fbpx
Wikipedia

Azad iqtisadi zona

Avqust 12, 2021

Mahiyyəti və yaradılması məqsədləri

1973-cü il mayın 18-də Kiotoda keçirilən gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi və harmonikləşdirilməsi üzrə beynəlxalq konvensiyada göstərilir ki, azad zona (franko zona) dedikdə, ölkə ərazisinin hər hansı bir hissəsi başa düşülür ki, burada məhsullara milli gömrük ərazisindən kənarda (gömrük eksteritoriallığı prinsipi) olan bir obyekt kimi baxılır və buna görə də onlar gömrük nəzarətindən keçirilmir, vergiyə cəlb edilmirlər. Başqa sözlə desək, Azad İqtisadi Zona – xüsusi rejim altında fəaliyyət göstərən ölkə ərazisinin bir hissəsidir. Azad iqtisadi zonalarda yerləşən təsərrüfat subyektləri xüsusi qanunvericiliyi özündə əks etdirən rejim altında fəaliyyət göstərirlər və onların bu fəaliyyəti tənzimlənir. Bu da özündə aşağıdakı vacib məsələləri əhatə edir: gömrük tənzimlənməsi; vergiyə cəlbetmə; lisenziyalaşdırma; viza rəsmiləşdirilməsi; bank fəaliyyəti; mülkiyyət və girov münasibətləri (o cümlədən, torpağa sahiblik hüququna dair məsələlər); konsessiyanın (imtiyazın) verilməsi; azad zonanın idarə edilməsi. Azad iqtisadi zonaların müəyyənedici xüsusiyyətlərindən biri də əmək və sosial qanunvericilik aktlarının belə ərazilərdə tətbiq olunmasıdır. Azad zonaların problemlərinə həsr edilmiş müasir nəzəri işlərdə onların mahiyyəti daha geniş izah olunur: onlar, dövlətin iqtisadi proseslərə müdaxilə etməsinin həcminin azaldılması aləti kimi göstərilir. “Azad zona” anlayışına bu cür izahat verilməsi, onun təsərrüfatlaşdırmanın preferensial rejiminin fəaliyyəti ilə əlaqədar bütün prosesləri əhatə etməsi deməkdir. Bu cür yanaşmaya görə “azad zona – təkcə ayrılmış, xüsusi bir coğrafi ərazi deyil, əksinə, milli iqtisadi məkanın bir hissəsi olmaqla, burada ölkənin digər yerlərində istifadə olunmayan müəyyən güzəşt və stimullar sistemi tətbiq edilir". Azad iqtisadi zonaların aşağıdakı xarakterik cəhətlərinə baxaq:

  • müxtəlif növ güzəşt və stimulların tətbiqi, o cümlədən:
    • xarici ticarətdə güzəştlər (ixrac-idxal rüsumlarının azaldılması və ya ləğvi, xarici ticarət əməliyyatlarının sadələşdirilməsi);
    • fiskal güzəştlər – müəyyən fəaliyyət növlərinin vergilər baxımından stimullaşdırılmasını nəzərdə tutur. Bu güzəştlər vergi bazası (mənfəət və ya gəlir, əmlakın dəyəri və s.) və onun ayrı-ayrı komponentlərini (amortizasiya ayırmaları, əmək haqqına, elmi-texni tərəqqiyə və nəqliyyata çəkilən xərclər), vergi dərəcələrinin səviyyəsini, vergilərdən daimi və ya müvəqqəti azadolmalar kimi məsələləri əhatə edə bilər;
    • maliyyə güzəştləri – subsidiyaların müxtəlif formalarını əhatə edir. Subsidiyalar büdcə vəsaitləri və güzəştli dövlət kreditləri hesabına – birbaşa və kommunal xidmətlərə aşağı qiymət qoymaqla, torpaq sahələrindən istifadə etmək üçün icarə haqqının azaldılması yolu ilə - dolayı formalarda verilə bilər.
    • administrativ (inzibati) güzəştlər – müəssisələrin qeydiyyatdan keçirilməsi, xarici vətəndaşların ölkəyə girişi və çıxışı prosedurlarının sadələşdirilməsini nəzərdə tutur.

Azad iqtisadi zonalarda güzəştlərin tətbiqi nəticəsində mənfəət norması 30-35%, bəzən isə daha çox olur: misal üçün, Asiyanın azad iqtisadi zonalarında fəaliyyət göstərən transmilli şirkətlər orta hesabla ildə 40% mənfəət əldə edirlər. Qoyulan sərmayələrin özünü ödəməsi müddəti isə əhəmiyyətli dərəcədə qısalır (2-3 dəfəyədək). Azad iqtisadi zonalar üçün bu müddət 3-3,5 ili keçməyənədək normal hal kimi sayılır.

  • zonada geniş iqtisadi spektrdə sərbəst surətdə qərar verə bilmək hüququna malik olan lokal, xüsusi bir idarəetmə sisteminin mövcudluğu;
  • mərkəzi dövlət orqanları tərəfindən hərtərəfli dəstəyin göstərilməsi.

Azad iqtisadi zonaların yaradılması bir qayda olaraq – ayrı-ayrı ərazi və regionların iqtisadi inkişafına, konkret prioritet iqtisadi məsələlərin həllinə, strateji proqram və layihələrin reallaşdırılmasına yönəldilmiş ciddi bir işdir. Belə ki, təcrübə onu göstərir ki, azad iqtisadi zonalarda yaradılmış güzəştlər sistemi bu ərazidə reallaşdırılan proqramlarla birbaşa və sıx əlaqəyə malikdir. Dünya təsərrüfatındakı təcrübəyə əsaslanaraq onu da qeyd edək ki, AİZ-in yaradılması zamanı bəyan edilən ilkin məqsəd və vəzifələr demək olar ki heç vaxt faktiki inkişafın nəticələri ilə üst-üstə gəlmir. Azad iqtisadi zonaların yaradılmasında iki yanaşma mövcuddur. Azad iqtisadi zonaların yaradılmasının ərazi konsepsiyası özündə tətbiq edilən ölkənin digər ərazilərindən ayrılmış elə bir ərazisini əks etdirir ki, burada yerləşən müəssisələr üçün xüsusi güzəştli rejim tətbiq edilir. Nöqtəvi konsepsiyaya görə isə yaradılan azad iqtisadi zonalarda güzəştli rejimlər yalnız sahibkarlıq fəaliyyətinin müəyyən bir növünə şamil edilir. Bu zaman təsərrüfat subyektlərinin coğrafi yerləşməsi heç bir əhəmiyyət daşımır. Misal kimi nöqtəvi zonalara Meksikadakı “Makiladoras” ərazisini göstərmək olar. Bu konsepsiya firmalara öz fəaliyyətlərini həyata keçirmək üçün istədikləri optimal rayonu seçməyə imkan yaradır. Azad iqtisadi zonaların yaradılmasında başlıca məqsəd ölkələrin beynəlxalq əmək bölgüsündə baş verən inkişaf proseslərinə fəal surətdə qoşulmaqdır. Söhbət ixrac üçün rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalının genişləndirilməsi və bu yolla da valyuta daxilolmalarının artımının təmin edilməsindən gedir. Bu məntiq tam başadüşüləndir. Əgər ölkə hər hansı səbəblər üzündən birbaşa xarici kapital üçün açıq iqtisadiyyatı təmin edə bilmirsə, onda bunu azad iqtisadi zonalar çərçivəsində həyata keçirə bilər. Azad iqtisadi zonalar həmçinin bunda maraqlı olan ölkənin daxili bazarının yüksək keyfiyyətli məhsullarla, ilk növbədə isə idxaləvəzedici məhsullarla doldurulması üçün çox vacibdir. Bu məqsədə çatmaq üçün ayrılmış ərazidə xarici kapitalın iştirakı ilə idxaləvəzedici istehsal yaradılır. Göründüyü kimi AİZ-in yaradılmasında müxtəlif məqsədlərin olduğunu sübut etmək üçün bir neçə misal gətirmək mümkündür. Bütün bunlara baxmayaraq, bu məqsədlərin hamısını birləşdirən ümumi xarakterik cəhətlər vardır. Bütün məqsədləri iqtisadi, sosial, elmi və texniki olmaqla aşağıdakı kimi izah etmək olar. İqtisadi məqsədlər:

  • Milli bazarın dünya iqtisadiyyatı sisteminə dərindən daxil olması;
  • Yüksək rentabelliyə malik istehsalın inkişafı üçün xarici və daxili investisiyaların cəlb edilməsi;
  • İxrac məhsullarının genişləndirilməsi üçün BƏB-in üstünlüklərindən istifadə edilməsi;
  • Ölkə büdcəsində valyuta daxilolmalarının artırılması

Sosial məqsədlər:

  • İqtisadi cəhətdən geridə qalmış regionların kompleks inkişafı;
  • İş yerlərinin sayının çoxaldılması və əhalinin məşğulluğunun təmin edilmə-si;
  • Yerli ixtisaslı fəhlələrin, mühəndislərin, iqtisadi və idarəetmə personalının təhsil və peşə təcrübələrinin artırılması;
  • Milli bazarın yüksək keyfiyyətli məhsullarla doldurulması.

Elmi-texniki məqsədlər:

  • Ən yeni xarici və yerli texnologiyadan istifadə;
  • İdarəetmənin yeni formalarının həyata keçirilməsi;
  • Mühəndis-texniki mərkəzlərin təcrübi və elmi nailiyyətlərinin cəlb edilməsi;
  • İstehsal gücünün, infrastrukturun keyfiyyətinin artırılması

Təsnifatı

Dünya praktikasında AİZ-in müxtəlif formaları mövcuddur. Lakin hazırda azad zonaların hamı tərəfindən qəbul edilən ümumi tipologiyası mövcud deyil. İndi isə onların mümkün təsnifatına, tipik ölçülərinə, tətbiq edilən güzəştlər sisteminə və yayılma regionlarına nəzər salaq. Adətən AİZ-in bu və ya digər növünü birmənalı şəkildə təsnifləşdirmək çox çətin olur. Belə ki, o, özündə bir çox zonaların xüsusiyyətlərini birləşdirir. Dünyada daha geniş yayılmış AİZ-ə aşağıdakıları misal göstərmək olar:

Azad ticarət zonaları

Azad ticarət zonaları daha çox ABŞ-da geniş yayılmışdır. Onların yaradılması 1934-cü ildə ABŞ-da qüvvəyə minən xüsusi qanunla başlanmışdır. Bunun da məqsədi ticarətin həvəsləndirilməsi, ticarət əməliyyatlarının sürətlənməsi, ticarət xərclərinin azaldılması olmuşdur. Qanunda göstərilir ki, hər bir rəsmi limanda heç olmazsa bir azad xarici ticarət zonası yaradıla bilər. Azad ticarət zonalarına misal olaraq nəhəng beynəlxalq aeroportlarda yaradılmış “Duty free” adlanan xüsusi mağazaları göstərmək olar. Maliyyə rejimi nöqteyi nəzərindən azad ticarət zonalarına dövlət sərhəddindən kənarda yerləşən bir zona kimi baxılır. Azad ticarət zonalarına həmçinin güzəştli ticarət rejiminə malik ənənəvi azad limanları da aid etmək olar. Hazırda dünyada 600-dən çox azad liman və 4000-ə qədər azad ticarət zonası mövcuddur.

Xüsusi gömrük zonaları

İqtisadi zonaların sadə formalarından biri olmaqla, xüsusi gömrük zonaları özlərində ixrac üçün nəzərdə tutulmuş xarici malların qorunması, qablaşdırılması və emalı üçün yaradılmış tranzit və ya konsiqnasiya anbarlarını əks etdirir. Belə zonaları tez-tez azad gömrük əraziləri kimi də adlandırırlar. Xüsusi gömrük zonalarında malların idxalı və ixracına gömrük rüsumları tətbiq edilmir. Belə zonalar dünyanın bir çox ölkələrində mövcud olur.

Xüsusi ticarət-sənaye zonaları

Güzəştli ticarət rejiminə malik əraziləri özündə əks etdirir. Belə zonalarda sərmayə qoyuluşu, sənaye istehsalının inkişafı, məhsulların ixracı üçün çoxsaylı güzəştlər tətbiq edilir. Xüsusi ticarət-sənaye zonalarının istehsal və ticarət fəaliyyəti zonalar içərisində daha geniş yayılmış formalardan biridir. İxracın həvəsləndirilməsi xüsusi zonaları və ya ixarcyönümlü sənaye zonaları UNCTAD-ın materiallarına görə, belə zonalar milli gömrük ərazisi çərçivəsində anklav kimi xarakterizə edilir və adətən beynəlxalq limanların yaxınlığında yerləşir ki, buraya quraşdırılmaq üçün gətirilən avadanlıq və komponentlər, həmçinin materiallar gömrük nəzarətindən keçirilmir. İxracyönümlü sənaye zonalarında idxal edilən məhsullar emala məruz qalaraq, sonradan qəbul edən ölkənin gömrük orqanlarının maneəsi olmadan ixrac edilirlər. Bu zaman heç bir gömrük rüsumları ödənilmir. Lakin bu hal, həmin məhsullara, onların qəbul edən ölkənin milli gömrük ərazisinə daxil olduğu zaman şamil edilmir. Bu cür zonalara daha çox sənayeləşmənin idxaləvəzedici tipindən ixracyönümlü tipinə keçid strategiyasını həyata keçirən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə rast gəlmək olar. Belə zonaların müsbət effektlərinə əksər hallarda Yeni Sənaye Ölkələrində nail olunur. Hazırda dünyada belə zonaların sayı 350-ni ötmüşdür. İxracyönümlü sənaye zonaları əsasən valyuta sərvətləri qazanmaq məqsədilə xarici bazara çıxış yönümündə yaradılır.

Texniki-iqtisadi inkişaf zonaları

Texniki-iqtisadi inkişaf zonaları milli iqtisadiyyatda effektli, yüksək texnologiyaya malik istehsalın təşkili məqsədilə yaradılır. Texniki-iqtisadi inkişaf zonalarında yerləşən müəssisələrdə istehsalın idarə edilməsinin müsir metodlarından, təşkilatçılığın və marketinqin proqressiv metodlarından geniş istifadə olunur və qabaqcıl sənaye texnologiyası işlənib hazırlanır, tətbiq edilir. Texniki-iqtisadi inkişaf zonaları da daha çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə geniş yayılmışdır. Təşkilati və fəaliyyət göstərmə xüsusiyyətlərinə görə texniki-iqtisadi inkişaf zonalarına yaxın olan AİZ formalarından biri də Yeni və Yüksək Texnologiyanın İnkişafı Zonalarıdır.

Yeni və yüksək texnologiyanın inkişafı zonaları

Belə zonalar əsasən ABŞ, Yaponiya və Çin kimi ölkələrdə geniş yayılmışdır. ABŞ-da onları “texnoparklar”, Yaponiyada – “texnopolislər”, digər ölkələrdə isə - biznes-innovasiya mərkəzləri və “inkubatorlar” kimi adlandırırlar. Texniki-iqtisadi inkişaf zonalarından fərqli olaraq, texnoparkların fəaliyyəti yeni və yüksək texnologiyanın inkişafı, elmtutumlu məhsullar istehsalına yönəlir. Belə zonalarda cari və perspektiv elmi-təcrübi məsələlərin həlli ilə, yeni növ məhsul və material istehsalı ilə məşğul olan güclü kadr və mühəndis potensialı cəmləşmişdir.

Açıq rayonlar

Belə zonalar əsasən xarici kapitalın cəlb edilməsi məqsədilə güzəştli investisiya rejiminin yaradıldığı əraziləri əhatə edir. “Açıq rayonlar” daha çox Çində inkişaf etmişdir və demək olar ki, ölkənin bütün sahilboyu ərazilərini əhatə etməklə, ölkənin daxilinə doğru genişlənirlər. Belə rayonlarda texniki-iqtisadi inkişaf zonaları, ixracyönümlü istehsalı həyata keçirən texnoparklar yerləşir.

Offşor zonaları

Bəzən “vergi limanları” kimi də adlandırılan offşor zonalar 70-ci illərdən etibarən yaranmağa başlanmışdır. Offşor zonaları səmərəli valyuta-maliyyə rejiminə, yüksək səviyyəli bank və kommersiya sirrinin təminatlılığına, dövlət tənzimlənməsinin loyallığına görə müştəriləri daha çox cəlb edir. Onlar daha çox Böyük Britaniyanın keçmiş müstəmləkələri sayılan Birlik ölkələrində geniş yayılmışdır. Dünyada daimi, sabit fəaliyyət göstərən 30-a yaxın offşor zonalar vardır. Panama, Norman adaları, İrlandiya, İsveçrə və s. kimi ölkələrdə offşor zonalarının fəaliyyəti daha əvvələ gedib çıxır. Son onilliklərdə offşor zonaları İsrail, Malta, Malayziya kimi ölkələrdə də yaranmağa başlamışdır.

Azərbaycanda azad iqtisadi zonalar

Dövlət müstəqilliyini bərpa etmiş Azərbaycan Respublikasında da bazar münasibətlərinin dərinləşməsi, biznes fəaliyyətinin genişlənməsi istiqamətində Azad İqtisadi Zonaların yaradılmasının mühüm iqtisadi önəmi vardır. Azad iqtisadi zonaların yaradılması ideyası və təşəbbüsləri respublikamızın ilk müstəqillik illərində israrlı konteksdə quruculuq zirvəsinə irəliləmişdi. Lakin bu mühüm sistemə keçiddə aşkarlanan müəyyən təcrübə kasadlığı, hazırsızlıq meylinin mövcudluğu və başlıca olaraq iqtisadi inkişafın artım templərinin məhdudluğu müvafiq zonaların təşəkkülünü bir qədər ləngitmişdir. Bu gün respublikamızda yenə də Azad İqtisadi Zonaların yaradılması məsələsi qabarıqlaşmış və daha aktual xarakter almışdır.

Mənbə

  • Видео презентация Шмонова Н.Н.
  • Шмонов Н.Н. «Историческое исследование проблем развития особых экономических зон»
  • ОАО «Особые экономические зоны»
  • Российские особые экономические зоны
  • Автоматизация бизнес-процессов в условиях ОЭЗ 2015-06-23 at the Wayback Machine
  • Специальная экономическая зона «Астана — новый город»[ölü keçid]
  • Специальные экономические зоны СССР — Югославия и Финляндия

Avqust 12, 2021
azad, iqtisadi, zona, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, mündəricat, mahiyyəti, yaradılması, məqsədləri, təsnifatı, azad, ticarət, zonaları, xüsusi, gömrük, zonaları, xüsusi,. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mundericat 1 Mahiyyeti ve yaradilmasi meqsedleri 2 Tesnifati 2 1 Azad ticaret zonalari 2 2 Xususi gomruk zonalari 2 2 1 Xususi ticaret senaye zonalari 2 3 Texniki iqtisadi inkisaf zonalari 2 4 Yeni ve yuksek texnologiyanin inkisafi zonalari 2 5 Aciq rayonlar 2 6 Offsor zonalari 3 Azerbaycanda azad iqtisadi zonalar 4 MenbeMahiyyeti ve yaradilmasi meqsedleri Redakte1973 cu il mayin 18 de Kiotoda kecirilen gomruk prosedurlarinin sadelesdirilmesi ve harmoniklesdirilmesi uzre beynelxalq konvensiyada gosterilir ki azad zona franko zona dedikde olke erazisinin her hansi bir hissesi basa dusulur ki burada mehsullara milli gomruk erazisinden kenarda gomruk eksteritorialligi prinsipi olan bir obyekt kimi baxilir ve buna gore de onlar gomruk nezaretinden kecirilmir vergiye celb edilmirler Basqa sozle desek Azad Iqtisadi Zona xususi rejim altinda fealiyyet gosteren olke erazisinin bir hissesidir Azad iqtisadi zonalarda yerlesen teserrufat subyektleri xususi qanunvericiliyi ozunde eks etdiren rejim altinda fealiyyet gosterirler ve onlarin bu fealiyyeti tenzimlenir Bu da ozunde asagidaki vacib meseleleri ehate edir gomruk tenzimlenmesi vergiye celbetme lisenziyalasdirma viza resmilesdirilmesi bank fealiyyeti mulkiyyet ve girov munasibetleri o cumleden torpaga sahiblik huququna dair meseleler konsessiyanin imtiyazin verilmesi azad zonanin idare edilmesi Azad iqtisadi zonalarin mueyyenedici xususiyyetlerinden biri de emek ve sosial qanunvericilik aktlarinin bele erazilerde tetbiq olunmasidir Azad zonalarin problemlerine hesr edilmis muasir nezeri islerde onlarin mahiyyeti daha genis izah olunur onlar dovletin iqtisadi proseslere mudaxile etmesinin hecminin azaldilmasi aleti kimi gosterilir Azad zona anlayisina bu cur izahat verilmesi onun teserrufatlasdirmanin preferensial rejiminin fealiyyeti ile elaqedar butun prosesleri ehate etmesi demekdir Bu cur yanasmaya gore azad zona tekce ayrilmis xususi bir cografi erazi deyil eksine milli iqtisadi mekanin bir hissesi olmaqla burada olkenin diger yerlerinde istifade olunmayan mueyyen guzest ve stimullar sistemi tetbiq edilir Azad iqtisadi zonalarin asagidaki xarakterik cehetlerine baxaq muxtelif nov guzest ve stimullarin tetbiqi o cumleden xarici ticaretde guzestler ixrac idxal rusumlarinin azaldilmasi ve ya legvi xarici ticaret emeliyyatlarinin sadelesdirilmesi fiskal guzestler mueyyen fealiyyet novlerinin vergiler baximindan stimullasdirilmasini nezerde tutur Bu guzestler vergi bazasi menfeet ve ya gelir emlakin deyeri ve s ve onun ayri ayri komponentlerini amortizasiya ayirmalari emek haqqina elmi texni tereqqiye ve neqliyyata cekilen xercler vergi derecelerinin seviyyesini vergilerden daimi ve ya muveqqeti azadolmalar kimi meseleleri ehate ede biler maliyye guzestleri subsidiyalarin muxtelif formalarini ehate edir Subsidiyalar budce vesaitleri ve guzestli dovlet kreditleri hesabina birbasa ve kommunal xidmetlere asagi qiymet qoymaqla torpaq sahelerinden istifade etmek ucun icare haqqinin azaldilmasi yolu ile dolayi formalarda verile biler administrativ inzibati guzestler muessiselerin qeydiyyatdan kecirilmesi xarici vetendaslarin olkeye girisi ve cixisi prosedurlarinin sadelesdirilmesini nezerde tutur Azad iqtisadi zonalarda guzestlerin tetbiqi neticesinde menfeet normasi 30 35 bezen ise daha cox olur misal ucun Asiyanin azad iqtisadi zonalarinda fealiyyet gosteren transmilli sirketler orta hesabla ilde 40 menfeet elde edirler Qoyulan sermayelerin ozunu odemesi muddeti ise ehemiyyetli derecede qisalir 2 3 defeyedek Azad iqtisadi zonalar ucun bu muddet 3 3 5 ili kecmeyenedek normal hal kimi sayilir zonada genis iqtisadi spektrde serbest suretde qerar vere bilmek huququna malik olan lokal xususi bir idareetme sisteminin movcudlugu merkezi dovlet orqanlari terefinden herterefli desteyin gosterilmesi Azad iqtisadi zonalarin yaradilmasi bir qayda olaraq ayri ayri erazi ve regionlarin iqtisadi inkisafina konkret prioritet iqtisadi meselelerin helline strateji proqram ve layihelerin reallasdirilmasina yoneldilmis ciddi bir isdir Bele ki tecrube onu gosterir ki azad iqtisadi zonalarda yaradilmis guzestler sistemi bu erazide reallasdirilan proqramlarla birbasa ve six elaqeye malikdir Dunya teserrufatindaki tecrubeye esaslanaraq onu da qeyd edek ki AIZ in yaradilmasi zamani beyan edilen ilkin meqsed ve vezifeler demek olar ki hec vaxt faktiki inkisafin neticeleri ile ust uste gelmir Azad iqtisadi zonalarin yaradilmasinda iki yanasma movcuddur Azad iqtisadi zonalarin yaradilmasinin erazi konsepsiyasi ozunde tetbiq edilen olkenin diger erazilerinden ayrilmis ele bir erazisini eks etdirir ki burada yerlesen muessiseler ucun xususi guzestli rejim tetbiq edilir Noqtevi konsepsiyaya gore ise yaradilan azad iqtisadi zonalarda guzestli rejimler yalniz sahibkarliq fealiyyetinin mueyyen bir novune samil edilir Bu zaman teserrufat subyektlerinin cografi yerlesmesi hec bir ehemiyyet dasimir Misal kimi noqtevi zonalara Meksikadaki Makiladoras erazisini gostermek olar Bu konsepsiya firmalara oz fealiyyetlerini heyata kecirmek ucun istedikleri optimal rayonu secmeye imkan yaradir Azad iqtisadi zonalarin yaradilmasinda baslica meqsed olkelerin beynelxalq emek bolgusunde bas veren inkisaf proseslerine feal suretde qosulmaqdir Sohbet ixrac ucun reqabetqabiliyyetli mehsul istehsalinin genislendirilmesi ve bu yolla da valyuta daxilolmalarinin artiminin temin edilmesinden gedir Bu mentiq tam basadusulendir Eger olke her hansi sebebler uzunden birbasa xarici kapital ucun aciq iqtisadiyyati temin ede bilmirse onda bunu azad iqtisadi zonalar cercivesinde heyata kecire biler Azad iqtisadi zonalar hemcinin bunda maraqli olan olkenin daxili bazarinin yuksek keyfiyyetli mehsullarla ilk novbede ise idxalevezedici mehsullarla doldurulmasi ucun cox vacibdir Bu meqsede catmaq ucun ayrilmis erazide xarici kapitalin istiraki ile idxalevezedici istehsal yaradilir Gorunduyu kimi AIZ in yaradilmasinda muxtelif meqsedlerin oldugunu subut etmek ucun bir nece misal getirmek mumkundur Butun bunlara baxmayaraq bu meqsedlerin hamisini birlesdiren umumi xarakterik cehetler vardir Butun meqsedleri iqtisadi sosial elmi ve texniki olmaqla asagidaki kimi izah etmek olar Iqtisadi meqsedler Milli bazarin dunya iqtisadiyyati sistemine derinden daxil olmasi Yuksek rentabelliye malik istehsalin inkisafi ucun xarici ve daxili investisiyalarin celb edilmesi Ixrac mehsullarinin genislendirilmesi ucun BEB in ustunluklerinden istifade edilmesi Olke budcesinde valyuta daxilolmalarinin artirilmasiSosial meqsedler Iqtisadi cehetden geride qalmis regionlarin kompleks inkisafi Is yerlerinin sayinin coxaldilmasi ve ehalinin mesgullugunun temin edilme si Yerli ixtisasli fehlelerin muhendislerin iqtisadi ve idareetme personalinin tehsil ve pese tecrubelerinin artirilmasi Milli bazarin yuksek keyfiyyetli mehsullarla doldurulmasi Elmi texniki meqsedler En yeni xarici ve yerli texnologiyadan istifade Idareetmenin yeni formalarinin heyata kecirilmesi Muhendis texniki merkezlerin tecrubi ve elmi nailiyyetlerinin celb edilmesi Istehsal gucunun infrastrukturun keyfiyyetinin artirilmasiTesnifati RedakteDunya praktikasinda AIZ in muxtelif formalari movcuddur Lakin hazirda azad zonalarin hami terefinden qebul edilen umumi tipologiyasi movcud deyil Indi ise onlarin mumkun tesnifatina tipik olculerine tetbiq edilen guzestler sistemine ve yayilma regionlarina nezer salaq Adeten AIZ in bu ve ya diger novunu birmenali sekilde tesniflesdirmek cox cetin olur Bele ki o ozunde bir cox zonalarin xususiyyetlerini birlesdirir Dunyada daha genis yayilmis AIZ e asagidakilari misal gostermek olar Azad ticaret zonalari Redakte Azad ticaret zonalari daha cox ABS da genis yayilmisdir Onlarin yaradilmasi 1934 cu ilde ABS da quvveye minen xususi qanunla baslanmisdir Bunun da meqsedi ticaretin heveslendirilmesi ticaret emeliyyatlarinin suretlenmesi ticaret xerclerinin azaldilmasi olmusdur Qanunda gosterilir ki her bir resmi limanda hec olmazsa bir azad xarici ticaret zonasi yaradila biler Azad ticaret zonalarina misal olaraq neheng beynelxalq aeroportlarda yaradilmis Duty free adlanan xususi magazalari gostermek olar Maliyye rejimi noqteyi nezerinden azad ticaret zonalarina dovlet serheddinden kenarda yerlesen bir zona kimi baxilir Azad ticaret zonalarina hemcinin guzestli ticaret rejimine malik enenevi azad limanlari da aid etmek olar Hazirda dunyada 600 den cox azad liman ve 4000 e qeder azad ticaret zonasi movcuddur Xususi gomruk zonalari Redakte Iqtisadi zonalarin sade formalarindan biri olmaqla xususi gomruk zonalari ozlerinde ixrac ucun nezerde tutulmus xarici mallarin qorunmasi qablasdirilmasi ve emali ucun yaradilmis tranzit ve ya konsiqnasiya anbarlarini eks etdirir Bele zonalari tez tez azad gomruk erazileri kimi de adlandirirlar Xususi gomruk zonalarinda mallarin idxali ve ixracina gomruk rusumlari tetbiq edilmir Bele zonalar dunyanin bir cox olkelerinde movcud olur Xususi ticaret senaye zonalari Redakte Guzestli ticaret rejimine malik erazileri ozunde eks etdirir Bele zonalarda sermaye qoyulusu senaye istehsalinin inkisafi mehsullarin ixraci ucun coxsayli guzestler tetbiq edilir Xususi ticaret senaye zonalarinin istehsal ve ticaret fealiyyeti zonalar icerisinde daha genis yayilmis formalardan biridir Ixracin heveslendirilmesi xususi zonalari ve ya ixarcyonumlu senaye zonalari UNCTAD in materiallarina gore bele zonalar milli gomruk erazisi cercivesinde anklav kimi xarakterize edilir ve adeten beynelxalq limanlarin yaxinliginda yerlesir ki buraya qurasdirilmaq ucun getirilen avadanliq ve komponentler hemcinin materiallar gomruk nezaretinden kecirilmir Ixracyonumlu senaye zonalarinda idxal edilen mehsullar emala meruz qalaraq sonradan qebul eden olkenin gomruk orqanlarinin maneesi olmadan ixrac edilirler Bu zaman hec bir gomruk rusumlari odenilmir Lakin bu hal hemin mehsullara onlarin qebul eden olkenin milli gomruk erazisine daxil oldugu zaman samil edilmir Bu cur zonalara daha cox senayelesmenin idxalevezedici tipinden ixracyonumlu tipine kecid strategiyasini heyata keciren inkisaf etmekde olan olkelerde rast gelmek olar Bele zonalarin musbet effektlerine ekser hallarda Yeni Senaye Olkelerinde nail olunur Hazirda dunyada bele zonalarin sayi 350 ni otmusdur Ixracyonumlu senaye zonalari esasen valyuta servetleri qazanmaq meqsedile xarici bazara cixis yonumunde yaradilir Texniki iqtisadi inkisaf zonalari Redakte Texniki iqtisadi inkisaf zonalari milli iqtisadiyyatda effektli yuksek texnologiyaya malik istehsalin teskili meqsedile yaradilir Texniki iqtisadi inkisaf zonalarinda yerlesen muessiselerde istehsalin idare edilmesinin musir metodlarindan teskilatciligin ve marketinqin proqressiv metodlarindan genis istifade olunur ve qabaqcil senaye texnologiyasi islenib hazirlanir tetbiq edilir Texniki iqtisadi inkisaf zonalari da daha cox inkisaf etmekde olan olkelerde genis yayilmisdir Teskilati ve fealiyyet gosterme xususiyyetlerine gore texniki iqtisadi inkisaf zonalarina yaxin olan AIZ formalarindan biri de Yeni ve Yuksek Texnologiyanin Inkisafi Zonalaridir Yeni ve yuksek texnologiyanin inkisafi zonalari Redakte Bele zonalar esasen ABS Yaponiya ve Cin kimi olkelerde genis yayilmisdir ABS da onlari texnoparklar Yaponiyada texnopolisler diger olkelerde ise biznes innovasiya merkezleri ve inkubatorlar kimi adlandirirlar Texniki iqtisadi inkisaf zonalarindan ferqli olaraq texnoparklarin fealiyyeti yeni ve yuksek texnologiyanin inkisafi elmtutumlu mehsullar istehsalina yonelir Bele zonalarda cari ve perspektiv elmi tecrubi meselelerin helli ile yeni nov mehsul ve material istehsali ile mesgul olan guclu kadr ve muhendis potensiali cemlesmisdir Aciq rayonlar Redakte Bele zonalar esasen xarici kapitalin celb edilmesi meqsedile guzestli investisiya rejiminin yaradildigi erazileri ehate edir Aciq rayonlar daha cox Cinde inkisaf etmisdir ve demek olar ki olkenin butun sahilboyu erazilerini ehate etmekle olkenin daxiline dogru genislenirler Bele rayonlarda texniki iqtisadi inkisaf zonalari ixracyonumlu istehsali heyata keciren texnoparklar yerlesir Offsor zonalari Redakte Bezen vergi limanlari kimi de adlandirilan offsor zonalar 70 ci illerden etibaren yaranmaga baslanmisdir Offsor zonalari semereli valyuta maliyye rejimine yuksek seviyyeli bank ve kommersiya sirrinin teminatliligina dovlet tenzimlenmesinin loyalligina gore musterileri daha cox celb edir Onlar daha cox Boyuk Britaniyanin kecmis mustemlekeleri sayilan Birlik olkelerinde genis yayilmisdir Dunyada daimi sabit fealiyyet gosteren 30 a yaxin offsor zonalar vardir Panama Norman adalari Irlandiya Isvecre ve s kimi olkelerde offsor zonalarinin fealiyyeti daha evvele gedib cixir Son onilliklerde offsor zonalari Israil Malta Malayziya kimi olkelerde de yaranmaga baslamisdir Azerbaycanda azad iqtisadi zonalar RedakteDovlet musteqilliyini berpa etmis Azerbaycan Respublikasinda da bazar munasibetlerinin derinlesmesi biznes fealiyyetinin genislenmesi istiqametinde Azad Iqtisadi Zonalarin yaradilmasinin muhum iqtisadi onemi vardir Azad iqtisadi zonalarin yaradilmasi ideyasi ve tesebbusleri respublikamizin ilk musteqillik illerinde israrli konteksde quruculuq zirvesine irelilemisdi Lakin bu muhum sisteme kecidde askarlanan mueyyen tecrube kasadligi hazirsizliq meylinin movcudlugu ve baslica olaraq iqtisadi inkisafin artim templerinin mehdudlugu muvafiq zonalarin tesekkulunu bir qeder lengitmisdir Bu gun respublikamizda yene de Azad Iqtisadi Zonalarin yaradilmasi meselesi qabariqlasmis ve daha aktual xarakter almisdir Menbe RedakteVideo prezentaciya Shmonova N N Shmonov N N Istoricheskoe issledovanie problem razvitiya osobyh ekonomicheskih zon Minekonomrazvitiya Rossii OAO Osobye ekonomicheskie zony Rossijskie osobye ekonomicheskie zony Avtomatizaciya biznes processov v usloviyah OEZ Arxivlesdirilib 2015 06 23 at the Wayback Machine Specialnaya ekonomicheskaya zona Astana novyj gorod olu kecid Specialnye ekonomicheskie zony SSSR Yugoslaviya i FinlyandiyaMenbe https az wikipedia org w index php title Azad iqtisadi zona amp oldid 5719527, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.