Vikipediya azad ensiklopediya Anadolu xalqları və ya tarix öncəsi Antik Anadolulular qrupunu danışmış həmçinin ümumi Hin

Vikipediya azad ensiklopediya Anadolu xalqlari ve ya tarix oncesi Antik Anadolulular qrupunu danismis hemcinin umumi Hind Avropa xalqlarinin on kok merhelesi olan toplumundan cox daha evvel ayrilmis arxaik bir Hind Avropa etno dil qrupudur ve Kicik Asiya cografiyasinin tarixi Hind Avropa xalqlaridir Tarix span E e II minillikde Anadolu xalqlari Mavi Luviler Sari Hetler Qirmizi Palalar Menseyi span Anadolu xalqlarinin Kicik Asiyaya daxil olma vaxti ve istiqameti deqiq melum olmasa da yayilmis cercivesinde Proto Toharlarla birlikde erken Proto Anadolu xalqi Avrasiya steplerinden baslayaraq Qerbi Avropadan Hind yarimadasina qeder yayilan Hind Avropa koc dalgalarinin ilk genis qrupunu teskil etmisdir Anadolu xalqinin eramizdan evvel 3000 ci illerde Balkanlar ve ya Qafqaz yolu ile Kicik Asiya ve Yaxin Serqe geldikleri ehtimal edilir lakin bu koc marsrutu arxeoloji olaraq tam tesdiqlenmeyib Tekerli arabalari olmasina baxmayaraq ehtimal ki Hind Avropalilar muharibe ucun araba istifade etmeyi oyrenmemisden evvel koc etmisler kend teserrufati terminlerinin diger Qerbi Avropa alt qruplari ile muqayisesi gosterir ki Anadolu xalqlari diger Hind Avropa xalqlarindan evvelce ayrilib ve Yaxin Serqe birbasa yol ile daxil olublar Anadolu xalqlari hemin dovrde yerli xalqin artiq seherler ve burokratik sistemler qurdugu kralliqlar ve saray medeniyyetleri formalasdirdigi erazilere gelen qonaqlar idi Yerli xalqlarin xususile dili siyaseti ve dini baximdan Anadolu xalqlarina boyuk tesiri olmusdur Dilci Christopher I Beckwith bildirir ki Anadolu xalqlari Hattiler terefinden diger isgalci Avropa qruplarina qarsi doyuscu kimi ise goturulerek Anadoluya yerlesmisdir Hind Avropa mutexessisi Francisco Villar ise erken Anadolu xalqlarinin Hattilerin hakimiyyeti altinda olan qalalarda itaetkar kend teserrufati istehsalcilari uzerinde herbi kasta cevrildiyini bildirir 1987 ci ilde Colin Renfrew terefinden ireli surulen ise Anadolu xalqlarinin ve umumilikde Proto Hind Avropalilarin esas veteninin Anadolu oldugunu mudafie edir Bu hipotez arxeoloji subutlarla desteklense de dilciler terefinden umumiyyetle qebul edilmir Tunc dovru span Anadolu xalqlarinin en qedim dil ve tarix tesvirleri eramizdan evvel 19 cu esrden Kanisde tapilan ticaret metnlerindendir Kanis hemin dovrde Asur ve Anadolu dovletleri arasinda ticaret sebekesinin merkezi idi ve burada yasayan Anadolu xalqlari guc qazandilar Hititler Anadolu xalqlarinin en yaxsi bilinen qrupudur Hatti uzerinden Kanisi ele kecirib paytaxtini ele kecirerek ozlerini Nesiler adlandirdilar ve Hitit dili Anadoluya hakim oldu Hititler eramizdan evvel 17 ci esrde bir sira Hatti kralliqlarini birlesdirerek Yaxin Serqde boyuk bir imperiya yaratdilar Onlar Babile hucum edib Asur seherlerini isgal etdiler qedim dunyanin en boyuk doyuslerinden olan Kades Muharibesinde Misirle qarsilasdilar Imperiya eramizdan evvel 12 ci esrde Bronz dovrunun cokmesi ile dagildi ve Hitit dili de bu zaman itib Diger bir Anadolu xalqi ise Erken Tunc dovrunde cenub qerbi Anadoliyaya koc etmis Luvilerdir 10 Hitit dilinden ferqli olaraq Luvi dili Hatti dilinden soz almamis ve Bati Anadoliyada orijinal sekilde danisilmisdir Luviler genis erazilerde yasamis ve Hitit imperiyasinin suqutundan sonra da dilde var olmuslar En az bilinen qrup ise Simali Anadoluda Pala bolgesinde yasayan ve Palaca danisan Palaiklerdir Bu bolge evveller Hattiler terefinden meskunlasmisdi ve Palaikler eramizdan evvel 15 ci esrde Kaskalarin hucumu ile tarixden silinmis ola bilerler Demir dovru span Tunc dovru cokmesinden sonra bir sira Gec Hitit dovletleri eramizdan evvel 8 ci esre qeder varligini qorudu Daha sonra Demir dovrunde Anadolu dilleri Likyalilar Lidyalilar Karyalilar Pisidyalilar ve diger xalqlar terefinden danisilmisdir Bu dillerin coxu Helenistik dovrde eramizdan evvel 3 cu esrde yox olmusdur Bununla bele bezi dil qalintilari daha gec dovrlere qeder yasamis meselen Luvi dili ile elaqeli olan Isaurya dili eramizin 5 ci esrin sonlarina qeder movcud olmus ve yazili abidelerle son dovrlerde de tesdiqlenmisdir Anadolu xalqlari span Hetler Kappadokiyalilar Ag Suriyalilar Kapadokya Fars dilinde adi Ag Suriyalilar ise Yunan dilinde Leukosuroi Amiseniler Bati Pontus Themiskira bolgesinde Kasesler Luviler Kariyalilar Kataoniyalilar Kilikiyalilar Danunayim Denyenler Kilikyanin sakinleri Kommagenler Isauryalilar LikiyalilarIstinadlar span Beckwith 2009 seh 32 Arxivlenmis suret Encyclopaedia Britannica 6 sentyabr 2015 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 iyun 2025 Anthony 2007 seh 64 65 Francisco Villar The Indo Europeans and the origins of Europe s 343 348 Anna Giacalone Ramat ve Paolo Ramat The Indo European Languages Ingilis London Routledge 2015 seh 172 ISBN 978 1134921874 Palalilar serqden gelmis hind avropa menseli olmayan Kaska tayfalarinin hucumlari neticesinde tezlikle siradan cixmis ve bu tayfalar uzun iller boyunca Hitit kralligini da tehdid etmisdir Kateqoriyalar Anadoludaki etnik qruplarHind Avropa xalqlariHind AvropalilarQedim AnadoluQedim dovr Turkiye tarixiQedim YunanistanQafqazda yasayan etnik qruplarQedim Anadolu xalqlari