Azərbaycan dilində Əlifba islahatları — Çoxəsrlik yazı ənənələri olan Azərbaycan dilində zəngin ədəbiyyat yaradılmışdır. XX əsrin 20-ci illərinin sonuna kimi Azərbaycan dilinin yazısı ərəb qrafikasına əsaslanmış, yalnız 1929-cu ildə latın qrafikalı əlifbaya keçilmişdir. Ərəb əlifbasının islah olunması sahəsində ilk təşəbbüs 19-cu əsrin 60-cı illərində M.F.Axundzadə tərəfindən irəli sürülmüş və sonradan bu ideya bir çox Azərbaycan ziyalıları tərəfindən dəstəklənmişdir. Lakin əlifba islahatı sahəsində ilk praktiki addımlar 1918-ci ilin mayında Azərbaycanın müstəqilliyi elan olunduqdan sonra atılmışdır.
1919-cu ilin martında milli hökumət yeni Azərbaycan əlifbasının layihəsini hazırlamaq məqsədilə xüsusi komissiya yaratmışdı. Komissiyaya üç müxtəlif layihə təqdim olunsa da, Abdulla bəy Əfəndiyevin hazırladığı və Azərbaycan yazısının latın qrafikasına keçirilməsini nəzərdə tutan layihə bəyənilmişdir.
Latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının layihəsi 1919-cu il avqustun 20-dən sentyabrın 1-nə kimi Bakıda keçirilmiş Azərbaycan müəllimlərinin qurultayında təsdiq olunduqdan sonra parlamentin müzakirəsinə verilmişdir. Lakin Aprel işğalı (1920) milli hökumətə bu layihəni reallaşdırmağa imkan vermədi.
Azərbaycanda əlifba islahatını ölkədə hakimiyyəti zor gücünə ələ keçirmiş bolşeviklər reallaşdırdı. Azərbaycan MİK 4-cü sessiyasının 1928-ci il 11 oktyabr tarixli qərarı ilə respublika latın əlifbasına keçdi.
Azərbaycan əlifbasının islahatı respublikada dil quruculuğuna təkan verdi. Azərbaycanın dilçi alimlərinin bilavasitə iştirakı ilə XX əsrin 20-ci illərinin sonunda respublikanın azsaylı xalqlarının - ləzgilərin, avarların, saxurların, tatların, talışların, kürdlərin, udilərin latın qrafikalı əlifbaları yaradıldı. Lakin 1938-ci ildə SSRİ rəhbərliyinin kobud müdaxiləsi nəticəsində Azərbaycanda dil quruculuğunun təbii inkişaf axarı pozuldu. Mərkəzi hakimiyyətin qərarı əsasında azsaylı xalqların yeni yaradılmış əlifbaları ləğv olundu. 1939-cu il iyulun 11-də Azərbaycan SSR Ali Soveti 1940-cı il yanvarın 1-dən latın qrafikasından Kirill qrafikasına keçmək haqqında qərar qəbul etdi.
Kirill qrafikası əsasında hazırlanmış yeni türk əlifbaları arasında çox ciddi fərqlər var idi. Belə ki, bir çox hallarda eyni fonemlər ayrı-ayrı əlifbalarda, bir qayda olaraq, müxtəlif işarələrlə təsvir olunurdu. Bu da türk dilləri arasında fərqləri süni surətdə dərinləşdirmək məqsədilə edilmişdi. Təsadüfi deyil ki, XX əsrin 80-ci illərində SSRİ-nin dağılması prosesi başlayanda Azərbaycan ictimaiyyətinin irəli sürdüyü ilk tələblərdən biri latın qrafikasına qayıdışla bağlı oldu. Milli şüurun oyanışının təzahürü olan bu tələb yalnız məhdud linqvistik əhəmiyyət kəsb etməyib geniş etnosiyasi xarakter daşıyırdı ki, 1990-cı ilin əvvəllərində latın qrafikasını bərpa etmək məqsədilə latın qrafikalı əlifbaya keçməyin zəruriliyini elmi faktlarla əsaslandıran ilk alim məhz akademik Afad Qurbanov olmuşdur. Əlifba islahatçısı kimi onun təşəbbüsü ilə 1 avqust 1990-cı ildə Azərbaycan Əlifba Komissiyası yaradılmış və bu sahədəki yaradıcılıq işi nəzərə alınaraq akademik Afad Qurbanov komissiyanın sədri təyin edilmişdir.Komissiyanın hazırladığı layihə 1991-ci il dekabrın 25-də Azərbaycan parlamenti tərəfindən təsdiq olundu. Lakin müxtəlif obyektiv və subyektiv səbəblər üzündən yalnız Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyevin 2001-ci il 18 iyun tarixli fərmanından sonra bütün Azərbaycan ərazisində latın əlifbasına keçildi və 1 avqust Əlifba günü kimi qeyd olundu.
Fevral 25, 2022
azərbaycanın, əlifbası, islahatı, azərbaycan, dilində, əlifba, islahatları, çoxəsrlik, yazı, ənənələri, olan, azərbaycan, dilində, zəngin, ədəbiyyat, yaradılmışdır, əsrin, illərinin, sonuna, kimi, azərbaycan, dilinin, yazısı, ərəb, qrafikasına, əsaslanmış, yal. Azerbaycan dilinde Elifba islahatlari Coxesrlik yazi eneneleri olan Azerbaycan dilinde zengin edebiyyat yaradilmisdir XX esrin 20 ci illerinin sonuna kimi Azerbaycan dilinin yazisi ereb qrafikasina esaslanmis yalniz 1929 cu ilde latin qrafikali elifbaya kecilmisdir Ereb elifbasinin islah olunmasi sahesinde ilk tesebbus 19 cu esrin 60 ci illerinde M F Axundzade terefinden ireli surulmus ve sonradan bu ideya bir cox Azerbaycan ziyalilari terefinden desteklenmisdir Lakin elifba islahati sahesinde ilk praktiki addimlar 1918 ci ilin mayinda Azerbaycanin musteqilliyi elan olunduqdan sonra atilmisdir 1919 cu ilin martinda milli hokumet yeni Azerbaycan elifbasinin layihesini hazirlamaq meqsedile xususi komissiya yaratmisdi Komissiyaya uc muxtelif layihe teqdim olunsa da Abdulla bey Efendiyevin hazirladigi ve Azerbaycan yazisinin latin qrafikasina kecirilmesini nezerde tutan layihe beyenilmisdir Latin qrafikali Azerbaycan elifbasinin layihesi 1919 cu il avqustun 20 den sentyabrin 1 ne kimi Bakida kecirilmis Azerbaycan muellimlerinin qurultayinda tesdiq olunduqdan sonra parlamentin muzakiresine verilmisdir Lakin Aprel isgali 1920 milli hokumete bu layiheni reallasdirmaga imkan vermedi Azerbaycanda elifba islahatini olkede hakimiyyeti zor gucune ele kecirmis bolsevikler reallasdirdi Azerbaycan MIK 4 cu sessiyasinin 1928 ci il 11 oktyabr tarixli qerari ile respublika latin elifbasina kecdi Azerbaycan elifbasinin islahati respublikada dil quruculuguna tekan verdi Azerbaycanin dilci alimlerinin bilavasite istiraki ile XX esrin 20 ci illerinin sonunda respublikanin azsayli xalqlarinin lezgilerin avarlarin saxurlarin tatlarin talislarin kurdlerin udilerin latin qrafikali elifbalari yaradildi Lakin 1938 ci ilde SSRI rehberliyinin kobud mudaxilesi neticesinde Azerbaycanda dil quruculugunun tebii inkisaf axari pozuldu Merkezi hakimiyyetin qerari esasinda azsayli xalqlarin yeni yaradilmis elifbalari legv olundu 1939 cu il iyulun 11 de Azerbaycan SSR Ali Soveti 1940 ci il yanvarin 1 den latin qrafikasindan Kirill qrafikasina kecmek haqqinda qerar qebul etdi Kirill qrafikasi esasinda hazirlanmis yeni turk elifbalari arasinda cox ciddi ferqler var idi Bele ki bir cox hallarda eyni fonemler ayri ayri elifbalarda bir qayda olaraq muxtelif isarelerle tesvir olunurdu Bu da turk dilleri arasinda ferqleri suni suretde derinlesdirmek meqsedile edilmisdi Tesadufi deyil ki XX esrin 80 ci illerinde SSRI nin dagilmasi prosesi baslayanda Azerbaycan ictimaiyyetinin ireli surduyu ilk teleblerden biri latin qrafikasina qayidisla bagli oldu Milli suurun oyanisinin tezahuru olan bu teleb yalniz mehdud linqvistik ehemiyyet kesb etmeyib genis etnosiyasi xarakter dasiyirdi ki 1990 ci ilin evvellerinde latin qrafikasini berpa etmek meqsedile latin qrafikali elifbaya kecmeyin zeruriliyini elmi faktlarla esaslandiran ilk alim mehz akademik Afad Qurbanov olmusdur Elifba islahatcisi kimi onun tesebbusu ile 1 avqust 1990 ci ilde Azerbaycan Elifba Komissiyasi yaradilmis ve bu sahedeki yaradiciliq isi nezere alinaraq akademik Afad Qurbanov komissiyanin sedri teyin edilmisdir Komissiyanin hazirladigi layihe 1991 ci il dekabrin 25 de Azerbaycan parlamenti terefinden tesdiq olundu Lakin muxtelif obyektiv ve subyektiv sebebler uzunden yalniz Azerbaycan prezidenti Heyder Eliyevin 2001 ci il 18 iyun tarixli fermanindan sonra butun Azerbaycan erazisinde latin elifbasina kecildi ve 1 avqust Elifba gunu kimi qeyd olundu Menbe https az wikipedia org w index php title Azerbaycanin elifbasi islahati amp oldid 5827086, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
