Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ağciyər sorucusu (lat. Paragonimus westermani) digenetik sorucular və ya trematodlar sinifinə daxil olan parazit qurdlardır.
| Ağciyər sorucusu | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| XƏTA: yoxdur{{Plathelminthes}}, taksonun sistematikasını təsvir etməlidir Plathelminthes. ???: Ağciyər sorucusu | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Quruluşu
Ağciyər sorucusunun bədəni yumurta formasındadır, canlı halda qonur-qırmızı, ölmüş halda isə boz-qonur rəngdə olur. Bədənin uzunluğu 10-16, eni 4-8 mm-dir. Kutikula çoxlu miqdarda enli formada pulcuğaoxşar tikancıqlarla örtülmüşdür. Hər iki sormac eyni ölçüdə olur. Quruluşlarında əsas xarakter xüsusiyyət balalığın və yumurtalığın bədənin orta hissəsində - qarın sormacının yan tərəflərində yerləşməsidir. Sarılıqlar çox yaxşı inkişaf etmişdir. Bağırsağın şaxələri çox qıvrılmışdır. Qarın sormacının arxa və yan tərəflərində bir tərəfdən yumurtalıq, digər tərəfdən isə boruşəkilli balalıq yerləşir. İki ədəd beş-paylı toxumluq balalığın və yumurtalığın arxasında yerləşir. Toxumluqlar arasında yoğun və uzun ifrazat orqanı vardır, cinsiyyət dəliyi qarın sormacının arxa nahiyəsində yerləşir.
Həyat tsikli
Parazit əsas sahib olan insanın, pələngin, pişiyin, itin və donuzun xırda bronxlarında cüt-cüt yaşayaraq (bəzən qaraciyər, əzələ və beyində də ola bilər) paraqonimoz xəstəliyini törədir. Parazit sahib orqanizmdə müdafiə reaksiya-sı yaratdığından, o, qalın divarlı, fibrioz mənşəli örtüklə əhatə olunduğundan kiçik kapsul əmələ gətirir. Kapsulun içərisində parazit cüt yerləşir. İnkişaf dövriyyəsi. Parazitin əsas sahibi insan, it, pişik və donuz, birinci aralıq sahibi şirin su ilbizi, ikinci aralıq sahibi isə xərçəngdir. Axırıncı sahibdən bəlğəmlə və ya bağırsaq vasitəsilə uzunluğu 0,08-0,11 və eni 0,04-0,06 mm olan qızılı-qonur rəngli yumurtalar (xəstə bəlğəmi udduqda) xaricə düşür. Yumurtanın inkişafı üçün mütləq su mühiti lazımdır. Suya düşmüş yumurtadan optimal temperaturda 3-6 həftə ərzində mirasidi xaric olur və fəal surətdə özünün birinci aralıq sahibinə - Semisulcosrira cinsindən olan ilbizlərə daxil olur. İlbizdə mirasidi sporosistaya çevrilir. Sporosistadan ana redi və qız redilər əmələ gəlir. Qız redilərdə isə serkari formalaşır. Serkari kutikulyar stiletə və sahibə daxil olmaq üçün əridici xüsusiyyəti olan daxilolma vəzisinə və quyruğa malikdir. Ona görə də ilbizdən xaric olan serkari əvvəlcə substrat üzərində sürünərək hərəkət edir. Serkari birinci aralıq sahibdən, yəni ilbizdən xaric olaraq özünün ikinci aralıq sahibi olan xərçəngin (Astacus yaponicus, A. similis) və ya şirin su yengəcinin bədəninə daxil olur, onun əzələlərində, qaraciyərində və ya qəlsəmələrində sistalaşır. Burada metaserkari 6 həftə qaldıqdan sonra invazion mərhələyə keçir. Axırıncı sahib olan pişik, it, donuz bir sıra vəhşi heyvanlar və insan invazion ikinci sahib orqanizm-xərçəngi yedikdə yoluxma baş verir. İnsanın mədə-bağırsaq sisteminə daxil olmuş metaserkari onikibarmaq bağırsaqda əhatə olunduğu möhkəm örtükdən azad olur, sürfə bağırsağın divarından keçərək bədən boşluğuna düşür. Burada parazit çox mürəkkəb miqrasiya yolu ilə plevra boşluğuna və ağciyərlərə keçir. Ağciyərlərə diafraqma və qanla keçməsi ehtimal olunur. Ağciyər bronxlarına daxil olmuş paraziti çoxlu leykositlər, o cümlədən eozinofillər əhatə edərək, fibroz toxuma əmələ gətirir ki, nəticədə içərisi maye ilə dolu olan kisəşəkilli boşluq yaranır. Bu boşlu-ğun və ya kisənin içərisində 1-2 və ya bir neçə parazit və onları əhatə edən qırmızı irin xarakterli maye olur. Bu kisəciklər iri noxud boyda, ciyərin səthində qabarcıq şəklində özünü təzahür etdirir. Qabarcıqlar bəzən bir-birilə birləşərək böyük boşluq əmələ gətirir, bronxun genişlən-məsi simptomunu yarada bilir. Ağciyərlərin zədələnməsi diffuzformalı sirrozun inkişafına səbəb olur. Xəstəlik özünü xroniki olaraq, adətən, səhərlər bərk öskürəklə təzahür etdirir. Parazit ağciyərlərdəki qan damarlarını zədələdikdə bəlğəmdə qan görünür. Xəstəlik ağırlaşanda plevrit halı da gözlənilir. Xəstəliyin xroniki halı parazitin insana yoluxmasından 2-3 ay keçdikdən sonra başlayır. Məhz bu zaman parazit cinsi yetişkənliyə çatır. İntoksikasiya ilə əlaqədar olaraq xəstədə bədən temperaturu 39 °C-yə çatır. Bu zaman gündə 500 ml irinli və qanlı bəlğəm ifraz edilir. Xəstənin döş nahiyəsində şiddətli ağrılar, təngnəfəslik, ağciyər qansızmaları və s. baş verir. Xəstəliyin ən ağır hallarından biri də parazitin və onun yumurtasının baş beyin yarımkürəsinə düşməsidir. Bu zaman xəstədə ensefalit və meninqoensefalit simptomu özünü göstərə bilər. İfraz olunan bəlğəmin tərkibində parazitin yumurtası olur. Məhz bu yumurtalar suya düşür, yeni inkişaf dövriyyəsinə başlanğıc verir. Xəstəlik Çində, Yaponiyada, Koreyada, Tailandda, Filippində, Qərbi Afrikada geniş yayılmışdır. Rusiyanın Uzaq Sibir hissəsində qismən rast gəlinir.
Ədəbiyyat
- C. Ə. Nəcəfov, R. Ə. Əliyev, Ə. P. Əzizov. Tibbi biologiya və genetikanın əsasları. Bakı - 2008, 839 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Agciyer sorucusu lat Paragonimus westermani digenetik sorucular ve ya trematodlar sinifine daxil olan parazit qurdlardir Agciyer sorucusu Elmi tesnifat XETA taksonomik sablon yoxdur Plathelminthes taksonun sistematikasini tesvir etmelidir Plathelminthes Agciyer sorucusu Beynelxalq elmi adi Paragonimus westermaniSekil axtarisiNCBI 34504QurulusuredakteAgciyer sorucusunun bedeni yumurta formasindadir canli halda qonur qirmizi olmus halda ise boz qonur rengde olur Bedenin uzunlugu 10 16 eni 4 8 mm dir Kutikula coxlu miqdarda enli formada pulcugaoxsar tikanciqlarla ortulmusdur Her iki sormac eyni olcude olur Quruluslarinda esas xarakter xususiyyet balaligin ve yumurtaligin bedenin orta hissesinde qarin sormacinin yan tereflerinde yerlesmesidir Sariliqlar cox yaxsi inkisaf etmisdir Bagirsagin saxeleri cox qivrilmisdir Qarin sormacinin arxa ve yan tereflerinde bir terefden yumurtaliq diger terefden ise borusekilli balaliq yerlesir Iki eded bes payli toxumluq balaligin ve yumurtaligin arxasinda yerlesir Toxumluqlar arasinda yogun ve uzun ifrazat orqani vardir cinsiyyet deliyi qarin sormacinin arxa nahiyesinde yerlesir Heyat tsikliredakteParazit esas sahib olan insanin pelengin pisiyin itin ve donuzun xirda bronxlarinda cut cut yasayaraq bezen qaraciyer ezele ve beyinde de ola biler paraqonimoz xesteliyini toredir Parazit sahib orqanizmde mudafie reaksiya si yaratdigindan o qalin divarli fibrioz menseli ortukle ehate olundugundan kicik kapsul emele getirir Kapsulun icerisinde parazit cut yerlesir Inkisaf dovriyyesi Parazitin esas sahibi insan it pisik ve donuz birinci araliq sahibi sirin su ilbizi ikinci araliq sahibi ise xercengdir Axirinci sahibden belgemle ve ya bagirsaq vasitesile uzunlugu 0 08 0 11 ve eni 0 04 0 06 mm olan qizili qonur rengli yumurtalar xeste belgemi udduqda xarice dusur Yumurtanin inkisafi ucun mutleq su muhiti lazimdir Suya dusmus yumurtadan optimal temperaturda 3 6 hefte erzinde mirasidi xaric olur ve feal suretde ozunun birinci araliq sahibine Semisulcosrira cinsinden olan ilbizlere daxil olur Ilbizde mirasidi sporosistaya cevrilir Sporosistadan ana redi ve qiz rediler emele gelir Qiz redilerde ise serkari formalasir Serkari kutikulyar stilete ve sahibe daxil olmaq ucun eridici xususiyyeti olan daxilolma vezisine ve quyruga malikdir Ona gore de ilbizden xaric olan serkari evvelce substrat uzerinde surunerek hereket edir Serkari birinci araliq sahibden yeni ilbizden xaric olaraq ozunun ikinci araliq sahibi olan xercengin Astacus yaponicus A similis ve ya sirin su yengecinin bedenine daxil olur onun ezelelerinde qaraciyerinde ve ya qelsemelerinde sistalasir Burada metaserkari 6 hefte qaldiqdan sonra invazion merheleye kecir Axirinci sahib olan pisik it donuz bir sira vehsi heyvanlar ve insan invazion ikinci sahib orqanizm xercengi yedikde yoluxma bas verir Insanin mede bagirsaq sistemine daxil olmus metaserkari onikibarmaq bagirsaqda ehate olundugu mohkem ortukden azad olur surfe bagirsagin divarindan kecerek beden bosluguna dusur Burada parazit cox murekkeb miqrasiya yolu ile plevra bosluguna ve agciyerlere kecir Agciyerlere diafraqma ve qanla kecmesi ehtimal olunur Agciyer bronxlarina daxil olmus paraziti coxlu leykositler o cumleden eozinofiller ehate ederek fibroz toxuma emele getirir ki neticede icerisi maye ile dolu olan kisesekilli bosluq yaranir Bu boslu gun ve ya kisenin icerisinde 1 2 ve ya bir nece parazit ve onlari ehate eden qirmizi irin xarakterli maye olur Bu kisecikler iri noxud boyda ciyerin sethinde qabarciq seklinde ozunu tezahur etdirir Qabarciqlar bezen bir birile birleserek boyuk bosluq emele getirir bronxun genislen mesi simptomunu yarada bilir Agciyerlerin zedelenmesi diffuzformali sirrozun inkisafina sebeb olur Xestelik ozunu xroniki olaraq adeten seherler berk oskurekle tezahur etdirir Parazit agciyerlerdeki qan damarlarini zedeledikde belgemde qan gorunur Xestelik agirlasanda plevrit hali da gozlenilir Xesteliyin xroniki hali parazitin insana yoluxmasindan 2 3 ay kecdikden sonra baslayir Mehz bu zaman parazit cinsi yetiskenliye catir Intoksikasiya ile elaqedar olaraq xestede beden temperaturu 39 C ye catir Bu zaman gunde 500 ml irinli ve qanli belgem ifraz edilir Xestenin dos nahiyesinde siddetli agrilar tengnefeslik agciyer qansizmalari ve s bas verir Xesteliyin en agir hallarindan biri de parazitin ve onun yumurtasinin bas beyin yarimkuresine dusmesidir Bu zaman xestede ensefalit ve meninqoensefalit simptomu ozunu gostere biler Ifraz olunan belgemin terkibinde parazitin yumurtasi olur Mehz bu yumurtalar suya dusur yeni inkisaf dovriyyesine baslangic verir Xestelik Cinde Yaponiyada Koreyada Tailandda Filippinde Qerbi Afrikada genis yayilmisdir Rusiyanin Uzaq Sibir hissesinde qismen rast gelinir EdebiyyatredakteC E Necefov R E Eliyev E P Ezizov Tibbi biologiya ve genetikanin esaslari Baki 2008 839 seh Menbe https az wikipedia org w index php title Agciyer sorucusu amp oldid 7172902