Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Bəyimsarov kurqanı — Qarabağın Tərtər rayonu, Tərtərçay hövzəsinin orta axarı, Bəyimsarov və Sarov kəndləri arasında Bəyimsarov kəndi ərazisində orta hündürlüyü 7-10 m, diametri 50-100 m arasında olan son tunc-ilk dəmir dövrünə aid arxeoloji abidə, kurqan. E.ə. II minilliyin sonlarına aid abidələrin arasında Bəyimsarov kurqan qəbiristanlığının xüsusi yeri vardır (e.ə X-IX əsrlər).
| Bəyimsarov kurqanı | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Tərtər rayonu |
| Yerləşir | Bəyimsarov kəndi |
| Aidiyyatı | son tunc-ilk dəmir dövrü |
| Layihə müəllifi | Hidayət Cəfərov |
| Kəşf tarixi | 1980 |
| Hündürlüyü | 7-10 m |
| Uzunluğu | 20 m |
| Eni | 10 m |
| Sahəsi | 200 m² |
| Rəsmi adı: Bəyimsarov kurqanı | |
| İstinad nöm. | 1776 |
| Kateqoriya | Arxeoloji abidə |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| HGYO | |
 | |
 Bəyimsarov kurqanı | |
Tərtər rayonunun Bəyimsarov kəndində öyrənilmiş kurqanın özü 200 m² sahəni tutur, eni 10, uzunluğu 20, dərinliyi 6 metrdir və onun da üzəri ağac tirlərlə örtülüb. 1980-1981-ci illərdə Tərtərçay hövzəsinin orta axarında Hidayət Cəfərov tərəfindən bir sıra arxeoloji abidələr qeydə almış və bunların bəzilərində qazıntı işlərinə başlamışdır ki, bu abidələr içərisində Bəyimsarov kurqanı xüsusilə diqqəti cəlb edir. Burada tədqiqat işləri 1985-86-cı illərədək davam etmişdir.
Ümumi məlumat
1982-ci ildə tədqiq olunmuş Böyük Borsunlu kurqanının materialları əsasında varlığı güman edilən "Borsunlu variantı" abidələrinin yayılma arealını dəqiqləşdirmək məqsədilə 1985-1986-cı illərdə Bəyimsarov (Tərtər) və Sarıçoban (Ağdam) kurqanlarında (hər kompleksdə bir kurqan) tədqiqat işləri aparılmışdı.
Kurqan örtüyü altında uzunu 20 m, eni 10 m, dərinliyi 6 m olan qəbir kamerası açılmışdır. Şərq-qərb istiqamətli, uzunsov-oval konstruksiyalı qəbrin quruluş etibarilə Azərbaycan və bütövlükdə Qafqaz regionunda analogiyası yoxdur.
Böyük Borsunlu kurqanında olduğu kimi Bəyimsarov kurqanı da hələ qədim dövrlərdə qarət edilmiş, qarətçilər qəbrin üstü örtülməmiş onu talan etmişlər. Qəbrin qərb hissəsi daha çox dağıntıya məruz qalmışdır. Məhz bu hissədə varlı tayfa başçısı (hökmdar) və onu "axirət dünyasına" müşayiət edən daha beş nəfər də dəfn edilmişdir.
Bəyimsarov kurqanı kompleksi materiallarının bir hissəsini metal əşyalar, tunc məmulatı təşkil edir. Tunc əşyalar içərisində tunc lövhədən hazırlanmış borular (uzunluğu 20-22 sm, diametri 1-1,5 sm) və səthi dalğalı olan orijinal quruluşlu umbonlar diqqəti cəlb edir. Göstərilən tip əşyalar dörd yerdə, at skeletləri yanında (hər birində üç boru və altı umbon olmaqla) tapılmışdır.
Qurluşu
Borsulundan fərqli olaraq Bəyimsarov kurqanı bütünlükdə yuxarı təbəqənin nümayəndələrinə aiddirlər. Belə konus formalı hündür torpaq kurqanlar qəbilə başçılarına məxsus olmuşdur. Bu kurqanlardan birində qazıntılar nəticəsində kurqanın altında 200 m² sahəsi olan, 6 m dərinlikdə böyük dəfn zalı açılmışdır. Kameranın üstü yoğun ağaclarla örtülmüşdür. Bəyimsarov kurqanının (e.ə.XIX əsrlər) tədqiqi Azərbaycanın qədim qəbilələrinin həyat tərzinin müxtəlif sahələrini işıqlandırmağa imkan verir.
Qəbir tapıntıları
Son tunc dövrünün ikinci xronoloji çərçivəsində yer almış Bəyimsarov və Sarıçoban kurqanlarında,habelə başqa abidələrdə Azərbaycan abidələri üçün nadir tapıntılar sırasına daxil olan tunc qazana təsadüf edilmişdir.
Bəyimsarov kurqanı qarət olsa da yerdə qalmış materiallar müxtəlifliyi və zənginliyi ilə diqqəti cəlb edir. Xüsusilə keramika nümunələrinin, o cümlədən böyük ölçülü küplərin və taxçadakı keramikanın olduğu kimi saxlanılması, həmin materialları öyrənməyə imkan yaradır.Qəbir kamerasında qəbilə başçısına və onun yaxınlarına məxsus 6 skelet aşkar olunmuşdur.
Qəbirdə keramika ilə yanaşı, tunc əşyalar (borular, umbonlar, qolbaq və üzüklər, maral başı fiquru, səthi naxışlı lövhələr), pasta, şüşə, şüşəvari kütlədən, habelə əqiq, sürmə, sümük, balıqqulağından muncuq və başqa bəzək nümunələri də tapılmışdır. Tunc borular və umbonlar at skeletləri yaxınlığında, tunc lövhələr, maral başı fiquru, sümükdə bəzək əşyaları və muncuqların əksəriyyəti tayfa başçısı dəfn olunmuş yerdə tapılmışdır. Muncuqların bir qismi yanı üstə bükülü dəfn edilmiş ölülərin yanında qoyulmuşdur. Bu qəbirə 120-dən çox saxsı qab, 6 at, xüsusi taxçada 50-dən çox zərif qablar, metal məmulatı, pasta, əqiq, balıqqulağı- kauri muncuqlar qoyulmuşdur.
Tapılan arxeoloji materiallar içərisində (muncuqlar nəzərə alınmazsa) aparıcı yeri müxtəlif tip və ölçülü saxsı qablar tutur. Saxsı qablar da forma etibarilə bir neçə qrupa bölünür.
I qrup
I qrupa həm say, həm də naxışlama motivləri ilə seçilən nazik divarlı, təmiz gildən hazırlanmış, tək qulp, dar boğazlı, şar gövdəli küpələr daxildir. Onlar öz növbəsində iki tipə ayrılır: (I qrup, Ia və Ib tipləri). Birinci qrupun Ia tipinə kiçik ölçülü (hündürlüyü 21-28 sm arasında), nazik divarlı, səthi səliqəli sığallanmış, incə simmetrik formalı, dirsəkli qulpa malik və zəngin naxışı olan qablar daxildir. Birinci qrupun Ib tipinə həmin küplərin nisbətən böyük ölçülü olanları (hündürlüyü 36-43 sm arasında) daxildir. Bu tip qablar qara, metal parıltılı cilalanmaya malik olub, divarı Ia tipi ilə müqayisədə qalındır. Qulpları dirsəkli və ya Ia tipindən fərqli olaraq oval quruluşludur. Hər iki tip qabların səthi naxışlanmışdır.
Birinci qrupun Ia tipinə daxil olan küpələr əsasən qara, bəzi hallarda açıq-şabalıdı və ya bozumtul-qonur rənglidir.
II qrup
III qrup
İstinadlar
- Cəfərov, Hidayət; Cəfərova, Diana. "Qarabağın arxeoloji abidələri (ən qədim dövrlərdən e.ə. VIII əsrə qədər)" (PDF). Azərbaycan Arxeologiyası (az.). 1. 2021: 49–67. doi:10.5782/2218-0346.2021.24.1.49. 29 Aug 2025 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 29 Aug 2025.
- Hidayət Cəfərov. QƏDİM QARABAĞ (Tarixi-arxeoloji tədqiqat: tunc və erkən dəmir dövrü) (az.). Bakı: "Serenada-N". 2020. səh. 338. ISBN .
- Nigar. "Ən böyük kurqanlar Azərbaycanda aşkar olunub" (PDF) (az.). http://www.anl.az. 2010. 4 Oct 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 Oct 2025.
- Джафаров Г.Ф. Археологические исследования в бассейне реки Тертерчай. АЭИА (1980-1981 г.г.) Бакы, 1986, səh. 56-61
- Джафаров Г.Ф. Курган у селения Беимсаров
- Джафаров Г.Ф. Курган у селения Беимсаров, səһ. 165, şəkil 2, 1-3
- Джафаров Г.Ф. Курган у селения Беимсаров, s. 159
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- "Professor Hidayət Cəfərovun "Qarabağın qədim hökmdar kurqanları" adlı kitabı çapdan çıxıb" (az.). https://science.gov.az. 06 June 2022. 30 Aug 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 avq 2025.
- "Qarabağın arxeoloji abidələri (ən qədim dövrlərdən e.ə. VIII əsrə qədər)" (PDF) (az.). https://www.anl.az/. 2021. 4 Oct 2025 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 4 Oct 2025.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger komek etmek isteyirsinizse ya da sehife yarimciq qalibsa sehifeni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde sehife uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 2 saniye evvel Xayala Mammadli muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Beyimsarov kurqani Qarabagin Terter rayonu Tertercay hovzesinin orta axari Beyimsarov ve Sarov kendleri arasinda Beyimsarov kendi erazisinde orta hundurluyu 7 10 m diametri 50 100 m arasinda olan son tunc ilk demir dovrune aid arxeoloji abide kurqan E e II minilliyin sonlarina aid abidelerin arasinda Beyimsarov kurqan qebiristanliginin xususi yeri vardir e e X IX esrler Beyimsarov kurqaniOlke AzerbaycanRayon Terter rayonuYerlesir Beyimsarov kendiAidiyyati son tunc ilk demir dovruLayihe muellifi Hidayet CeferovKesf tarixi 1980Hundurluyu 7 10 mUzunlugu 20 mEni 10 mSahesi 200 m Azerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiResmi adi Beyimsarov kurqaniIstinad nom 1776KateqoriyaArxeoloji abideEhemiyyetiYerli ehemiyyetli40 28 39 sm e 46 56 49 s u H G Y OBeyimsarov kurqani Terter rayonunun Beyimsarov kendinde oyrenilmis kurqanin ozu 200 m saheni tutur eni 10 uzunlugu 20 derinliyi 6 metrdir ve onun da uzeri agac tirlerle ortulub 1980 1981 ci illerde Tertercay hovzesinin orta axarinda Hidayet Ceferov terefinden bir sira arxeoloji abideler qeyde almis ve bunlarin bezilerinde qazinti islerine baslamisdir ki bu abideler icerisinde Beyimsarov kurqani xususile diqqeti celb edir Burada tedqiqat isleri 1985 86 ci illeredek davam etmisdir Umumi melumat1982 ci ilde tedqiq olunmus Boyuk Borsunlu kurqaninin materiallari esasinda varligi guman edilen Borsunlu varianti abidelerinin yayilma arealini deqiqlesdirmek meqsedile 1985 1986 ci illerde Beyimsarov Terter ve Saricoban Agdam kurqanlarinda her kompleksde bir kurqan tedqiqat isleri aparilmisdi Kurqan ortuyu altinda uzunu 20 m eni 10 m derinliyi 6 m olan qebir kamerasi acilmisdir Serq qerb istiqametli uzunsov oval konstruksiyali qebrin qurulus etibarile Azerbaycan ve butovlukde Qafqaz regionunda analogiyasi yoxdur Boyuk Borsunlu kurqaninda oldugu kimi Beyimsarov kurqani da hele qedim dovrlerde qaret edilmis qaretciler qebrin ustu ortulmemis onu talan etmisler Qebrin qerb hissesi daha cox dagintiya meruz qalmisdir Mehz bu hissede varli tayfa bascisi hokmdar ve onu axiret dunyasina musayiet eden daha bes nefer de defn edilmisdir Beyimsarov kurqani kompleksi materiallarinin bir hissesini metal esyalar tunc memulati teskil edir Tunc esyalar icerisinde tunc lovheden hazirlanmis borular uzunlugu 20 22 sm diametri 1 1 5 sm ve sethi dalgali olan orijinal quruluslu umbonlar diqqeti celb edir Gosterilen tip esyalar dord yerde at skeletleri yaninda her birinde uc boru ve alti umbon olmaqla tapilmisdir Qurlusu Borsulundan ferqli olaraq Beyimsarov kurqani butunlukde yuxari tebeqenin numayendelerine aiddirler Bele konus formali hundur torpaq kurqanlar qebile bascilarina mexsus olmusdur Bu kurqanlardan birinde qazintilar neticesinde kurqanin altinda 200 m sahesi olan 6 m derinlikde boyuk defn zali acilmisdir Kameranin ustu yogun agaclarla ortulmusdur Beyimsarov kurqaninin e e XIX esrler tedqiqi Azerbaycanin qedim qebilelerinin heyat terzinin muxtelif sahelerini isiqlandirmaga imkan verir Qebir tapintilari Son tunc dovrunun ikinci xronoloji cercivesinde yer almis Beyimsarov ve Saricoban kurqanlarinda habele basqa abidelerde Azerbaycan abideleri ucun nadir tapintilar sirasina daxil olan tunc qazana tesaduf edilmisdir Beyimsarov kurqani qaret olsa da yerde qalmis materiallar muxtelifliyi ve zenginliyi ile diqqeti celb edir Xususile keramika numunelerinin o cumleden boyuk olculu kuplerin ve taxcadaki keramikanin oldugu kimi saxlanilmasi hemin materiallari oyrenmeye imkan yaradir Qebir kamerasinda qebile bascisina ve onun yaxinlarina mexsus 6 skelet askar olunmusdur Qebirde keramika ile yanasi tunc esyalar borular umbonlar qolbaq ve uzukler maral basi fiquru sethi naxisli lovheler pasta suse susevari kutleden habele eqiq surme sumuk baliqqulagindan muncuq ve basqa bezek numuneleri de tapilmisdir Tunc borular ve umbonlar at skeletleri yaxinliginda tunc lovheler maral basi fiquru sumukde bezek esyalari ve muncuqlarin ekseriyyeti tayfa bascisi defn olunmus yerde tapilmisdir Muncuqlarin bir qismi yani uste bukulu defn edilmis olulerin yaninda qoyulmusdur Bu qebire 120 den cox saxsi qab 6 at xususi taxcada 50 den cox zerif qablar metal memulati pasta eqiq baliqqulagi kauri muncuqlar qoyulmusdur Tapilan arxeoloji materiallar icerisinde muncuqlar nezere alinmazsa aparici yeri muxtelif tip ve olculu saxsi qablar tutur Saxsi qablar da forma etibarile bir nece qrupa bolunur I qrup I qrupa hem say hem de naxislama motivleri ile secilen nazik divarli temiz gilden hazirlanmis tek qulp dar bogazli sar govdeli kupeler daxildir Onlar oz novbesinde iki tipe ayrilir I qrup Ia ve Ib tipleri Birinci qrupun Ia tipine kicik olculu hundurluyu 21 28 sm arasinda nazik divarli sethi seliqeli sigallanmis ince simmetrik formali dirsekli qulpa malik ve zengin naxisi olan qablar daxildir Birinci qrupun Ib tipine hemin kuplerin nisbeten boyuk olculu olanlari hundurluyu 36 43 sm arasinda daxildir Bu tip qablar qara metal pariltili cilalanmaya malik olub divari Ia tipi ile muqayisede qalindir Qulplari dirsekli ve ya Ia tipinden ferqli olaraq oval qurulusludur Her iki tip qablarin sethi naxislanmisdir Birinci qrupun Ia tipine daxil olan kupeler esasen qara bezi hallarda aciq sabalidi ve ya bozumtul qonur renglidir II qrup III qrupIstinadlarCeferov Hidayet Ceferova Diana Qarabagin arxeoloji abideleri en qedim dovrlerden e e VIII esre qeder PDF Azerbaycan Arxeologiyasi az 1 2021 49 67 doi 10 5782 2218 0346 2021 24 1 49 29 Aug 2025 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 29 Aug 2025 Hidayet Ceferov QEDIM QARABAG Tarixi arxeoloji tedqiqat tunc ve erken demir dovru az Baki Serenada N 2020 seh 338 ISBN 978 9952 523 07 2 Nigar En boyuk kurqanlar Azerbaycanda askar olunub PDF az http www anl az 2010 4 Oct 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 4 Oct 2025 Dzhafarov G F Arheologicheskie issledovaniya v bassejne reki Terterchaj AEIA 1980 1981 g g Baky 1986 seh 56 61 Dzhafarov G F Kurgan u seleniya Beimsarov Dzhafarov G F Kurgan u seleniya Beimsarov seһ 165 sekil 2 1 3 Dzhafarov G F Kurgan u seleniya Beimsarov s 159Hemcinin baxBeyimsarov Hidayet CeferovXarici kecidler Professor Hidayet Ceferovun Qarabagin qedim hokmdar kurqanlari adli kitabi capdan cixib az https science gov az 06 June 2022 30 Aug 2025 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 avq 2025 Qarabagin arxeoloji abideleri en qedim dovrlerden e e VIII esre qeder PDF az https www anl az 2021 4 Oct 2025 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 4 Oct 2025