qiymətli əsərlər olduğundan Suleyman peyğəmbərdən sonra işğal və dağıntılara məruz qalmışdır. Şəhərə hücum edən Babil kralı II Navuxodonosor, məbədi dağıltmış, qarət etmiş və əhalini sürgün etmişdir. Əhəmənilər dövründə geri qayıtmağı bacaran Zerubbabel və yoldaşları məbədi yenidən inşa edirlər. Daha sonra Daha sonra Qüds bir neçə dəfə daha işğala məruz qalmış və bu işğallardan biri, Selevki hökmdarı IV Antioxun hücumu zamanı (e.ə. 168) məbəddə yunan tanrılarının heykəllərinin yerləşdirilməsi ilə nəticələnmişdir. Bu hadisə Makkabi üsyanlarının başlanmasına səbəb olmuşdur. Dörd il sonra işğalçıları qovan Makkabilər, məbədi onlardan təmizləmişlər. Lakin eramızdan əvvəl 63-cü ildə Pompeyin, daha sonra isə Mark Krass əmri altındakı Roma ordusu tərəfindən işğal və talana məruz qalmışdır. Qısa müddət Parfların hakimiyyətinə keçən Qüds, eramızdan əvvəl 37-ci ildə romalıların yəhudi kralı elan etdikləri I Herod (Böyük Herod) tərəfindən romalıların dəstəyi ilə yenidən ələ keçirilmiş və məbəd genişləndirilərək yenidən inşa edilmişdir. Bu tikinti işlərinin İsanın və Zəkəriyyanın yaşadığı dövrdə də davam etdiyi güman edilir. Eramızın 70-ci ildə Titin başçılıq etdiyi Roma ordusunun işğalı zamanı demək olar ki, tamamilə yandırılan Qüds ilə birlikdə məbəd də dağıdılmış, imperator Hadrian dövründə (117–138) şəhər yenidən qurularkən Beytül-Müqəddəsin yerində Yupiter Kapitolin Məbədi inşa edilmişdir. I Konstantinin xristianlığı qəbul etməsindən sonra bu məbədin dağıdıldığı güman olunur.
İslamın gəlişindən sonra şəhər xəlifə Ömərin dövründə müsəlmanların əlinə keçir. Xəlifə Ömər şəxsən bu ərazinin daş və xarabalıqlardan təmizlənməsində iştirak edərək burada bir namazgah tikdirir. Əməvilər dövründə bu əraziyə bir sıra məscidlər inşa olunmuşdur. Qüdsün Səlibçilər tərəfindən işğalı zamanı buradakı məscidlər qarət olunmuş, kilsə (Qiblə məscidi və Qübbətüs-Səxrə) və tövləyə () çevrilmişdir. Əyyubilər dövründə şəhər səlibçilərdən azad olunmuş və bu ərazidə təmir-tikinti və bərpa işləri görülmüşdür. Məğriblilər məscidi də bu periodda inşa edilmişdir.
Daha sonralar bu ərazidəki tikililərə Abbasilər, Osmanlılar tərəfindən dəfələrlə təmir-tikinti və bərpa işləri həyata keçirilmişdir. Bu ərazidə həmçinin Səlcuqlular və Zəngilər də təmir-bərpa işləri həyata keçirmişlər.
1969-cu il avqustun 21-də fanatik bir yəhudi tərəfindən Qiblə məscidində yanğın törədilmiş, məsciddə Nurəddin Mahmud Zənginin inşa etdirdiyi tarixi taxta minbər də yanmışdır. Yanğından xilas edilmiş minbərin bir neçə taxtası İslam Muzeyində nümayiş edilir. Tikili sonrakı illərdə orijinalına uyğun şəkildə bərpa edilsə də, yəhudilərlə ərəblər arasında hələ də davam edən qarşıdurmalar səbəbilə zaman-zaman yenidən hücumlara və dağıntılara məruz qalır.
Haqqında
Bura İslamdan əvvəldə müqəddəs yer olub. Belə ki yəhudi inancına görə məbəd dünya yaradılmamışdan əvvəl mövcud idi və göydə yerləşirdi. Rəbb, dünyanı onun kölgəsinin düşdüyü yerdən yaratmağa başlamış və bu nöqtədə Adəmi yaratmışdır. Bir hədisə görə isə bu yer Məscidül-Həramdan sonra insanların Allaha ibadət etmək məqsədilə inşa olunmuş ikinci ən qədim ibadətxanadır. Günümüzdə Kəbənin ətrafı ilə birlikdə "Məscidül-Həram" adlandırıldığı kimi, Məscidi-Əqsanın da ətrafı ilə birlikdə "Hərəmi-Şərif" olaraq tanınır. Bu ad, qədim Qüdsdə yerləşən, şimaldan 321 m, cənubdan 283 m, şərqdən 474 m, qərbdən isə 490 m uzunluqda divarlarla əhatələnmiş və bəzi yerlərində 30–40 metrlik hündürlüyə çatan, içərisində bir sıra tikililərin yerləşdiyi müqəddəs ərazini ifadə edir.
Məscidi-Əqsa ərazisində inşa olunmuş məscidlər
Bu ərazidə Əməvilər dövründə üç, Əyyubilər dövründə isə bir məscid olmaqla, cəmi dörd məscid inşa edilmişdir. Onlar bunlardır:
- Qübbətüs-Səxrə. Əməvi xəlifəsi Əbdülməlik ibn Mərvan tikdirmişdir. Məscid, mühəndis Rəca ibn Hayvə və Yezid ibn Səlamın nəzarəti altında inşa olunmuşdur. 4 qapısı olan bu məscid səkkizguşə formasındadır. Məscidin içində səkkizguşəli başqa bir tikili də vardır. Bu tikilinin mərkəzində bir dairə yerləşir. Bu dairədə isə "Səxrayi-Müşərrəfə" adlı yeri əhatələyir. Müsəlmanlar bu yerin Məhəmməd peyğəmbərin İsra və Mirac hadisələrində səmaya yüksəldiyi yer olduğuna inanırlar.
- Qiblə məscidi. İnşasına əməvi xəlifəsi Əbdülməlik ibn Mərvanın əmri ilə başlanılmışdır. Mərmər fasadını və mozaika əlavələrini isə Vəlid ibn Mərvan tamamlatmışdır. Məscid, "Məscidi-Əqsa"nın cənubunda, Qiblə istiqamətində yerləşir. "Qiblə" adını da bu səbəbdən almışdır. Məscid, 7 şaquli və 7 üfüqi portikdən ibarətdir. Orta portik "Səlahəddin mehrabı" və "Nurəddin minbəri" səviyyəsində sona çatır. Portiklərin üzərində isə qurğuşun örtüklü gümbəz vardır.
- . Məscid keçmişdə "Şərq düzlüyü" olaraq adlandılırdı, çünki əməvilər buranı "Beytul-Məqdis"dəki yüksəkliyi memarlıq baxımından "düzəltmək" üçün inşa etdirmişdilər. Yüksəklik düzəldikdən sonra məscid "Beytul-Məqdis"in cənub hissəsində, Qibləyə ən yaxın nöqtədə, düz bir zəmin və möhkəm təməllər üzərində inşa edilmiş oldu. 1996-cı ildə restavrasiya edilərək Əbdülməlik ibn Mərvanın şərəfinə "Mərvan məscidi" olaraq adlandırıldı.
- . Məscid Əyyubilərin hakimiyyət illərində "Məğribə qapısı" və məhəlləsi yaxınlığında tikilmişdir. "Məğribə məhəlləsi", Səlahəddin Əyyubinin əmrində Qüdsün azad olunmasında iştirak etmək üçün gələn mərakeşli (məğribli) mücahidlərin yaşadığı məhəllədir. Məscid hal-hazırda muzey olaraq fəaliyyət göstərir. Bu muzeydə İslam tarixinin fərqli dövrlərinə aid bir çox əsər nümayiş olunur.
Qalereya
- Məscidi-Əqsa ərazisində yerləşən məscidlər
-
Qüdsün rəmzinə çevrilmiş Qübbətüs-Səxra -
Qiblə məscidi -
Mərvan məscidi -
Məğriblilər məscidi
İstinadlar
- "Mescid-i Aksa". 18.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- "Mescid-i Aksa". 18.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- Mənhəci. İthəful-əxissə (ərəb). I. Qahirə: nşr. Ə. Ramazan Əhməd. 1982. 93.
- Quran. əl-İsra. 1.
- "Kıble Mescidi". 18.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- "المصلى المرواني في الأقصى.. ما قصته؟". 18.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- "معالم الأقصى.. جامع المغاربة". 18.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
Xarici keçidlər
- Üç büyük dinin kutsal şehri KUDÜS Arxivləşdirilib 2013-03-21 at the Wayback Machine (türk.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sehifenin Mescidul Eqsa olaraq adlandirilmasi teklif edilir Sehifenin adinin deyisdirilmesi ile bagli muzakirede istirak ederek fikirlerinizi boluse bilersiniz Lutfen muzakire bitene qeder sehifeden sablonu cixarmayin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanila bilmesi ucun elave menbelere ehtiyac var Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek onu tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Mescidul Eqsa yaxud Beytul Muqeddes ereb المسجد الأقصى azerb en uzaqdaki mescid Qudsun qedim hissesinin 1 5 ni teskil eden 142 000 m lik erazinin Qurandaki adi 1 muselmanlar ucun en muqeddes uc yerden biri 2 IslamEl Eqsa mescidiereb المسجد الأقصى Olke Felestin Dovleti Uslubu Islam memarligi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Etimologiyasi 2 Tarixi 3 Haqqinda 4 Mescidi Eqsa erazisinde insa olunmus mescidler 5 Qalereya 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerEtimologiyasiredakteEsl adi arami dilinde Beth makdesa ivritce Beth ha Mikdas ve erebce Beytul Meqdis olub muqeddes ev menasini verir ilk insasindan beri dasidigi bu ad sonralar butun seheri ehate etmeye baslamisdir Seher ucun muselmanlarin qebul etdiyi Quds adi da eyni kokden gelir ve eslinde seheri deyil mebedi ifade edir Menheci bu mebedin on yeddi adi oldugunu bildirir 3 Islam alimleri Qurani Kerimde el Mescidul Eqsa adi ile xatirlanan ve etrafinin mubarek oldugu bildirilen yerin 4 Beytul Meqdis oldugunda hemfikirdirler Erebce eqsa uzaq menasini verir ve bu ad mebedin Mekkeden uzaqda yerlesmesi sebebile verilmisdir 2 TarixiredakteBurada ilk mebedi Suleyman peygemberin tikdiyi inanci vardir Bu mebedde coxlu qiymetli eserler oldugundan Suleyman peygemberden sonra isgal ve dagintilara meruz qalmisdir Sehere hucum eden Babil krali II Navuxodonosor mebedi dagiltmis qaret etmis ve ehalini surgun etmisdir Ehemeniler dovrunde geri qayitmagi bacaran Zerubbabel ve yoldaslari mebedi yeniden insa edirler Daha sonra Daha sonra Quds bir nece defe daha isgala meruz qalmis ve bu isgallardan biri Selevki hokmdari IV Antioxun hucumu zamani e e 168 mebedde yunan tanrilarinin heykellerinin yerlesdirilmesi ile neticelenmisdir Bu hadise Makkabi usyanlarinin baslanmasina sebeb olmusdur Dord il sonra isgalcilari qovan Makkabiler mebedi onlardan temizlemisler Lakin eramizdan evvel 63 cu ilde Pompeyin daha sonra ise Mark Krass emri altindaki Roma ordusu terefinden isgal ve talana meruz qalmisdir Qisa muddet Parflarin hakimiyyetine kecen Quds eramizdan evvel 37 ci ilde romalilarin yehudi krali elan etdikleri I Herod Boyuk Herod terefinden romalilarin desteyi ile yeniden ele kecirilmis ve mebed genislendirilerek yeniden insa edilmisdir Bu tikinti islerinin Isanin ve Zekeriyyanin yasadigi dovrde de davam etdiyi guman edilir Eramizin 70 ci ilde Titin basciliq etdiyi Roma ordusunun isgali zamani demek olar ki tamamile yandirilan Quds ile birlikde mebed de dagidilmis imperator Hadrian dovrunde 117 138 seher yeniden qurularken Beytul Muqeddesin yerinde Yupiter Kapitolin Mebedi insa edilmisdir I Konstantinin xristianligi qebul etmesinden sonra bu mebedin dagidildigi guman olunur Islamin gelisinden sonra seher xelife Omerin dovrunde muselmanlarin eline kecir Xelife Omer sexsen bu erazinin das ve xarabaliqlardan temizlenmesinde istirak ederek burada bir namazgah tikdirir Emeviler dovrunde bu eraziye bir sira mescidler insa olunmusdur Qudsun Selibciler terefinden isgali zamani buradaki mescidler qaret olunmus kilse Qible mescidi ve Qubbetus Sexre ve tovleye Mervan mescidi cevrilmisdir Eyyubiler dovrunde seher selibcilerden azad olunmus ve bu erazide temir tikinti ve berpa isleri gorulmusdur Megribliler mescidi de bu periodda insa edilmisdir Daha sonralar bu erazideki tikililere Abbasiler Osmanlilar terefinden defelerle temir tikinti ve berpa isleri heyata kecirilmisdir Bu erazide hemcinin Selcuqlular ve Zengiler de temir berpa isleri heyata kecirmisler 1969 cu il avqustun 21 de fanatik bir yehudi terefinden Qible mescidinde yangin toredilmis mescidde Nureddin Mahmud Zenginin insa etdirdiyi tarixi taxta minber de yanmisdir Yangindan xilas edilmis minberin bir nece taxtasi Islam Muzeyinde numayis edilir Tikili sonraki illerde orijinalina uygun sekilde berpa edilse de yehudilerle erebler arasinda hele de davam eden qarsidurmalar sebebile zaman zaman yeniden hucumlara ve dagintilara meruz qalir 2 HaqqindaredakteBura Islamdan evvelde muqeddes yer olub Bele ki yehudi inancina gore mebed dunya yaradilmamisdan evvel movcud idi ve goyde yerlesirdi Rebb dunyani onun kolgesinin dusduyu yerden yaratmaga baslamis ve bu noqtede Ademi yaratmisdir Bir hedise gore ise bu yer Mescidul Heramdan sonra insanlarin Allaha ibadet etmek meqsedile insa olunmus ikinci en qedim ibadetxanadir Gunumuzde Kebenin etrafi ile birlikde Mescidul Heram adlandirildigi kimi Mescidi Eqsanin da etrafi ile birlikde Heremi Serif olaraq taninir Bu ad qedim Qudsde yerlesen simaldan 321 m cenubdan 283 m serqden 474 m qerbden ise 490 m uzunluqda divarlarla ehatelenmis ve bezi yerlerinde 30 40 metrlik hundurluye catan icerisinde bir sira tikililerin yerlesdiyi muqeddes erazini ifade edir 2 Mescidi Eqsa erazisinde insa olunmus mescidlerredakteBu erazide Emeviler dovrunde uc Eyyubiler dovrunde ise bir mescid olmaqla cemi dord mescid insa edilmisdir Onlar bunlardir Qubbetus Sexre Emevi xelifesi Ebdulmelik ibn Mervan tikdirmisdir Mescid muhendis Reca ibn Hayve ve Yezid ibn Selamin nezareti altinda insa olunmusdur 4 qapisi olan bu mescid sekkizguse formasindadir Mescidin icinde sekkizguseli basqa bir tikili de vardir Bu tikilinin merkezinde bir daire yerlesir Bu dairede ise Sexrayi Muserrefe adli yeri ehateleyir Muselmanlar bu yerin Mehemmed peygemberin Isra ve Mirac hadiselerinde semaya yukseldiyi yer olduguna inanirlar Qible mescidi Insasina emevi xelifesi Ebdulmelik ibn Mervanin emri ile baslanilmisdir 5 Mermer fasadini ve mozaika elavelerini ise Velid ibn Mervan tamamlatmisdir Mescid Mescidi Eqsa nin cenubunda Qible istiqametinde yerlesir Qible adini da bu sebebden almisdir Mescid 7 saquli ve 7 ufuqi portikden ibaretdir Orta portik Selaheddin mehrabi ve Nureddin minberi seviyyesinde sona catir Portiklerin uzerinde ise qurgusun ortuklu gumbez vardir Mervan mescidi Mescid kecmisde Serq duzluyu olaraq adlandilirdi cunki emeviler burani Beytul Meqdis deki yuksekliyi memarliq baximindan duzeltmek ucun insa etdirmisdiler Yukseklik duzeldikden sonra mescid Beytul Meqdis in cenub hissesinde Qibleye en yaxin noqtede duz bir zemin ve mohkem temeller uzerinde insa edilmis oldu 1996 ci ilde restavrasiya edilerek Ebdulmelik ibn Mervanin serefine Mervan mescidi olaraq adlandirildi 6 Megribliler mescidi 7 Mescid Eyyubilerin hakimiyyet illerinde Megribe qapisi ve mehellesi yaxinliginda tikilmisdir Megribe mehellesi Selaheddin Eyyubinin emrinde Qudsun azad olunmasinda istirak etmek ucun gelen merakesli megribli mucahidlerin yasadigi mehelledir Mescid hal hazirda muzey olaraq fealiyyet gosterir Bu muzeyde Islam tarixinin ferqli dovrlerine aid bir cox eser numayis olunur QalereyaredakteMescidi Eqsa erazisinde yerlesen mescidler nbsp Qudsun remzine cevrilmis Qubbetus Sexra nbsp Qible mescidi nbsp Mervan mescidi nbsp Megribliler mescidiIstinadlarredakte Mescid i Aksa 18 04 2025 tarixinde arxivlesdirilib 1 2 3 4 Mescid i Aksa 18 04 2025 tarixinde arxivlesdirilib Menheci Itheful exisse ereb I Qahire nsr E Ramazan Ehmed 1982 93 Quran el Isra 1 Kible Mescidi 18 04 2025 tarixinde arxivlesdirilib المصلى المرواني في الأقصى ما قصته 18 04 2025 tarixinde arxivlesdirilib معالم الأقصى جامع المغاربة 18 04 2025 tarixinde arxivlesdirilib Xarici kecidlerredakte nbsp Vikianbarda elaqeli media fayllar Uc buyuk dinin kutsal sehri KUDUS Arxivlesdirilib 2013 03 21 at the Wayback Machine turk Menbe https az wikipedia org w index php title El Eqsa mescidi amp oldid 8107805