Bağır Seyidzadə

Bağır Mirqasım oğlu Seyidzadə (9 avqust 1912 – 24 mart 1968) — Azərbaycanın tanınmış ictimai xadimi, diplomat, tanınmış jurnalist, Azərbaycan SSR Əməkdar Mədəniyyət İşçisi.

Bağır Seyidzadə
Bağır Mirqasım oğlu Seyidzadə
Azərbaycan SSR Mədəniyyət nazirinin müavini
Azərbaycan SSR Kinematoqrafiya naziri
Sələfi	Rəsul Rza
Maku şəhərində vitse-konsul
Şəxsi məlumatlar
Partiya	Kommunist partiyası
Təhsili	Azərbaycan Sənaye İnstitutu
Doğum tarixi	9 avqust 1912
Doğum yeri	İrəvan, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi	24 mart 1968 (55 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Dəfn yeri	Fəxri xiyaban
Vətəndaşlığı	SSRİ→ Azərbaycan
Milliyyəti	azərbaycanlı
Təltifləri

Həyatı

Bağır Seyidzadə 9 avqust 1912-ci ildə əzəli Azərbaycan torpağı ilan İrəvanda Seyidovlar ailəsində dünyaya gəlmişdir.

Bağır Seyidzadənin babası, atadan-anadan yetim qalmış Seyid Məmməd Qəmərli kəndinin varlı maldarlarından birinin təsərrüfatında muzdurluq edirdi. Sonradan bu ailədən olan Ümmunisə ilə evlənərək onlarla qohum olmuşdu. Toydan sonra arvadının qardaşları gənc ailəyə torpaq sahəsi ayırmış, burada ikiotaqlı kiçik ev tikmişdilər.

Seyid Məmmədin əsas məşğuliyyəti təsərrüfat işləri idi. Eyni zamanda, o, müxtəlif müalicəvi ot və bitkilər toplamaqla məşğul olur, xəstələndikdə həkimə müraciət etmək imkanından məhrum olan kənd camaatına cürbəcür dərmanlar hazırlayırdı. Kənddə onu ehtiramla Seyid həkim çağırırdılar. Seyid Məmməd 1870-ci ildə özündən sonra dörd uşaq qoyaraq 40 yaşında dünyadan köçdü.

Bağır Seyidzadənin atası Mirqasım kişi və onun qardaşı Mirəli çox yaxın idilər. Onlar əsasən ticarətlə məşğul olurdular, sonradan işlərini genişləndirərək İrəvana köçürlər. Burada onlar böyük ticarət şəbəkəsi qururlar. Mirəli birinci gildiya taciri olur. Daha mütəşəkkil adam olan Mirqasım isə qardaşının getdikcə daha çox gəlir gətirən işləri ilə məşğul olur. Ailə varlanmağa başlayır, lakin xoşbəxtlik uzun sürmür.

Bağır Seyidzadənin qızı Dilarə Seyidzadənin xatırladıqlarından:

Onların bir ümumi evi vardı. Bu ev hələ də durur. Sovet dövründə uşaq bağçası idi.

Onlar 1918-ci ildə İrəvanda millətlərarası münasibətlər kəskinləşdikdən sonra şəhəri tərk edirlər. Mirəli artıq vəfat etmişdi. O, tacir kimi səfərdən qayıdarkən Qarsda dünyasını dəyişmiş və elə oradaca dəfn olunmuşdu. Yeri gəlmişkən, mən Türkiyədə onun məzarını axtarıb tapdım. Buna biz Türkiyədə səfərdə olanda ulu öndər Heydər Əliyevin sayəsində nail oldum. Heydər Əliyevə Qars Universitetinin fəxri doktoru adının verilməsi münasibətilə təntənəli mərasim keçirilirdi. Mirəli əminin məzarını ziyarət etmək elə onda mənə nəsib oldu.

Səhəri günü daşnakların qırğın hazırladığını eşidən Mirqasım həm özünün, həm də qardaşının ailəsini götürüb Tiflisə yola düşür. Bunun üçün o, vaqon tutur. Onda Qafqaz cəbhəsi buradan keçirdi, hər yerdə ingilis qoşunları dayanmışdı, müşayiətçi hindu əsgər idi

.

Onlar Tiflisdə əsasən azərbaycanlıların yaşadığı Şeytanbazar məhəlləsində yaşayırlar. Mirqasım kişi ticarətini davam etdirir, qazandığı pullarla uşaqlarına mükəmməl təhsil verir.

1925-ci ildə Bağır Seyidzadə Tiflisdən Bakıya gəlir. O, sonralar Leninin adını daşıyan Tağıyevin fabrikində işə düzəlir, fəhlə fakültəsinə daxil olur. 1930-cu ildə fəhlə fakültəsini bitirdikdən sonra bir neçə ay "Kəndli" qəzetinin redaksiyasında korrektor işləyir.

O, Azərbaycan Sənaye İnstitutunu bitirək mühəndis-texnoloq ixtisası almasına baxmayaraq, qəlbən həmişə jurnalist olaraq qalırdı.

Dilarə xanımın xatirələrindən:

"O, hələ məktəbdə oxuyarkən işləməyə başlamışdı - divar qəzeti çıxarırdı. O, institutda tələbə divar qəzeti çıxarır, "Gənc işçi" qəzetinin redaktoru olur. O vaxt belə bir qayda vardı - kim qəzetə başçılıq edirdisə, sonra respublika komsomolu Mərkəzi Komitəsinin ideologiya üzrə katibi seçilirdi. Beləliklə, o, respublika komsomolu Mərkəzi Komitəsinin ideologiya üzrə katibi seçildi və 1941-ci ildə Əziz Əliyevin başçılıq etdiyi azərbaycanlılardan ibarət böyük bir qrupla birlikdə İrana getdi.

O vaxtlar anam MK-nın Mərdəkandakı sanatoriyasının baş həkimi idi. Atam onunla xudahafizləşməyə gələndə deyir ki, İrana gedir, lakin bu barədə heç kəs bilməməlidir. Anam hamıya onun cəbhəyə getdiyini deməlidir. Anam soruşur: Ağaya da deməyim? Babam seyid idi, onun hətta yaşıl qurşağı vardı. O, bizə deyirdi ki, qurşağı bağlayacaq və heç kəs bizə toxunmayacaqdır. Atam cavab verir ki, Ağa da bilməməlidir. O, hərbi formada atasının yanına gəlib deyir: Ağa, mən cəbhəyə gedirəm. Ağa təəccüblənir, axı, oğlunun "bron"u var idi.

1941-ci il sentyabrın 15-də Bağır Seyidzadə İrana yola düşür, atası isə infarktdan dünyasını dəyişir. Anam evə qayıdanda qapının bağlı olduğunu görür. Qapını sındırırlar, babam isə artıq keçinmişdi. Anam qayınatası vəfat etdiyi üçün ərini qaytarmaq xahişi ilə MK-ya zəng edir. Onlar isə cavabında "Biz heç onun harada olduğunu bilmirik" deyirlər. Babamı MK dəfn edir. Sonralar atam uzun illər məzarlığa gedə bilmirdi.

Stalin və Bağırov Əziz Əliyevə müxtəlif profilli mütəxəssislərdən ibarət qrup yaratmağı tapşırırlar. Orada jurnalistlər, yazıçılar, hətta geoloqlar vardı. C.Həsənlinin "Cənubi Azərbaycan. Soyuq müharibənin başlanğıcı" kitabında bu barədə çox yaxşı yazılıb. C.Həsənli yazır ki, İrana gələndə Əziz Əliyev onlara göz qoymağa başlayır, - yeri gəlmişkən, bu fakt Qılman İlkinin xatirələrində də vardır və qərara gəlir ki, atam diplomatik işlə məşğul olmalıdır. Bir qismini "Vətən yolunda" qəzetini çıxarmağa göndərir, digərləri üçün məktəb yaradırlar, üçüncülər daha nə iləsə məşğul olurlar, atamı isə oxumaq üçün Moskvaya diplomatik kurslara yollayır. Atam Moskvada fars dilini mükəmməl öyrəndikdən sonra 1944-cü ildə İrana qayıdır, Azərbaycan komsomolu MK-nın ikinci katibi vəzifəsində qalır.

Qılman İlkinin xatirələrindən:

"Mən onunla 1936-cı ildə tanış olmuşam. O vaxt Bağır Seyidzadə Azərbaycan LKGİ MK-nın katibi işləyirdi. Mən "Pioner" jurnalının məsul katibi idim. Bizim əsas işimiz onunla bağlı idi. Mən onunla tez-tez görüşürdüm. O, jurnalın daha maraqlı çıxması üçün çox dəyərli məsləhətlər verirdi. Təklifləri o qədər maraqlı idi ki, onu dinləyərkən böyük zövq alırdıq.

İkinci dəfə Bağır Seyidzadə ilə İranda görüşdük. Məlumdur ki, sovet qoşunları 1941-ci ildə İrana daxil olanda yerli əhali ilə əlaqə yaratmaq üçün oraya azərbaycanlılardan ibarət böyük bir qrup göndərilmişdi. Onların arasında jurnalistlər və yazıçılar da vardı. Qrupun rəhbəri Əziz Əliyev təyin edilmişdi. Biz Təbrizdə Mirzə İbrahimovun rəhbərliyi altında ərəb əlifbası ilə "Vətən yolunda" qəzetini nəşr edirdik. Bağır Seyidzadə isə oraya diplomatik işə göndərilmişdi. Bundan əvvəl o, Maku şəhərində vitse-konsul işləyirdi. Kürdlərin arasında işləmək diplomatik istedad tələb edirdi. Bağır Seyidzadə bu işin öhdəsindən məharətlə gəlirdi. Biz tez-tez görüşürdük. Ya biz onun yanına gedir, ya da o, özü Təbrizdə bizə baş çəkirdi. Öz işindən maraqla danışırdı. Cənubi Azərbaycanda milli hökumətin qurulmasında onun böyük xidməti vardır. Milli hökumətin qələbəsindən sonra Makudan Təbrizə sovet konsulluğunda işə göndərildi. Burada o, əvvəlcə vitse-konsul, sonra konsul işləməyə başladı. Bu işdə böyük diplomatik istedad nümayiş etdirdi. Milli hökumət onu "21 Azər" medalına layiq gördü"

.

M.Bağırovun maraqlı teleqramları qalmışdı. Həmin teleqramlar dövlətin bu qrupun işinə necə böyük əhəmiyyət verdiyinə dəlalət edir: "Təcili Həsənova, Gildinə, Yemelyanova...

Yoldaş Mustafayev və Seyidzadənin hazırladıqları hesabat Cənubi Azərbaycan haqqında ümumi icmalın yaradılması üçün böyük əhəmiyyət daşıyır..." və sair və ilaxır. Yəni, bu hesabatların böyük əhəmiyyəti vardı və böyük məsuliyyətlə hazırlanırdı.

Dilarə xanımın xatirələrindən:

"Oraya gedəndə mənim cəmi 5 yaşım vardı, qayıdanda isə 10 yaşında idim. Atam müəyyən müddət Makuda işlədi, sonra onu Təbrizə vitse-konsul göndərdilər, müəyyən müddətdən sonra baş konsul təyin etdilər. Təbrizdə konsulluq bağlandıqdan sonra atam Bakıya qayıtdı. O vaxtlar İranda, Azərbaycanın 12 şəhərində vitse-konsulluqlar yaradılmışdı və onların hamısı Təbrizdəki baş konsulluğa tabe idi. Konsulluqlara azərbaycanlılar başçılıq edirdi. Yəni onlar Azərbaycan xalqının ən yaxşı nümayəndələri idi. Məqsəd isə SSRİ-nin tərkibinə daxil olduqdan sonra Azərbaycanın nə kimi nailiyyətlər əldə etdiyini iranlı qardaşlara, Cənubi Azərbaycanda yaşayan azərbaycanlılara nümayiş etdirmək idi. Onlar ölkəmizi çox ləyaqətlə təmsil edirdilər. Orada atamın həmkarları - Nuri Quliyev, - sonra o, "İnturist"ə başçılıq etmişdi, - sonralar uzun illər nazir müavini olmuş Mustafa Mustafayev işləyirdilər. Onların orada gördükləri mühüm iş, əlbəttə, bütün gələcək həyatlarında böyük bir iz qoymuşdu, çünki inanırdılar ki, həqiqətən Azərbaycan üçün çox böyük iş görürlər.

Ginekoloq olan anam xəstəxanada işləyirdi. Orada böyük və çox nüfuzlu sovet xəstəxanası vardı. Baş həkim Səmədov idi. Elə həkimlərin hamısı azərbaycanlılar idi. Orada, həmçinin sovet məktəbi yaradılmışdı. Anam biologiyadan dərs deyirdi. Biz orada oxuyurduq, ancaq məktəb bağlanandan sonra mən qardaşımla qayıtdım, müəyyən müddətdən sonra valideynlərimiz də qayıtdılar. Atam artıq Yaxın Şərq üzrə ixtisaslaşmışdı və Türkiyəyə getməliydi. Lakin Bağırov qərara gəldi ki, o, Azərbaycanda işləməlidir, onu kinematoqrafiya naziri təyin etdi"

.

Həmin illərdə Azərbaycanın "Xəzər neftçiləri haqqında dastan" filmi ilk dəfə Kann festivalında beynəlxalq mükafata layiq görüldü.

Bağır Seyidzadənin vəfatı ilə bağlı rəsmi nekroloqda qeyd edildiyi kimi, o, Mətbuat İşləri üzrə İdarə yaratmışdı. Sonradan ona başçılıq etdi, daha sonra həmin idarəni Mədəniyyət Nazirliyi ilə birləşdirdilər. Beləliklə, o, mədəniyyət nazirinin müavini oldu. O, bu vəzifədə yalnız mətbuat və kino ilə məşğul olurdu.

Dilarə Seyidzadənin dediklərindən:

"O vaxtlar nazir Abdulla Bayramov idi. Nazirin daha bir müavini vardı - Məmməd Qurbanov. O, teatrlar ilə, atam isə ancaq mətbuat və kino ilə məşğul olurdu, halbuki ixtisasca neftçi-texnoloq idi. Atamın bütün məktubları, hesabatları təsdiq edir ki, o, əla jurnalist olmuşdur. Həyatda qarşılaşdığı bütün çətinlikləri dəf etməkdə atama daim yazmaqla, redaktə və tərcümə işi ilə məşğul olması kömək edirdi. O, mükəmməl tərcüməçi idi. Mərhum Qurviç deyirdi ki, o, tərcüməçi deyil, pulemyotçudur. Çünki həmişə sinxron tərcümə edirdi. Əsas dili Azərbaycan dili idi, çünki ibtidai təhsilini Azərbaycan dilində almışdı. Sonra institutda rus dilində oxumuşdu. Amma rus dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə edirdi. O, çoxlu xarici dil, o cümlədən fransız dilini bilirdi. O, "Görkəmli insanların həyatı" silsiləsindən bir sıra əsərlər tərcümə etmişdi"

.

O, tutduğu vəzifədən əhəmiyyətsiz bir məsələ üstündə azad edilmişdi. Azərinformun (indiki AzərTAc) baş redaktoru Azər Ələsgərov bu barədə deyirdi: "Bağır Seyidzadə nazir müavini işləyə-işləyə iki-üç kitab tərcümə edib onları nəşr etdirmişdi. Bu səbəbdən də belə bir məsələ qaldırılmışdı ki, o, tərcümə edərək filan qədər qonorar almışdır. Buna görə də onu işdən azad etdilər. O, Azərnəşrdə kiçik redaktor işləməyə başladı, sonra isə Azərinforma direktor müavini vəzifəsinə dəvət edildi. Yalnız sonralar Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi təəssüflə etiraf edəcək ki, Bağır Seyidzadə vəzifəsindən səbəbsiz azad edilmişdir".

Dilarə xanımın dediklərindən:

"Atam azad ruhlu insan idi. Çoxşaxəli fəaliyyətinə baxmayaraq, qəlbən jurnalist olaraq qalmışdı. Bu, onun gələcək həyat yolunu müəyyən etdi. Onu nazir müavini vəzifəsindən azad edəndə, - bunu heç vaxt unutmayacağam, - yaman fikir çəkirdi. Atam öz zəhməti, tərcümələri sayəsində dolanan nizam-intizamlı, büllur kimi saf və təmiz insan idi. O istəyirdi ki, ailəsi ehtiyac bilmədən yaşasın. Bizim hər şeyimiz vardı. Firavan həyatımızı təmin edən yeganə mənbə onun tərcümələri idi. Onu isə "xidməti vəzifəsindən istifadə edərək tərcümələrlə məşğul olduğu" üçün işdən çıxarmışdılar. Mən atama "Axı bu, necə ola bilər" sualını verəndə dedi ki, onlar təsadüfi adamlardır. O, hətta bütün bunların ədalətsiz olduğu barədə fikrimə tərəfdar çıxmadı"

.

Xalq yazıçısı Qılman İlkin bu faktı belə izah edir:

"Mədəniyyət sahəsindəki böyük xidmətlərinə görə 1967-ci ildə Bağır Seyidzadəyə "Əməkdar Mədəniyyət İşçisi" fəxri adı verilmişdi. Bu sahədəki xidmətlərinə, xeyirxah olmasına baxmayaraq, həsəd aparanları və bədxahları vardı. Hamı bilirdi ki, onun bir dəqiqə də olsun boş vaxtı yoxdur, yarımçıq işlərini bitirmək üçün işdən sonra qalır. Gecələr isə yuxunu israfçılıq sayaraq bədii tərcümə ilə məşğul olur, ailəsinin heç bir şeydə korluq çəkməsinə imkan vermirdi. O, pulsuzluğu özünə rəva görə bilməzdi. Bu da həmkarlarında paxıllıq hissi doğururdu, onlar nəyin bahasına olursa-olsun bu firavanlığa zərbə vurmağa çalışırdılar. Nail oldular da. Onu işdən azad etdilər. İşdən azad edilməsi haqqında əmr gülünc səslənirdi. Orada yazılmışdı: tərcümələrinə və böyük məbləğdə qonorarlar aldığı üçün vəzifəsindən azad edilsin. Sonralar bundan xəbər tutan MK-nın birinci katibi deyəcək ki, onu işdən əbəs yerə çıxarmışlar. Bu, tarixdə görünməmiş bir əmr idi!".

Filologiya elmləri namizədi Əsgər Zeynalov bu barədə yazır:

Bağır Seyidzadə Poliqrafiya və Nəşriyyat İdarəsini yaradanlardan biri idi və müəyyən müddət ona başçılıq etmişdi.

1959-cu ildə Bağır Seyidzadə nümayəndə heyətimizin başçısı kimi Çində Azərbaycan günlərində iştirak etmişdi. Sonralar o, "Çin təəssüratları" adlı kitab yazıb və nəşr etdirir. Jurnalistlər İttifaqının üzvü kimi jurnalistlik və tərcüməçilik fəaliyyətini genişləndirir.

Bunlar "Görkəmli adamların həyatı" silsiləsindən N.Muravyovanın "V.Hüqo", Leopold İnfildin "Evarist Qalua", Pestalotsinin "Seçilmiş pedaqoji görüşlər" kitabları idi. Təəssüf ki, həmin kitablar tərcüməçiyə baha başa gəldi"

.

İlyas Tapdığın "Məmməd Arazın məktubları" adlı xatirələrində Bağır Seyidzadə ilə bağlı sətirlər var. İlyas Tapdıq yazır:

"Mən onda Məmmədə məktub yazıb bildirdim ki, məni işdən çıxarıblar. Kitabımla bağlı bütün şəhəri bürüyən söz-söhbətlə şəxsən maraqlanan MK-nın o vaxtkı katibi Nazim Hacıyev 1960-cı ilin payızında məni yanına çağırdı. Yığıncaqda mədəniyyət nazirini möhkəm danladı. Çox mötəbər və xeyirxah bir insanın - Baş Nəşriyyat İdarəsinin rəhbəri Bağır Seyidzadənin himayə etməsi sayəsində üç aydan sonra məni vəzifəmə bərpa etdi"

.

Sonra Azərinformda işləməyə başladı. Dilarə Seyidzadə bunu belə xatırlayır:

"Bu, sadəcə xoşbəxt bir təsadüf idi. O vaxtlar qardaşım Fuad Azərbaycan Politexnik İnstitutunun memarlıq fakültəsində oxuyurdu. O, gənc memarların müsabiqəsinə təqdim edəcəyi işin tərtibatı ilə məşğul idi. Böyük bir planşetin fotoşəklini çəkməliydi, ona görə də böyük fotokağız axtarırdı. Atam dedi ki, Qurviçin yanına get. Ən yaxşı kağız AzərTA-dadır (AzərTAc). Amma kimin oğlu olduğunu demə. Qurviç çox yaxşı insandır, o, sənə kömək edər. Qurviç isə soyadı eşidər-eşitməz Bağır Seyidzadənin oğlu olub-olmadığını soruşmuşdu. Yəni, atam jurnalistikada tanınmış sima idi. Sonra Qurviç MK-ya təqdimat yazır və atam onun müavini olur. O vaxtlar mən artıq formalaşmış bir insan idim. Tarix İnstitutunda işləyirdim və bütün bunlara tarixçi gözü ilə baxırdım.

O, mədəniyyət nazirinin müavini işləyəndə biz onunla bütün tamaşalara, filmlərə baxmağa gedirdik. O, Moskvanın yaradıcı ziyalıları, o cümlədən Çuxrayla yaxından dostluq edirdi. Bizi daim müxtəlif tamaşaların və filmlərin müzakirəsinə cəlb edirdi. AzərTA-dakı işindən, sözün əsl mənasında, zövq alırdı. Səhər saat 4-5-də evə qayıdanda daxilən işıq saçırdı. Gecələr mənasız hesab etdiyim məsələlərə görə durmadan ona zəng edən, daim nə isə soruşan cavanlar çox xoşuna gəlirdi. Mən hiddətlənirdim, o isə deyirdi ki, bunlar çox məsuliyyətli məsələlərdir. Bütün jurnalistlər - İsrafil Nəzərov, Xasay Vəzirov, Nəsir İmanquliyev "Gənc işçi" qəzetində işləmiş, ilk addımlarını bu gənclər qəzetində atmışdılar. Cəmil Əlibəyov elə hey deyirdi ki, Bağır Seyidzadə mənim müəllimimdir. Atam Vətənini, məşğul olduğu işi, doğma jurnalistikanı çox sevirdi.

Bağır Seyidzadə Azərinform üçün əsl tapıntı oldu. Direktorun müavini olması ilə yanaşı, həmçinin tərcümə şöbəsi müdirinin vəzifələrini icra edir, bəzən qəzetin nömrəsinə gedən materialları özü tərcümə və redaktə edirdi. O, həm özünə, həm də əməkdaşlara qarşı çox tələbkar idi. Prinsipial əhəmiyyət daşıyan, yaradıcılıqla bağlı məsələlərdə əsla güzəştə getmirdi. Çox sürətlə yüksək səviyyədə tərcümə edir, mətni birbaşa makinaçıya diktə edirdi. Həmin mətn sonradan heç bir əhəmiyyətli düzəliş olmadan birbaşa mətbuata gedirdi.

Bağır Seyidzadənin ümdə arzusu vardı. O istəyirdi ki, ictimai-siyasi ədəbiyyatın tərcüməsində doğma Azərbaycan dilindən geniş istifadə olunsun, səriştəli mütəxəssislər mürəkkəb siyasi terminlərin analoqunu tapmaqla tərcümə problemlərini həll etsinlər.

Azərinformun qocaman əməkdaşı, əməkdar mədəniyyət işçisi Ənvər Quliyevin dediyi kimi, onun leksikonunda "bilmirəm, bacarmaram" sözləri yox idi. Bir də o istəyirdi ki, jurnalistika fakültəsinin tərcümə sahəsində ixtisaslaşan tələbələri qəzet və jurnal, radio və televiziya redaksiyalarında, nəşriyyatlarda staj keçib orada təcrübə toplasınlar.

Bağır Seyidzadənin Azərinformdakı fəaliyyətini onunla işləyənlər çox dəqiq səciyyələndirmişlər:

"Ömrünün son illərini operativ siyasi materialların tərcüməsinə həsr etmiş Bağır Seyidzadəni AzərTAc-ın tərcüməçilik məktəbində müstəsna örnək olan bir insan kimi xatırlayırlar. Bağır müəllim öz tərcümələrində dilə çox həssas yanaşırdı. O, Azərbaycan dilinin gözəlliyindən, zənginliyindən geniş istifadə edirdi"

.

Azərbaycan tərcümə məktəbinin baniləri arasında Bağır Seyidzadənin adı xüsusi ehtiramla çəkilir, çünki onun bu sahədə xidmətləri çox böyükdür. Dilarə Seyidzadənin xatirələrindən: "Mən Azərbaycanın XX əsrin əvvəlindəki ictimai-siyasi həyatı mövzusunda dissertasiya yazırdım. Əsas mənbə o dövrün mətbuatı idi. Atam məni "Füyuzat", "İrşad", "Həyat" qəzetləri ilə işləməyə məcbur edirdi. Bütün bunlar ərəb hərfləri ilə olduğundan çətinlik çəkirdim. Axı həmin qəzetlərin dili köhnə Azərbaycan dili idi, mən isə rus bölməsində oxuyurdum. Atam üçün hər şey çox asan olduğundan biz onunla bu işdə sıx əməkdaşlıq edirdik. Atam mənə çox kömək etdi.

Ailəmizdə belə idi. Nənəm, anamın anası bizimlə yaşayırdı. Nənəm bizimlə, elə anamla da Azərbaycan dilində danışırdı. Atam işdən gələndə biz rus dilinə keçirdik. Atamla ədəbiyyatdan, tarixdən danışırdıq. O, Ali Partiya Məktəbini bitirmişdi. Məndə onun fərqlənmə diplomunun surəti var, bütün fənlərdən əla qiymətlərdir. Atamın fenomenal yaddaşı vardı. O, sanki gördüklərinin fotoşəklini çəkirdi, yəni görmə yaddaşı əla idi. Çox oxuyurdu, sonradan oxuduqlarının hamısını yaddaşında canlandıra bilirdi. O, təbiətən istedadlı insandı, ən qiymətli xüsusiyyəti laqeyd qala bilməməsiydi. Uşaqları necə böyüyür, necə oxuyur, nə ilə maraqlanır, nə kimi arzuları var - bunların hamısında yaxından iştirak edirdi. Lakin heç bir məcburiyyət yox idi. Memar olmaq istəyirsən - memar ol, tarixçi olmaq istəyirsən, buyur, tarixçi ol".

Bağır Seyidzadəyə ömrünün 55-ci ilində geniş infarktdan dünyasını dəyişdi. O, bazar günündən bazar ertəsinə keçən gecə vəfat etdi. Onlar xarici jurnalistləri qəbul etməliydilər. Yazı makinasına hətta ağ vərəq də qoyulmuşdu. O, mətni diktə etməliydi, eynəyi də elə buradaydı. O, AzərTA-nı, bu zəhmətsevər kollektivi, bir an boş dayanmağa imkan verməyən, sualı suala calayan, hər şeylə maraqlanan fərasətli cavanları çox sevirdi.

Bağır Seyidzadənin əməyi yüksək qiymətləndirilmişdi. O, "Əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adına layiq görülmüş, Qırmızı Əmək Bayrağı və "Şərəf nişanı" ordenləri ilə təltif edilmişdi.

Bağır Seidzadə Səməd Vurğunun rəhbərlik etdiyi bir qrup Azərbaycan ziyalısı ilə birlikdə Novorossiysk cəbhəsində 416-cı, 77-ci və 223-cü diviziyalarda olmuşdu. Onlar özləri ilə incəsənət xadimlərini, müğənniləri aparır, konsertlər təşkil edir, mühazirələr oxuyurdular. Bağır Seyidzadə Səməd Vurğunla birlikdə Tiflisdə vətənpərvərlik mitinqində iştirak etmişdir.

Bağır Seyidzadənin xanımı ixtisasca həkim olan Qeys xanım Nəsirova yaxın qohumu idi. Üç övladı vardı: oğlu Fuad, qızları Dilarə və Xoşqədəm.

Övladlarının hansı kitabları oxuduqlarına biganə qala bilmirdi. Ev kitabla dolu idi. Kitabları rəflərdə toz basmırdı. Onlar sadəcə tamaşa üçün nəzərdə tutulmamışdı. Uşaqlar bu kitabları oxuyur, sonra oxuduqlarını birlikdə müzakirə edirdilər. Bağır Seyidzadə övladlarını kinoya aparmağı, onlarla birlikdə film seyr etməyi sevirdi.

Dilarə Seyidzadənin xatırladıqlarından: "Ailəmizin ən sevimli bayramları Yeni il və Novruz idi. Yeni ildə bütün ailə masa başına yığışardı. Atam saat 11-dən 12-dək yola saldığımız ilə, bu il gördüyümüz işlərə yekun vurar, saat 12-dən 1-dək qarşıladığımız ildə görəcəyimiz işlərdən danışardı. Atamın 1967-ci ildə "Əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adının verilməsi mərasimində söylədiyi nitqin yazısı qalmışdı. O vaxt bir neçə görkəmli xadim, ziyalı seçilmişdi. Onlar, o cümlədən atam xalqa müraciət etmişdilər. Daha bir maraqlı məqam. Biz Fuadla məktəbdə oxuyanda o, anama demişdi ki, səhər yeməyi, qələmdan, qələm və sair ləvazimat üçün hər ay bizə, - Xruşşov islahatlarından əvvəlki dövr idi, - 100 manat pul verəcəkdir. Artıq həyatda olmayanda bir vaxtlar əsərlərini çox tərcümə etdiyi Cani Rodari Moskvaya gəlmişdi. Bu barədə "Pionerskaya pravda" qəzeti yazmışdı. Cani Rodari Pionerlər Evinə gəlib bizdə uşaqlara nə qədər pul verildiyi barədə maraqlanmışdı. Hamı hiddətlənmişdi ki, uşaqlara necə pul vermək olar? Cani Rodari isə "uşaqları pul istəməməyə uşaqlıqdan öyrətmək lazımdır" cavabını vermişdi.

Bağır Seyidzadənin böyük övladı Fuad hərtərəfli istedadlı və bacarıqlı uşaq idi. O, yaxşı oxuyur, gözəl rəsm çəkirdi. Həm valideynləri, həm də müəllimləri ona böyük ümid bəsləyirdilər. Sonralar Fuad Seyidzadə gənc olmasına baxmayaraq, Azərbaycanın aparıcı memarlarından biri oldu. Dilarə xanım "Fuad Seyidzadə. Xatirələr karvanında" kitabında yazır: "Mikayıl Hüseynov, Həsən Məcidov, Ənvər Qasımzadə, Qəzənfər Əlizadə və bir çox başqaları onu çox sevirdilər. Onu böyük qayğı ilə yanaşdığı gənclər sevirdilər. 1968-ci ildə ulu öndər Heydər Əliyevin göstərişi ilə Bakı Şəhər Sovetinin İcraiyyə Komitəsində xüsusi smeta-layihə bürosu yaradılanda onun rəhbəri Fuad təyin edildi. Fuad ətrafına sanballı kollektiv toplamağa başladı. Kadrların seçimində bir meyar vardı: istedad və çalışqanlıq. Gözəl zövqü ilə fərqlənən Fuad onu ətrafdakılara da aşılamağa çalışırdı".

Fuad Seyidzadə həyatdan tez köçdü. Özündən sonra yeganə oğlu Ülvi qaldı. Onun tərbiyəsində Dilarə xanım yaxından iştirak etdi. İndi Ülvi ailə sahibidir: ömür-gün yoldaşı Cəmilə xanım və iki gözəl oğlu - Mirfuad və Mirmusa.

Seyidovlar nəsli dünyaya istedadlı insanlar bəxş etmişdir.

Bağır Seyidzadənin qardaşlarından biri Məmməd Miriyev iqtisadi ədəbiyyat tərcüməçisi idi.

Digər qardaşı İbrahim Seyidov Moskvada, məşhur aviakonstruktor A.Yakovlevin başçılıq etdiyi təyyarə zavodunun direktor müavini idi, yəni "YAK" təyyarələri istehsal edirdi. Müharibə illərində aviazavodun Novosibirskə köçürülməsinə İ.Seyidov başçılıq etmişdi. A.Yakovlev İbrahim Seyidovla birgə fəaliyyətindən "Aviakonstruktorun xatirələri" kitabında yazmışdır.

1934-cü ildən Moskvada "Kaliumun torpaqdan yuyulması" mövzusunda dissertasiya müdafiə edən Həsən Seyidov bu sahədə ilk azərbaycanlı mütəxəssis olur. Sonralar Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində yüksək vəzifələrdə işləyir, MK-nın katibi, Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini və s. kimi yüksək dövlət vəzifələri tutur. Bağır Seyidzadənin bacıları Hüzrə və Firuzə seçdikləri sahələrdə - torpaqşünaslıqda və baytarlıqda peşəkar mütəxəssislər idi.

Azərbaycanın ilk qadın mühəndislərindən biri Zəhra Seyidova idi. O, ötən əsrin 30-cu illərində Azərbaycan Sənaye İnstitutunu bitirdikdən sonra məsul bir vəzifənin öhdəsindən şərəflə gəlmiş, qida sənayesində konstruktor-texnologiya bürosu yaratmış və uzun illər orada çalışmışdır. Bağır Seyidzadənin daha bir bacısı Azərbaycanın ilk qadın travmatoloq alimi, professor Həqiqət Seyidovadır. Altı ixtiranın və 114 elmi işin müəllifi olan Həqiqət Seyidova layiqli davamçılar nəsli yetişdirmişdir.

Seyidovlar nəslinin iki nümayəndəsinin - Həqiqət xanımın və Hüseyn Seyidzadənin adları Azərbaycan Ensiklopediyasında yer almışdır. Azərbaycanda ilk rəngli filmin çəkilişi kinorejissor Hüseyn Seyidzadənin adı ilə bağlıdır. O, Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunda A.Kuleşovun və S.Eyzenşteynin emalatxanasında təhsil almışdır. Kino sənətinin V.Petrov, S.Yutkeviç, Q.Aleksandrov, M.Rom, V.Pudovken kimi adlı-sanlı ustadları ilə işləmişdir. Onun çəkdiyi kinofilmlər arasında S.Rəhmanın dahi Üzeyir Hacıbəylinin ölməz musiqili komediyası əsasında yazdığı ssenari üzrə "O olmasın, bu olsun", genişformatlı "Koroğlu", "Yenilməz batalyon", "Dəli Kür", "Qaynana" kimi filmlər Azərbaycan kino sənətinin qızıl fonduna daxildir. Bu siyahını davam etdirmək olar. Seyidovları tanıyanlar bir ağızdan bildirirlər ki, onların hamısı nəcib, istedadlı, əməksevər insanlardır. Harada yaşayırlarsa yaşasınlar, harada çalışırlarsa çalışsınlar, ömür yollarında nə qədər çətinlik və maneələrlə üzləşsələr də məğrur "azərbaycanlı" adını şərəflə daşımış, bütün ömürlərini Vətənə və xalqa xidmətə həsr etmişlər.

İstinadlar

1. İrəvan xanlığı... gerçəkliyin aydınlığı.Bakı.”Mütərcim”, 2016, 656 s.
2. Əsrə sığmayan ömür VİDEO
3. . 2012-08-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-10.
4. . 2012-08-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-10.