Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Azərbaycanda basketbol — Azərbaycan Respublikasında komanda idman növlərindən biri olan basketbolun inkişaf tarixi.
Tarixi
İlikin mərhələ
Azərbaycanda basketbolun tarixi 1920-ci ildən əvvəl Bakıya işləməyə gəlmiş xaricı neft şirkətlərində calışan fəhlə və qulluqçuların təşəbbüsü ilə başlamışdır. İlk növbədə İngiltərədən, İsveçdən, Almaniyadan Bakıya gəlmiş neft şirkətlərinin rəhbərləri özlərinin asudə vaxtlarının mənalı təşkili məqsədilə onlara çoxdan tanış olan idman oyunlarının yayılmasının ilk təşəbbüsçüləri olmuşlar. Məhz bu illərdən başlayaraq ayrı-ayrı əmək kollektivlərində, idarə və müəssisələrdə, ali təhsil ocaqlarında, idman cəmiyyətlərində komandalar yaradılır, məşğələlərə cəlb olunan basketbol həvəskarlarının sayı gün–gündən artırılırdı. Bakı şəhərində basketbol, futbol və voleyboldan sonra öz kütləviliyinə görə üçüncü yeri tuturdu.
SSRİ dövrü
Azərbaycanda basketbol 1924-cü ildən inkişaf edir. Çünki 1923-cü ildən başlayaraq bütün kompleks yarışların və spartakiadaların proqramına basketbol idman növü də daxıl edilir və basketbol üzrə sadə idman meydançaların kütləbi təşkili əksər təşkilatların diqqət mərkəzində olur. 1924-cü ildə kişilərdən ibarət 42 komanda, qadınlardan ibarət 10 komanda yaradılmışdır. 1925-ci ildə Bakıda Basketbol üzrə Zaqafqaziya çempionatı keçirilmiş, Azərbaycanın kişilərdən və qadınlardan ibarət komandaları 1-ci yerə çıxmışlar. 1926-cı ildə təkcə Bakı şəhərində 300-ə yaxın basketbol üzrə komandaların və məşğələlərin fəaliyyət göstərməsi qeydə alınmışdı. 1930-cu illərdə artıq basketbol məktəblərinin spartakiadasının proqramına daxil olunur.
Tədricən basketbol Azərbaycanın digər şəhər və rayonlarında inkişaf etdirilməyə başlamış; komandaların sayının artması ilə yanaşı basketbolun texniki və taktiki keyfiyyətləri təkmilləşdirir, topun tora salınmasında yeni-yeni üsullar tədbiq edilməyə başlayır ki, bütün bunlar da basketbol oyunun improvizasiyaya daha böyük meyl etməsinə və nəticə etibari ilə bu idman növünün Azərbaycanda estetik baxımdan daha cazibədar formaya yiyəlməsinə səbəb olur. Tədricən fərdi oyundan kollektiv oyun sisteminə keçid prosesi başlamışdır.
1934-cü ildə ilk respublika çempionatı təşkil olunmuş, Bakının "Dinamo" komandası birinci yeri tutmuşdur.
1940–1950-ci illərdə Azərbaycan basketbolçularından Adil Gəraybəyli, Leonid Neruşenko, Arif Şahbazov, Nazim Hüseynov, Əliyar və Qəhrəman Məmmədyarov qardaşları, Aleksandr Petrov, Fərid Səmədov, Vladimir Rıbalko, Yuri Naumtsev, Samur Novruzov, Fuad Məmmədyarov, Sabir Zülfüqarov, Valeri Muxin, Mahir Ziyazadə və başqaları Ümumittifaq yarışlarda uğurla çıxış etmişlər.
Müstəqillik illəri
XX əsrin sonlarında Azərbaycanda basketbol durğunluq dövrünü yaşayır.
12 mart 1993-cü ildə dövlət qeydiyyatına alınmışAzərbaycan Basketbol Federasiyası (ABF) 1994-cü ildə Beynəlxalq Basketbol Federasiyasına (FİBA) tamhüquqlu üzv qəbul edilmişdir. Amma 1997-ci ildən 2000-ci ilə qədər ABF-sı FİBA-nın heç bir toplantı və tədbirlərdə iştirak etmədiyinə görə tamhüquqlu üzvlüyündən xaric edilmişdir. 2000-ci ildə Azərbaycan Basketbol Federasiyasının yeni rəhbərliyi seçildikdən sonra, beynəlxalq əlaqələrin yeni səviyəyə qaldırılması sayəsində 2000-ci ildə Türkiyədə keçirilən FİBA konqresində ABF-nın bu beynəlxalq quruma üzvlüyü bərpa olunmuşdur.
2005-ci ildə Azərbaycanın kişilərdən ibarət milli Basketbol komandası Səudiyyə Ərəbistanında keçirilmiş 1-ci İslam Oyunlarında qızıl medal qazanmış, 2006-cı ildə isə FİBA-nın Albaniyada keçirilən "İnkişaf kuboku" yarışlarında qalib olmuşdur. 2008-ci ildə isə Azərbaycan millisi Avropa Çempionatının C Divizionunda 1-ci yeri tutmuşdur.
Hazırda Azərbaycan Respublikasını beynəlxalq basketbol turnirlərində təmsil edən Azərbaycan milli basketbol komandasının baş məşqçisi .
Həmçinin bax
İstinadlar
- Basketbolun Tarixi 2021-12-17 at the Wayback Machine. basketball.az (az.)
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 3-cü cild: Babilistan – Bəzirxana (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2011. səh. 245. ISBN . / ensiklopediya.gov.az 2022-08-18 at the Wayback Machine
- Azərbaycan Basketbol Federasiyası 2017-11-27 at the Wayback Machine. mys.gov.az (az.)
- Rəyasət Heyətinin iclası 2016-03-13 at the Wayback Machine basketball.az, 12.03.2016
Xarici keçidlər
- basketball.az — Azərbaycan Basketbol Federasiyasının rəsmi saytı (az.) (rus.) (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycanda basketbol Azerbaycan Respublikasinda komanda idman novlerinden biri olan basketbolun inkisaf tarixi TarixiIlikin merhele Azerbaycanda basketbolun tarixi 1920 ci ilden evvel Bakiya islemeye gelmis xarici neft sirketlerinde calisan fehle ve qulluqcularin tesebbusu ile baslamisdir Ilk novbede Ingiltereden Isvecden Almaniyadan Bakiya gelmis neft sirketlerinin rehberleri ozlerinin asude vaxtlarinin menali teskili meqsedile onlara coxdan tanis olan idman oyunlarinin yayilmasinin ilk tesebbusculeri olmuslar Mehz bu illerden baslayaraq ayri ayri emek kollektivlerinde idare ve muessiselerde ali tehsil ocaqlarinda idman cemiyyetlerinde komandalar yaradilir mesgelelere celb olunan basketbol heveskarlarinin sayi gun gunden artirilirdi Baki seherinde basketbol futbol ve voleyboldan sonra oz kutleviliyine gore ucuncu yeri tuturdu SSRI dovru Azerbaycanda basketbol 1924 cu ilden inkisaf edir Cunki 1923 cu ilden baslayaraq butun kompleks yarislarin ve spartakiadalarin proqramina basketbol idman novu de daxil edilir ve basketbol uzre sade idman meydancalarin kutlebi teskili ekser teskilatlarin diqqet merkezinde olur 1924 cu ilde kisilerden ibaret 42 komanda qadinlardan ibaret 10 komanda yaradilmisdir 1925 ci ilde Bakida Basketbol uzre Zaqafqaziya cempionati kecirilmis Azerbaycanin kisilerden ve qadinlardan ibaret komandalari 1 ci yere cixmislar 1926 ci ilde tekce Baki seherinde 300 e yaxin basketbol uzre komandalarin ve mesgelelerin fealiyyet gostermesi qeyde alinmisdi 1930 cu illerde artiq basketbol mekteblerinin spartakiadasinin proqramina daxil olunur Tedricen basketbol Azerbaycanin diger seher ve rayonlarinda inkisaf etdirilmeye baslamis komandalarin sayinin artmasi ile yanasi basketbolun texniki ve taktiki keyfiyyetleri tekmillesdirir topun tora salinmasinda yeni yeni usullar tedbiq edilmeye baslayir ki butun bunlar da basketbol oyunun improvizasiyaya daha boyuk meyl etmesine ve netice etibari ile bu idman novunun Azerbaycanda estetik baximdan daha cazibedar formaya yiyelmesine sebeb olur Tedricen ferdi oyundan kollektiv oyun sistemine kecid prosesi baslamisdir 1934 cu ilde ilk respublika cempionati teskil olunmus Bakinin Dinamo komandasi birinci yeri tutmusdur 1940 1950 ci illerde Azerbaycan basketbolcularindan Adil Geraybeyli Leonid Nerusenko Arif Sahbazov Nazim Huseynov Eliyar ve Qehreman Memmedyarov qardaslari Aleksandr Petrov Ferid Semedov Vladimir Ribalko Yuri Naumtsev Samur Novruzov Fuad Memmedyarov Sabir Zulfuqarov Valeri Muxin Mahir Ziyazade ve basqalari Umumittifaq yarislarda ugurla cixis etmisler Musteqillik illeri 2002 2006 ci illerde Azerbaycan millisinin bas mesqcisi olmus Rimas Kurtinaytis XX esrin sonlarinda Azerbaycanda basketbol durgunluq dovrunu yasayir 12 mart 1993 cu ilde dovlet qeydiyyatina alinmisAzerbaycan Basketbol Federasiyasi ABF 1994 cu ilde Beynelxalq Basketbol Federasiyasina FIBA tamhuquqlu uzv qebul edilmisdir Amma 1997 ci ilden 2000 ci ile qeder ABF si FIBA nin hec bir toplanti ve tedbirlerde istirak etmediyine gore tamhuquqlu uzvluyunden xaric edilmisdir 2000 ci ilde Azerbaycan Basketbol Federasiyasinin yeni rehberliyi secildikden sonra beynelxalq elaqelerin yeni seviyeye qaldirilmasi sayesinde 2000 ci ilde Turkiyede kecirilen FIBA konqresinde ABF nin bu beynelxalq quruma uzvluyu berpa olunmusdur Azerbaycan millisi 2011 ci ilde Qizgizistanda kecirilen Novruz Kuboku nda 2005 ci ilde Azerbaycanin kisilerden ibaret milli Basketbol komandasi Seudiyye Erebistaninda kecirilmis 1 ci Islam Oyunlarinda qizil medal qazanmis 2006 ci ilde ise FIBA nin Albaniyada kecirilen Inkisaf kuboku yarislarinda qalib olmusdur 2008 ci ilde ise Azerbaycan millisi Avropa Cempionatinin C Divizionunda 1 ci yeri tutmusdur Hazirda Azerbaycan Respublikasini beynelxalq basketbol turnirlerinde temsil eden Azerbaycan milli basketbol komandasinin bas mesqcisi Hemcinin baxAzerbaycan Basketbol Federasiyasi Azerbaycan milli basketbol komandasi Azerbaycan Basketbol LiqasiIstinadlarBasketbolun Tarixi 2021 12 17 at the Wayback Machine basketball az az Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 3 cu cild Babilistan Bezirxana 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2011 seh 245 ISBN 978 9952 441 07 9 ensiklopediya gov az 2022 08 18 at the Wayback Machine Azerbaycan Basketbol Federasiyasi 2017 11 27 at the Wayback Machine mys gov az az Reyaset Heyetinin iclasi 2016 03 13 at the Wayback Machine basketball az 12 03 2016Xarici kecidlerbasketball az Azerbaycan Basketbol Federasiyasinin resmi sayti az rus ing