Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Başqırdıstan musiqisi — Rusiya Federasiyasının Başqırdıstan Respublikasında bir qolu.
Tarixi
Başqırdıstan ənənəvi musiqi mədəniyyətinin əsasını başqırd və tatar xalq yaradıcılığı təşkil edir. Başqırd şifahi peşəkar sənətinin formaları şair-müğənnilərin (yırau, sesen) və kurayda çalanların (kuraysı) yaradıcılığında yaranmışdır. XVIII əsrdə Başqırdıstanda mülkədar kapellaları ilə əlaqədar musiqi ifaçılığı formaları yayılmışdır. XVIII əsrin sonu – XIX əsrdə diyarın musiqi-teatr həyatına sürgün edilmiş polyak məskunlar təsir göstərmişlər. Onlar orkestr təşkil edir, musiqili tamaşalar qoyur, rəqs gecələri keçirir, musiqi dərsləri verirdilər. XIX əsrin ikinci yarısından Ufada aktiv musiqi həyatı inkişaf etmişdir: 1870–1880-ci illərdə skripkaçı D.N. Sevastyanovun rəhbərliyi ilə kvartet gecələri keçirilirdi; 1885–1906-cı illərdə simfonik orkestrin iştirakı ilə konsertlər verilirdi. Milli maarifçilik mərkəzlərindən biri 1906–1919-cu illərdə fəaliyyət göstərmiş "Qaliyə" mədrəsəsi idi; burada musiqi də tədris olunurdu. A.A. Alyabyevin "Asiya nəğmələri" və "Başqırd uvertürası" başqırd folkloru əsasında yazılmış ilk musiqi əsərlərindəndir. 1901-ci ildə A.T. Qreçaninov tərəfindən 50-yə yaxın başqırd nəğməsi işlənilmişdir. Başqırd folklorunun öyrənilməsinə XIX əsrin sonlarından başlanılmışdır.
Bəstəkarlıq
1920-ci illərdən Başqırdıstanda peşəkar bəstəkarlıq və ifaçılıq sənəti inkişaf etmiş, musiqi tədrisi müəssisələri şəbəkəsi yaradılmışdır: 1920-ci ildə Ufada ilk musiqi məktəbi, 1922-ci ildə musiqi texnikumu, 1960-cı ildən onun bazasında İncəsənət məktəbi açılmışdır. İlk milli musiqili komediyaların müəllifi X.K. İbrahimov olmuşdur, pyeslərə musiqini K.Y. Rəhimov yazmışdır. 1938-ci ildə Ufada Başqırdıstan opera və balet teatrı, 1939-cu ildə filarmoniya, 1940-cı ildə Bəstəkarlar İttifaqının Başqırdıstan şöbəsi açılmışdır. 1993-cü ildə filarmoniyanın Sibay şəhərində filialı açılmışdır; tərkibində 1969-cu ildən Xor kapellası fəaliyyət göstərir.
Tanınmış xadimləri
Başqırd musiqiçilərindən M.M. Valeyev 1939-cu ildə ilk milli "Xakmar" operasının müəllifi olmuş, 1940-cı ildən isə Bəstəkarlar İttifaqının Başqırdıstan şöbəsinin ilk sədri olmuşdur.
X.Ş. Zaimov, R.A. Murtazin Başqırdıstan musiqi mədəniyyətini əhəmiyyətli dərəcədə zənginləşdirmişlər. XX əsrin ikinci yarısında Z.Q. İsmagilov, A.S. Klyuçaryov, R.A. Murtazin, X.F. Axmetov, N.Q. Sabitov, X.Ş. Zaimov, A.Q. Çuqayev, Ş.Z. Kulborisov, T.Ş. Karimov, R.M. Xasanov, M.Axmetov, S.A. Nizamutdinov musiqi-teatr əsərləri yaratmışlar. Simfonik, kamera-instrumental və vokal musiqisinin inkişafı Z.Q. İsmagilov, X.F. Axmetov, R.A. Murtazin, N.Q. Sabitov, X.Ş. Zaimov, R.V. Salmanov, Ş.Ş. İbrahimov, D.D. Xasanşin və başqalarının adları ilə bağlıdır.
Digər musiqi xadimləri bunlardır: dirijorlar Q.X. Mutalov, N.Q. Sabitov, xor dirijorları A.Q. Tixomirov, Ş.Ş. İbrahimov; müğənnilər Q.S. Almuxammedov, M.A. Axmetzyanova, B.N. Valeyeva, Q.S. Xabibullin, M.X. Xismatullin, M.Q. Saliqaskarova, kurayçalan Y.M. İsyanbayev.
Orkestrlər
1993-cü ildən "Başqırdıstan solistləri" kamera orkestri, 1994-cü ildən Milli simfonik orkestri fəaliyyət göstərir.
Cəmiyyətlər
Başqırdıstanda 1959-cu ildə Xor cəmiyyəti, 1988-ci ildə onun bazasında Musiqi cəmiyyəti yaradılmışdır.
Müsabiqə və festivallar
Başqırdıstanda musiqi sahəsində bir sıra müsabiqə və festivallar təşkil olunur. Belə ki, 1978-ci ildən kuray, kubız ifaçıları və uzlyau müğənnilərinin respublika müsabiqəsi, 1995-ci ildən Salavat şəhərində Ümumrusiya xor dirijorları müsabiqəsi, 1995-ci ildən N.Q. Sabitov adına Ümumrusiya pianoçular müsabiqəsi, 1983-cü ildən Ural və Volqaboyu bəstəkarlarının festivalı keçirilir.
İstinadlar
- BAŞQIRDISTAN 2022-08-18 at the Wayback Machine. ensiklopediya.gov.az (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Basqirdistan musiqisi Rusiya Federasiyasinin Basqirdistan Respublikasinda bir qolu TarixiBasqirdistan enenevi musiqi medeniyyetinin esasini basqird ve tatar xalq yaradiciligi teskil edir Basqird sifahi pesekar senetinin formalari sair mugennilerin yirau sesen ve kurayda calanlarin kuraysi yaradiciliginda yaranmisdir XVIII esrde Basqirdistanda mulkedar kapellalari ile elaqedar musiqi ifaciligi formalari yayilmisdir XVIII esrin sonu XIX esrde diyarin musiqi teatr heyatina surgun edilmis polyak meskunlar tesir gostermisler Onlar orkestr teskil edir musiqili tamasalar qoyur reqs geceleri kecirir musiqi dersleri verirdiler XIX esrin ikinci yarisindan Ufada aktiv musiqi heyati inkisaf etmisdir 1870 1880 ci illerde skripkaci D N Sevastyanovun rehberliyi ile kvartet geceleri kecirilirdi 1885 1906 ci illerde simfonik orkestrin istiraki ile konsertler verilirdi Milli maarifcilik merkezlerinden biri 1906 1919 cu illerde fealiyyet gostermis Qaliye medresesi idi burada musiqi de tedris olunurdu A A Alyabyevin Asiya negmeleri ve Basqird uverturasi basqird folkloru esasinda yazilmis ilk musiqi eserlerindendir 1901 ci ilde A T Qrecaninov terefinden 50 ye yaxin basqird negmesi islenilmisdir Basqird folklorunun oyrenilmesine XIX esrin sonlarindan baslanilmisdir Bestekarliq1920 ci illerden Basqirdistanda pesekar bestekarliq ve ifaciliq seneti inkisaf etmis musiqi tedrisi muessiseleri sebekesi yaradilmisdir 1920 ci ilde Ufada ilk musiqi mektebi 1922 ci ilde musiqi texnikumu 1960 ci ilden onun bazasinda Incesenet mektebi acilmisdir Ilk milli musiqili komediyalarin muellifi X K Ibrahimov olmusdur pyeslere musiqini K Y Rehimov yazmisdir 1938 ci ilde Ufada Basqirdistan opera ve balet teatri 1939 cu ilde filarmoniya 1940 ci ilde Bestekarlar Ittifaqinin Basqirdistan sobesi acilmisdir 1993 cu ilde filarmoniyanin Sibay seherinde filiali acilmisdir terkibinde 1969 cu ilden Xor kapellasi fealiyyet gosterir Taninmis xadimleriBasqird musiqicilerinden M M Valeyev 1939 cu ilde ilk milli Xakmar operasinin muellifi olmus 1940 ci ilden ise Bestekarlar Ittifaqinin Basqirdistan sobesinin ilk sedri olmusdur X S Zaimov R A Murtazin Basqirdistan musiqi medeniyyetini ehemiyyetli derecede zenginlesdirmisler XX esrin ikinci yarisinda Z Q Ismagilov A S Klyucaryov R A Murtazin X F Axmetov N Q Sabitov X S Zaimov A Q Cuqayev S Z Kulborisov T S Karimov R M Xasanov M Axmetov S A Nizamutdinov musiqi teatr eserleri yaratmislar Simfonik kamera instrumental ve vokal musiqisinin inkisafi Z Q Ismagilov X F Axmetov R A Murtazin N Q Sabitov X S Zaimov R V Salmanov S S Ibrahimov D D Xasansin ve basqalarinin adlari ile baglidir Diger musiqi xadimleri bunlardir dirijorlar Q X Mutalov N Q Sabitov xor dirijorlari A Q Tixomirov S S Ibrahimov mugenniler Q S Almuxammedov M A Axmetzyanova B N Valeyeva Q S Xabibullin M X Xismatullin M Q Saliqaskarova kuraycalan Y M Isyanbayev Orkestrler1993 cu ilden Basqirdistan solistleri kamera orkestri 1994 cu ilden Milli simfonik orkestri fealiyyet gosterir CemiyyetlerBasqirdistanda 1959 cu ilde Xor cemiyyeti 1988 ci ilde onun bazasinda Musiqi cemiyyeti yaradilmisdir Musabiqe ve festivallarBasqirdistanda musiqi sahesinde bir sira musabiqe ve festivallar teskil olunur Bele ki 1978 ci ilden kuray kubiz ifacilari ve uzlyau mugennilerinin respublika musabiqesi 1995 ci ilden Salavat seherinde Umumrusiya xor dirijorlari musabiqesi 1995 ci ilden N Q Sabitov adina Umumrusiya pianocular musabiqesi 1983 cu ilden Ural ve Volqaboyu bestekarlarinin festivali kecirilir IstinadlarBASQIRDISTAN 2022 08 18 at the Wayback Machine ensiklopediya gov az az