Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Ayasofiya (rəsmi adıyla Ayasofiya məscidi) və ya Ayasofiya kilsəsi (Ἁγία Σοφία), Trabzonun Fateh, Ortahisar kvartalında yerləşən, kilsədən çevrilmiş məscid.
| Ayasofya | |
|---|---|
| Ἁγία Σοφία | |
 | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Memarlıq üslubu | Bizans memarlığı |
| Ünvan | Ortahisar, Fateh |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Şəhər | Trabzon |
| Koordinatlar | HGYO |
| Tikintisinin başlaması | 1238 |
| Tamamlanıb | 1263 |
| Texniki detallar | |
| Material | kərpic |
| Dizayn və konstruksiya | |
| Tanınır | |
| Digər məlumatlar | |
| trabzon.gov.tr | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ayasofya orta əsrlərdə dənizə yaxın və dağlıq ərazidə tikilmiş monastır kilsəsi olub. Abidə, Trabzon imperiyasının günümüzə qədər gəlib çatmış ən yaxşı qorunan tarixi tikilisi hesab olunur. Bizansın əyalət üslubu, gürcü soğan qübbəsi və Səlcuqlu daş işlərinin ahəngini özündə əks etdirən qeyri-adi memarlığa malik tikilidir.
Trabzon imperatorluğu dövründə Müqəddəs İsaya həsr olunmuş kilsələrdən biri olan Ayasofiya tarix boyu müxtəlif məqsədlərdə istifadə edilmişdir. XVI-XVII əsrlərdə I Dünya müharibəsi zamanı rus işğalı zamanı məscid, hərbi qərargah, xəstəxana, depo kimi istifadə olunub, sonra yenidən məscid kimi istifadə edilib. 1964-cü ildə isə muzeyə çevrilib. 28 iyun 2013-cü ildə prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə ilk cümə namazı qılınan tikili məscid kimi rəsmi olaraq ibadət üçün açılıb.
Yeri
Trabzon şəhərinin mərkəzində, qədim Roma bazilikasının yerində qayalıq bir burnun üzərində inşa edilən Ayasofiya kilsəsi, zamanla dənizin dolması və 2006-cı ildə dövlət sahil yolunun tikintisi nəticəsində hazırda dənizdən təxminən yarım kilometr uzaqlıqda yerləşir.
Tarixi
1204-cü ildə Bizans imperiyasının paytaxtı latınlar tərəfindən işğal edildikdə, imperiyanı yeni inzibati mərkəzdən idarə etmək zərurəti yarandı. Bizansın yeni inzibati mərkəzlərindən biri Trabzonda quruldu. XIII əsrdə şəhərdə ciddi tikinti işlərinə başlandı ki, Ayasofiya da bu tikinti işləri zamanı tikilmiş tikililərindən biri idi.
Ayasofiyanın 1250-1260-cı illərdə Trabzon imperatoru I Manuil dövründə tikildiyi qeyd edilir. Kilsənin yerində köhnə tikilinin olduğu güman edilir. Bəzi mənbələrə görə isə, bina 1204-cü ildən əvvəl tikilib və I Manuilin dövründə təmir edilib. Kilsə XIII əsrdə şəhərdən kənarda qurulan monastırla birləşsə də, lakin zaman keçdikcə monastırın digər elementləri dağıdıldı.
Trabzon imperiyasını idarə edən Komninlər sülaləsinin çətin siyasi əlaqələri səbəbindən memarlıq və dekorasiyasında müxtəlif dövlətlərlə münasibətləri əks etdirən çox fərqli xüsusiyyətlərə malik kilsələr inşa edilmişdir. Məsələn, cənub fasadında silsilə daş bəzəklərdə gürcü təsiri olduğu halda, at fasadındakı xarici narteksin girişində Səlcuq üslubunda daş bəzəklər işlənib.
Tikilinin daxilindəki freska rəsmlərinin tamamlanmasının təxminən 1260-cı ilə təsadüf etdiyi düşünülür. Freskalara İncildən götürülmüş motivlərdə daxildir. Günbəzdə Məsih Pantokratorun rəsmi var, onun altında mələklər xoru və yazılar həkk olunub. Pəncərələr arasında on iki müqəddəsin təsviri də yer alıb. Paruslar da isə, müxtəlif görüntülər vardır.
Məbədin qərb tərəfində kvadrat planlı və daxili divarlarında rəsmləri olan zəng qülləsi 1427-ci ildə kilsədən ayrıca tikilmişdir. Onun daxilindəki bəzək işləmələri 1443-cü ildə hazırlanmışdır. Tikilidən 25 metr aralıda yerləşən bu qüllə ulduzları müşahidə etmək və astronomiya dərsləri vermək üçün istifadə olunub. Qüllənin mayak kimi də istifadə olunduğu güman edilir.
Fateh Sultan Mehmedin 1461-ci ildə Trabzonu fəthindən sonra, binadan bir müddət kilsə kimi istifadə olundu.
Memarlığı
Sənət
Qalereya
-
Kilsənin xaricdən cənub tərəfi -
Decoration exterior -
Decoration exterior -
Decoration exterior - Capital
- Exterior
- Interior
-
Evangelists' fresco most of it -
Evangelists' fresco centre -
Evangelists' fresco Mark closer up -
Evangelists' fresco Matthew -
Evangelists' fresco John close up -
Evangelists' fresco Luke -
Several scenes -
Marriage in Kanaa -
Marriage in Kanaa detail -
Christ teaching in the temple -
Christ teaching in the temple detail -
Feeding of the thousands -
Feeding of the thousands detail -
Feeding of the thousands detail -
Feeding of the thousands detail -
Healing of the blind man at the pool of Siloam -
Adsız freska -
Adsız səhnə -
Adsız səhnə -
Məryəm və Məsih -
Məryəm və Məsih detalı - İnteryeri
İstinadlar
- "Ayasofya Camii". www.kulturportali.gov.tr. 26 iyul 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 iyul 2020.
- Karahaliloğlu, Aleyna; Açici, Funda KURAK. "TÜRKİYE' DE BULUNAN AYASOFYA YAPILARININ BENZERLİK ve FARKLILIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ". İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi (Türkçe). 7 (2). 29 Aralık 2021: 1–24. doi:10.22252/ijca.900801. ISSN 2458-7915. 4 Ağustos 2023 tarixində arxivləşdirilib.
- "Arşivlenmiş kopya". 1 Temmuz 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 Temmuz 2013.
- INT, gunebakis com tr-. "Trabzon'daki Ayasofya'nın tarihi: Ayasofya ne zaman cami oldu?" (Türkçe). 7 Nisan 2025. İstifadə tarixi: 27 Nisan 2025.
- Köse, Prof Dr İsmail. "TRABZON AYASOFYA'NIN FRESKLERI/FRESCOES OF TRABZON HAGHIA SOPHIA". Akademi Kitabevi. 1 Ocak 2010. 6 Ağustos 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 Ağustos 2023.
- Kaya, İlkgül. "Trabzon'daki Ayasofya Kilisesi'nin Kayıp Omphalionu". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Türkçe). 29 Nisan 2021: 260–275. doi:10.52642/susbed.929883. ISSN 2667-4750. 5 Ağustos 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 Ağustos 2023.
- Ozerden, Seden Turamberk. "Karadeniz Bölgesindeki Bizans Eserleri: Trabzon Örneği". 5th International Congress on Multidisciplinary Studies Congress. 1 Ocak 2018. 6 Ağustos 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 Ağustos 2023.
- Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;:4adlı istinad üçün mətn göstərilməyib - Sitat səhvi: Yanlış
<ref>teqi;:1adlı istinad üçün mətn göstərilməyib - "Trabzon'un Ayasofyası" (Türkçe). www.sanatinyolculugu.com. 5 Ocak 2019. 6 Ağustos 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 Ağustos 2023.
- (Türkçe) https://karadeniz.gov.tr/ayasofya-can-kulesi/ (#bare_url_missing_title). 6 Ağustos 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 Ağustos 2023.
Xarici keçidlər
- Trabzon Ayasofiyası (ing.)
- Ayasofiya kilsəsi, Trabzon (ing.)
- Trabzondakı Ayasofiyadan fotolar (ing.)
- The Church of Hagia Sophia at Trapezounta, Pontos by Dr Constantine Hionides
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu sehifede is davam etmekdedir Mudaxile etmeye telesmeyin Eger komek etmek isteyirsinizse ya da sehife yarimciq qalibsa sehifeni yaradan istifadeci ile elaqe qura bilersiniz Sehifenin tarixcesinde sehife uzerinde islemis istifadecilerin adlarini gore bilersiniz Redaktelerinizi menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Bu meqale sonuncu defe 66 saniye evvel Hesen Imanov muzakire tohfeler terefinden redakte olunub Yenile Ayasofiya resmi adiyla Ayasofiya mescidi ve ya Ayasofiya kilsesi Ἁgia Sofia Trabzonun Fateh Ortahisar kvartalinda yerlesen kilseden cevrilmis mescid AyasofyaἉgia SofiaUmumi melumatlarMemarliq uslubu Bizans memarligiUnvan Ortahisar FatehOlke TurkiyeSeher TrabzonKoordinatlar 41 00 12 sm e 39 41 46 s u H G Y OTikintisinin baslamasi 1238Tamamlanib 1263Texniki detallarMaterial kerpicDizayn ve konstruksiyaTaninir Kilse 1250 1584 Mescid 1584 1964 Muzey 1964 2013 Mescid 2013 gunumuz Diger melumatlartrabzon gov tr Vikianbarda elaqeli mediafayllartikili denize baxan qayaliq burnun uzerinde tikilmisdir Ayasofya orta esrlerde denize yaxin ve dagliq erazide tikilmis monastir kilsesi olub Abide Trabzon imperiyasinin gunumuze qeder gelib catmis en yaxsi qorunan tarixi tikilisi hesab olunur Bizansin eyalet uslubu gurcu sogan qubbesi ve Selcuqlu das islerinin ahengini ozunde eks etdiren qeyri adi memarliga malik tikilidir Trabzon imperatorlugu dovrunde Muqeddes Isaya hesr olunmus kilselerden biri olan Ayasofiya tarix boyu muxtelif meqsedlerde istifade edilmisdir XVI XVII esrlerde I Dunya muharibesi zamani rus isgali zamani mescid herbi qerargah xestexana depo kimi istifade olunub sonra yeniden mescid kimi istifade edilib 1964 cu ilde ise muzeye cevrilib 28 iyun 2013 cu ilde prezident Receb Tayyib Erdoganin istiraki ile ilk cume namazi qilinan tikili mescid kimi resmi olaraq ibadet ucun acilib YeriTrabzon seherinin merkezinde qedim Roma bazilikasinin yerinde qayaliq bir burnun uzerinde insa edilen Ayasofiya kilsesi zamanla denizin dolmasi ve 2006 ci ilde dovlet sahil yolunun tikintisi neticesinde hazirda denizden texminen yarim kilometr uzaqliqda yerlesir TarixiAyasofiya Tabaqxana tapintilari 1204 cu ilde Bizans imperiyasinin paytaxti latinlar terefinden isgal edildikde imperiyani yeni inzibati merkezden idare etmek zerureti yarandi Bizansin yeni inzibati merkezlerinden biri Trabzonda quruldu XIII esrde seherde ciddi tikinti islerine baslandi ki Ayasofiya da bu tikinti isleri zamani tikilmis tikililerinden biri idi Ayasofiyanin 1250 1260 ci illerde Trabzon imperatoru I Manuil dovrunde tikildiyi qeyd edilir Kilsenin yerinde kohne tikilinin oldugu guman edilir Bezi menbelere gore ise bina 1204 cu ilden evvel tikilib ve I Manuilin dovrunde temir edilib Kilse XIII esrde seherden kenarda qurulan monastirla birlesse de lakin zaman kecdikce monastirin diger elementleri dagidildi Trabzon imperiyasini idare eden Komninler sulalesinin cetin siyasi elaqeleri sebebinden memarliq ve dekorasiyasinda muxtelif dovletlerle munasibetleri eks etdiren cox ferqli xususiyyetlere malik kilseler insa edilmisdir Meselen cenub fasadinda silsile das bezeklerde gurcu tesiri oldugu halda at fasadindaki xarici narteksin girisinde Selcuq uslubunda das bezekler islenib Ayasofiyanin qubbesindeki Mesih Pantokrator melekler xoru ve yazi Tikilinin daxilindeki freska resmlerinin tamamlanmasinin texminen 1260 ci ile tesaduf etdiyi dusunulur Freskalara Incilden goturulmus motivlerde daxildir Gunbezde Mesih Pantokratorun resmi var onun altinda melekler xoru ve yazilar hekk olunub Pencereler arasinda on iki muqeddesin tesviri de yer alib Paruslar da ise muxtelif goruntuler vardir Mebedin qerb terefinde kvadrat planli ve daxili divarlarinda resmleri olan zeng qullesi 1427 ci ilde kilseden ayrica tikilmisdir Onun daxilindeki bezek islemeleri 1443 cu ilde hazirlanmisdir Tikiliden 25 metr aralida yerlesen bu qulle ulduzlari musahide etmek ve astronomiya dersleri vermek ucun istifade olunub Qullenin mayak kimi de istifade olundugu guman edilir Fateh Sultan Mehmedin 1461 ci ilde Trabzonu fethinden sonra binadan bir muddet kilse kimi istifade olundu MemarligiSenetApsisdeki freskada Meryem ana qucaginda usaq olan Isa ile oturub ve apsis anbarinin ortasinda Isanin goye yukselisi gorunur QalereyaKilsenin xaricden cenub terefi Decoration exterior Decoration exterior Decoration exterior Capital Exterior Interior Evangelists fresco most of it Evangelists fresco centre Evangelists fresco Mark closer up Evangelists fresco Matthew Evangelists fresco John close up Evangelists fresco Luke Several scenes Marriage in Kanaa Marriage in Kanaa detail Christ teaching in the temple Christ teaching in the temple detail Feeding of the thousands Feeding of the thousands detail Feeding of the thousands detail Feeding of the thousands detail Healing of the blind man at the pool of Siloam Adsiz freska Adsiz sehne Adsiz sehne Meryem ve Mesih Meryem ve Mesih detali InteryeriIstinadlar Ayasofya Camii www kulturportali gov tr 26 iyul 2020 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 iyul 2020 Karahaliloglu Aleyna Acici Funda KURAK TURKIYE DE BULUNAN AYASOFYA YAPILARININ BENZERLIK ve FARKLILIKLARININ DEGERLENDIRILMESI Inonu Universitesi Kultur ve Sanat Dergisi Turkce 7 2 29 Aralik 2021 1 24 doi 10 22252 ijca 900801 ISSN 2458 7915 4 Agustos 2023 tarixinde arxivlesdirilib Arsivlenmis kopya 1 Temmuz 2013 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 3 Temmuz 2013 INT gunebakis com tr Trabzon daki Ayasofya nin tarihi Ayasofya ne zaman cami oldu Turkce 7 Nisan 2025 Istifade tarixi 27 Nisan 2025 Kose Prof Dr Ismail TRABZON AYASOFYA NIN FRESKLERI FRESCOES OF TRABZON HAGHIA SOPHIA Akademi Kitabevi 1 Ocak 2010 6 Agustos 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 Agustos 2023 Kaya Ilkgul Trabzon daki Ayasofya Kilisesi nin Kayip Omphalionu Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi Turkce 29 Nisan 2021 260 275 doi 10 52642 susbed 929883 ISSN 2667 4750 5 Agustos 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 Agustos 2023 Ozerden Seden Turamberk Karadeniz Bolgesindeki Bizans Eserleri Trabzon Ornegi 5th International Congress on Multidisciplinary Studies Congress 1 Ocak 2018 6 Agustos 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 Agustos 2023 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi 4 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi 1 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Trabzon un Ayasofyasi Turkce www sanatinyolculugu com 5 Ocak 2019 6 Agustos 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 Agustos 2023 Turkce https karadeniz gov tr ayasofya can kulesi bare url missing title 6 Agustos 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 Agustos 2023 Xarici kecidlerTrabzon Ayasofiyasi ing Ayasofiya kilsesi Trabzon ing Trabzondaki Ayasofiyadan fotolar ing The Church of Hagia Sophia at Trapezounta Pontos by Dr Constantine HionidesVikianbarda Ayasofiya ile elaqeli mediafayllar var