fbpx
Wikipedia

Alın payı

Avqust 08, 2021

Alın payı – lat. lobulus frontalis çəpgənin ön şöbəsini işğal edərək dal tərəfdə – mərkəzi şırım vasitəsilə təpə payından və bayır tərəfdə – bayır şırım vasitəsilə gicgah payından ayrılır. Yarımkürənin içəri səthində alın payı ilə təpə payı arasındakı hüdudu mərkəzi şırımın içəri ucundan aşağı doğru çəkilmiş xəyali xətt təşkil edir.

Alın payı
Kəllə beynin diaqramı
Alın payı qırmızı rənglə göstərilmişdir.
Latınca Lobus frontalis
Qrey subyekt 189 821
Çəpgənin hissəsi
NeuroNames Burada-37
MeSH Frontal+lobe
NeuroLexID 928
  • bax
  • müzakirə
  • redaktə

Alın payının dal hissəsində mərkəzi şırıma paralel olaraq mərkəzönü şırım – lat. sulcus paracentralis gedir. Mərkəzönü şırımdan iki digər şırım – yuxarı və aşağı alın şırımları – lat. sulci frontalis superior et inferior başlayaraq boylama istiqamətdə öə doğru gedir. Bu şırımlar vasitəsilə alın payı aşağıdakı qırışlara bölünür.

  1. Mərkəzönü qırışıq – lat. gyrus precentralis (gyrus centralis anterior – BNA) mərkəzi şırımla mərkəzönü şırım arasında yerləşir.
  2. Yuxarı alın qırışığı – lat. gyrus frontalis superior böyük beynin boylama yrığı ilə lat. sulcus frontalis superior arasında olur.
  3. Orta alın qırışığı – lat. gyrus frontalis medius yuxarı və aşağı alın şırımları arasında yerləşir.
  4. Aşağı alın qırışığı – lat. gyrus frontalis inferior aşağı alın şırımı ilə bayır şırım arasında yerləşir və bu şırımın qalxan və ön şaxələri vasitəsilə üç hissəyə bölünür:

a) qapaq hissəsi – lat. pars opercularis qalxan şaxədən dala yerləşir;
b) üçbucaq hissəsi – lat. pars triangularis qalxan şaxə ilə ön şaxə arasında olur;
c) gözyuvası hissə – lat. pars orbitalis ön şaxədən aşağı beyin əsasına tərəf yerləşir.
Aşağı alın qırışığının göz yuvası hissəsi alın payının aşağı (kəllə əsasına baxan) səthini işğal edir; onun üzərində böyük beyin yarığından bayır tərəfdə boylama istiqamətdə qoxu şırımı – lat. sulcus olfactorius gedir; bu şırımda qoxu soğanağı – lat. bulbus olfactorius yerləşir; qoxu şırımından bayır tərəfdə "H" hərifinə bənzər gözyuvası şırımlarş – lat. sulci orbitalis vardır. Böyük beynin boylama yarığı ilə lat. sulcus olfactorius arasında olan qırışığa düz qırışıq – lat. gyrus rectus və gözyuvası şırımları arasında olanlara lat. gyri orbitales deyilir.

Beyinin ön payı - Bir insan hərəkətlərini istiqamətləndirən qərarlar verərkən, bunu bir robot kimi məntiq qaydalarına əsasən etməz. Vicdanını dinləyər, hisslərini də buna əlavə edər. Elmi araşdırmalar beyinin ön payında mövcud olan "ventromedial prefrontal korteks" adlı hissənin bu qərarları verməsində əsas rol oynadığını müəyyənləşdirmişdir.

Özünü idarə etmə, nəticə çıxarma, incə düşüncəli və nəzakətli olma, qətiyyət kimi bir çox müsbət davranışlara beynimizin ön payı nəzarət edir. Normal insanın beyninin ön payında yüksək bir hərəkətlilik olduğu məlumdur. Bu hərəkətlilik insanın hisslərinin fərqinə varmasını təmin edir. Sevgi, xoşbəxtlik, qorxu, peşmançılıq, günahkarlıq kimi romantik reflekslərin olması beyindəki ön payın yaxşı işlədiyini göstərir. Beyinin ön payının işləmə mexanizmi araşdıran elm adamları heyrətamiz nəticələrlə qarşılaşmışlar. İnsan beynini digər canlılardan fərqləndirən diqqətəçarpan xüsusiyyət onun ön pay ölçüsünün digər canlılardan 40% daha böyük olmasıdır. Elm adamları beyinin bu hissəsinin əzbərlənmiş, avtomata bağlanmış əməliyyatlar əsnasında fəaliyyətdə olmadığını beyinə bağlanan elektrodlarla və müxtəlif rentgen cihazları ilə aparılan ölçmələr sayəsində kəşf etmişlər. Ancaq yeni bir məlumat alındığı və işləndiyi zaman ön pay hərəkətə keçir. Üstəlik, yeni öyrənilən məlumat insanı xoşbəxt edirsə, ön pay parıldamağa başlayır.

Yeni şeylər öyrəndiyimiz zaman beyinin ön payı yeni məlumatı öyrənmək üçün sürətli şəkildə işləyir. 1.3 kq ağırlığındakı bu ət parçasının hər zamankı vərdişlərindən fərqli bir məlumat olduğunu anlaması bir möcüzədir. Ancaq bundan daha möcüzəvi olan isə beyinin yeni məlumatı istifadə etmək üçün yeni dövrələrini, yəni ön payı bizim istəyimizdən asılı olmayaraq istifadəyə açmasıdır. Ön payın qeyd etdiyi yeni məlumatlar davranış modellərimizi dəyişdirərək ətrafımızı fərqli şəkildə qəbul etməyimizə gətirib çıxarır.

Bu dövrü, yəni yeni məlumatın fərqli nəticələr meydana gətirməsini biz izləmərik. Bu mexanizm möcüzəvi şəkildə avtomatik olaraq reallaşır. Məhz bu zaman əhəmiyyətli bir gerçək ortaya çıxır: Beyinin ön payının olduğu hissə burunun üstündə başın ön qismində, yəni alnımızdadır.

Beyinin ön payı insan davranışlarını necə istiqamətləndirir?

ABŞ-ın Pensilvaniya Universiteti Tibb Mərkəzinin mütəxəssisi prof. dr. Andryu Nyuberq namaz qılan və dua edən bir qrup müsəlman üzərində araşdırma aparmışdır (Religion And The Brain; Newsweek, 7 Mayıs 2001 s: 50). Araşdırmaya görə, huşu içində edilən duanın və Allah`ı düşünmənin beyinin ön payına 80 dəfə daha çox qan vurduğunu, bu səbəblə, namaz qılan insanlarda yaddaş və şəxsiyyət pozuntularına çox az rast gəlindiyini, hətta bu insanların daha uzun ömürlü olduğunu və yaddaş itkisinə uğramadıqlarını ortaya qoymuşdur. Bəs bu, necə reallaşır?

Beyinin ön hissəsində qərar vermə mexanizminin olduğu ön pay adlanan hissədə dua və namaz əsnasında qan miqdarı diqqətəçarpan şəkildə artır və beyinin ön payına daha çox miqdarda qlükoza daşınır. Bu da hüceyrələrin daha sürətli qidalanması, beyinin daha aktiv işləməsi mənasını verir. Beyinin ön payının daha sürətli işləməsi isə insanın hisslərinin fərqinə varması və qərar vermə, şəxsiyyət, problem həll etmə, səhvləri təkrar etməmə, sevgi kimi insani hisslərin ön plana çıxmasını təmin edir.

Beyinin ön payının fərqli şəkildə işləməsi nələrə gətirib çıxarar?

Aparılan araşdırmalar ön payda pozuntu olduğu və ya fəaliyyətin olmadığı vəziyyətində insanlarda anormal davranışların meydana gəldiyini müəyyən etmişdir. Çünki beyinin ön payındakı hərəkət azlığından peşmanlıq, günahkarlıq, qorxu kimi hisslər yaranmır və ön payın fərqli işləməsi insanları şiddətə yönəldir. Belə ki, mərhəmətsiz şəkildə cinayət törədən qatillər, terroristlər və diktatorlar kimi şəxslərin beyinlərinin ön payının normal insanlarınkından fərqli işlədiyi PET (Positron Emission Tomography) kimi göstərmə texnikaları ilə təyin olunmuşdur. PET beyinin yanacağı sayılan qlükozanın beyinin müxtəlif hissələri tərəfindən nə qədər istehlak edildiyini ölçür. Məlumatlara görə, təcavüzkar və mərhəmətsiz insanların prefrontal kortekslərindəki qlükozanın səviyyəsi normal insanlarınkından daha azdır. Bu isə beyinin ön payında bir hərəkətsizlik meydana gətirir və normal işləməsinə mane olur. Allah`ın insanlara təqdim etdiyi mükəmməl nemət olan beyinin ön payı normal işləməyəndə bir-birindən fərqli şəxsiyyət pozuntuları yaranır. Bu şəxsiyyət pozuntularından bəziləri bunlardır:

Cinayətə meyil: Amerikalı elm adamı Adrian Rainenin dediyinə görə, beyinin ön payının zərər görməsi və ya normal işləməməsi insanın düşüncəsiz hərəkət etməsinə, özünü idarəetmə qabiliyyətinin itməsinə, uşaq hərəkətləri etməsinə, zaman anlayışının zəifləməsinə, qərar vermə bacarığının itməsinə gətirib çıxarır. Təcavüzkar və mərhəmətsiz insanların beyinlərinin müxtəlif xəbərdaredənlərə verdiyi reaksiyalar araşdırılmış və belə insanların beyinlərinin ölüm, əzab kimi sözlərə, şiddət ehtiva edən qan dolu şəkillərə reaksiya vermədiyi ortaya çıxmışdır.

Sevgisizlik: Araşdırmalar göstərmişdir ki, şəxsiyyət pozuntusu göstərənlərə sevgi sözləri ilə müraciət edəndə, onlar: "Bir fincan qəhvə verərsənmi?" - deyə cavab verə bilərlər. Bir sıra ardıcıl qətllər törədən qatil üzərində aparılan beyin araşdırmalarına görə, belə nəticə əldə edilmişdir: bu şəxslər ən yaxınlarının şəkilləri onlara göstərildiyi zaman ən kiçik hiss əlaməti belə göstərmirlər.

Anti-sosial şəxsiyyət pozuntusu: Bu şəxslərin fərdi və ictimai əlaqələrdə də müvəffəqiyyətsiz olduqları müxtəlif nümunələrlə müəyyən olunmuşdur. Bu müvəffəqiyyətsizliyə yaddaş problemləri, özlərini idarə edə bilməmələri, tənbəllik, ilhamsızlıq, keylik, təşəbbüs əskikliyi, gələcəklə əlaqədar proyekt yoxluğu, yeni şeylər öyrənməmə və diqqət dağınıqlığının səbəb olduğu bildirilmişdir.

Beynimizdə hərəkətlərimizi istiqamətləndirən bölgə

Alın bölgəsində olan və normal işləməyəndə təcavüzkar bir şəxsiyyətin ortaya çıxmasına səbəb olan beyinin ön hissəsinə müasir elm adamları ancaq son 60 il içində şərh gətirə bilmişlər. Kəllənin içinə, başın ön qisminə baxanda beyinin ön alın bölgəsi görünəcək. Bu bölgənin funksiyaları haqqında fiziologiya sahəsində aparılan araşdırmalar nəticəsində əldə edilən məlumatlar “Anatomiya və fiziologiyanın əsasları” (“Essentials of Anatomy and Physiology”) adlı kitabda bu şəkildə yazılır: "Hərəkətlərin motivi, planlama və başladılması alın paylarının ön qismi olan ön alın bölgəsində (cerebrum) reallaşır. Bura birlik korteksinin bir bölgəsidir..." (Rod R. Seeley, Trent D. Stephens, Philip Tate, Essentials of Anatomy & Physiology, 2-ci nəşr, Mosby-Year Book İnc., St. Louis, 1996, s. 211; Charles R. Noback, N. L. Strominger, R. J. Demarest, The Human Nervous System, İntroduction and Review, 4-cü nəşr, Lea & Febiger, Philadelphia, 1991, s. 410-411)

Kitabda bu bölgə ilə əlaqədar bu sətirlər yer tutur: "Hərəkətlə olan əlaqəsi ilə birlikdə, ön alın bölgəsinin, eyni zamanda, təcavüzkarlığın da funksional mərkəzi olduğu düşünülür..." (a. g. e.) Bu şərhlərdən aydın olur ki, beyinin ön alın bölgəsi planlama, motiv, yaxşı və ya pis hərəkətlərin başladılması, yalan və ya doğrunun deyilməsi ilə əlaqədar fəaliyyətləri icra edir.

İstinadlar

Mənbələr

  • Prof. Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin, İnsanın Normal Anatomiyası, III cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı – 1982
  • Atlas of Human Cardiac Anatomy – Endoscopic views of beating hearts – Cardiac anatomy
  • Р. Д. Синельников. Атлас анатомии человека (4 тома)
  • Anatomy: Embryologie[ölü keçid]

Xarici keçidlər

Avqust 08, 2021
alın, payı, lobulus, frontalis, çəpgənin, şöbəsini, işğal, edərək, tərəfdə, mərkəzi, şırım, vasitəsilə, təpə, payından, bayır, tərəfdə, bayır, şırım, vasitəsilə, gicgah, payından, ayrılır, yarımkürənin, içəri, səthində, alın, payı, ilə, təpə, payı, arasındakı,. Alin payi lat lobulus frontalis cepgenin on sobesini isgal ederek dal terefde merkezi sirim vasitesile tepe payindan ve bayir terefde bayir sirim vasitesile gicgah payindan ayrilir Yarimkurenin iceri sethinde alin payi ile tepe payi arasindaki hududu merkezi sirimin iceri ucundan asagi dogru cekilmis xeyali xett teskil edir Alin payiAlin payi Gicgah payi Tepe payi Ense payiKelle beynin diaqramiAlin payi qirmizi rengle gosterilmisdir Latinca Lobus frontalisQrey subyekt 189 821Cepgenin hissesiNeuroNames Burada 37MeSH Frontal lobeNeuroLexID 928baxmuzakireredakteAlin payinin dal hissesinde merkezi sirima paralel olaraq merkezonu sirim lat sulcus paracentralis gedir Merkezonu sirimdan iki diger sirim yuxari ve asagi alin sirimlari lat sulci frontalis superior et inferior baslayaraq boylama istiqametde oe dogru gedir Bu sirimlar vasitesile alin payi asagidaki qirislara bolunur Merkezonu qirisiq lat gyrus precentralis gyrus centralis anterior BNA merkezi sirimla merkezonu sirim arasinda yerlesir Yuxari alin qirisigi lat gyrus frontalis superior boyuk beynin boylama yrigi ile lat sulcus frontalis superior arasinda olur Orta alin qirisigi lat gyrus frontalis medius yuxari ve asagi alin sirimlari arasinda yerlesir Asagi alin qirisigi lat gyrus frontalis inferior asagi alin sirimi ile bayir sirim arasinda yerlesir ve bu sirimin qalxan ve on saxeleri vasitesile uc hisseye bolunur a qapaq hissesi lat pars opercularis qalxan saxeden dala yerlesir b ucbucaq hissesi lat pars triangularis qalxan saxe ile on saxe arasinda olur c gozyuvasi hisse lat pars orbitalis on saxeden asagi beyin esasina teref yerlesir Asagi alin qirisiginin goz yuvasi hissesi alin payinin asagi kelle esasina baxan sethini isgal edir onun uzerinde boyuk beyin yarigindan bayir terefde boylama istiqametde qoxu sirimi lat sulcus olfactorius gedir bu sirimda qoxu soganagi lat bulbus olfactorius yerlesir qoxu sirimindan bayir terefde H herifine benzer gozyuvasi sirimlars lat sulci orbitalis vardir Boyuk beynin boylama yarigi ile lat sulcus olfactorius arasinda olan qirisiga duz qirisiq lat gyrus rectus ve gozyuvasi sirimlari arasinda olanlara lat gyri orbitales deyilir Beyinin on payi Bir insan hereketlerini istiqametlendiren qerarlar vererken bunu bir robot kimi mentiq qaydalarina esasen etmez Vicdanini dinleyer hisslerini de buna elave eder Elmi arasdirmalar beyinin on payinda movcud olan ventromedial prefrontal korteks adli hissenin bu qerarlari vermesinde esas rol oynadigini mueyyenlesdirmisdir Ozunu idare etme netice cixarma ince dusunceli ve nezaketli olma qetiyyet kimi bir cox musbet davranislara beynimizin on payi nezaret edir Normal insanin beyninin on payinda yuksek bir hereketlilik oldugu melumdur Bu hereketlilik insanin hisslerinin ferqine varmasini temin edir Sevgi xosbextlik qorxu pesmanciliq gunahkarliq kimi romantik reflekslerin olmasi beyindeki on payin yaxsi islediyini gosterir Beyinin on payinin isleme mexanizmi arasdiran elm adamlari heyretamiz neticelerle qarsilasmislar Insan beynini diger canlilardan ferqlendiren diqqetecarpan xususiyyet onun on pay olcusunun diger canlilardan 40 daha boyuk olmasidir Elm adamlari beyinin bu hissesinin ezberlenmis avtomata baglanmis emeliyyatlar esnasinda fealiyyetde olmadigini beyine baglanan elektrodlarla ve muxtelif rentgen cihazlari ile aparilan olcmeler sayesinde kesf etmisler Ancaq yeni bir melumat alindigi ve islendiyi zaman on pay herekete kecir Ustelik yeni oyrenilen melumat insani xosbext edirse on pay parildamaga baslayir Yeni seyler oyrendiyimiz zaman beyinin on payi yeni melumati oyrenmek ucun suretli sekilde isleyir 1 3 kq agirligindaki bu et parcasinin her zamanki verdislerinden ferqli bir melumat oldugunu anlamasi bir mocuzedir Ancaq bundan daha mocuzevi olan ise beyinin yeni melumati istifade etmek ucun yeni dovrelerini yeni on payi bizim isteyimizden asili olmayaraq istifadeye acmasidir On payin qeyd etdiyi yeni melumatlar davranis modellerimizi deyisdirerek etrafimizi ferqli sekilde qebul etmeyimize getirib cixarir Bu dovru yeni yeni melumatin ferqli neticeler meydana getirmesini biz izlemerik Bu mexanizm mocuzevi sekilde avtomatik olaraq reallasir Mehz bu zaman ehemiyyetli bir gercek ortaya cixir Beyinin on payinin oldugu hisse burunun ustunde basin on qisminde yeni alnimizdadir Beyinin on payi insan davranislarini nece istiqametlendirir ABS in Pensilvaniya Universiteti Tibb Merkezinin mutexessisi prof dr Andryu Nyuberq namaz qilan ve dua eden bir qrup muselman uzerinde arasdirma aparmisdir Religion And The Brain Newsweek 7 Mayis 2001 s 50 Arasdirmaya gore husu icinde edilen duanin ve Allah i dusunmenin beyinin on payina 80 defe daha cox qan vurdugunu bu sebeble namaz qilan insanlarda yaddas ve sexsiyyet pozuntularina cox az rast gelindiyini hetta bu insanlarin daha uzun omurlu oldugunu ve yaddas itkisine ugramadiqlarini ortaya qoymusdur Bes bu nece reallasir Beyinin on hissesinde qerar verme mexanizminin oldugu on pay adlanan hissede dua ve namaz esnasinda qan miqdari diqqetecarpan sekilde artir ve beyinin on payina daha cox miqdarda qlukoza dasinir Bu da huceyrelerin daha suretli qidalanmasi beyinin daha aktiv islemesi menasini verir Beyinin on payinin daha suretli islemesi ise insanin hisslerinin ferqine varmasi ve qerar verme sexsiyyet problem hell etme sehvleri tekrar etmeme sevgi kimi insani hisslerin on plana cixmasini temin edir Beyinin on payinin ferqli sekilde islemesi nelere getirib cixarar Aparilan arasdirmalar on payda pozuntu oldugu ve ya fealiyyetin olmadigi veziyyetinde insanlarda anormal davranislarin meydana geldiyini mueyyen etmisdir Cunki beyinin on payindaki hereket azligindan pesmanliq gunahkarliq qorxu kimi hissler yaranmir ve on payin ferqli islemesi insanlari siddete yoneldir Bele ki merhemetsiz sekilde cinayet toreden qatiller terroristler ve diktatorlar kimi sexslerin beyinlerinin on payinin normal insanlarinkindan ferqli islediyi PET Positron Emission Tomography kimi gosterme texnikalari ile teyin olunmusdur PET beyinin yanacagi sayilan qlukozanin beyinin muxtelif hisseleri terefinden ne qeder istehlak edildiyini olcur Melumatlara gore tecavuzkar ve merhemetsiz insanlarin prefrontal kortekslerindeki qlukozanin seviyyesi normal insanlarinkindan daha azdir Bu ise beyinin on payinda bir hereketsizlik meydana getirir ve normal islemesine mane olur Allah in insanlara teqdim etdiyi mukemmel nemet olan beyinin on payi normal islemeyende bir birinden ferqli sexsiyyet pozuntulari yaranir Bu sexsiyyet pozuntularindan bezileri bunlardir Cinayete meyil Amerikali elm adami Adrian Rainenin dediyine gore beyinin on payinin zerer gormesi ve ya normal islememesi insanin dusuncesiz hereket etmesine ozunu idareetme qabiliyyetinin itmesine usaq hereketleri etmesine zaman anlayisinin zeiflemesine qerar verme bacariginin itmesine getirib cixarir Tecavuzkar ve merhemetsiz insanlarin beyinlerinin muxtelif xeberdaredenlere verdiyi reaksiyalar arasdirilmis ve bele insanlarin beyinlerinin olum ezab kimi sozlere siddet ehtiva eden qan dolu sekillere reaksiya vermediyi ortaya cixmisdir Sevgisizlik Arasdirmalar gostermisdir ki sexsiyyet pozuntusu gosterenlere sevgi sozleri ile muraciet edende onlar Bir fincan qehve verersenmi deye cavab vere bilerler Bir sira ardicil qetller toreden qatil uzerinde aparilan beyin arasdirmalarina gore bele netice elde edilmisdir bu sexsler en yaxinlarinin sekilleri onlara gosterildiyi zaman en kicik hiss elameti bele gostermirler Anti sosial sexsiyyet pozuntusu Bu sexslerin ferdi ve ictimai elaqelerde de muveffeqiyyetsiz olduqlari muxtelif numunelerle mueyyen olunmusdur Bu muveffeqiyyetsizliye yaddas problemleri ozlerini idare ede bilmemeleri tenbellik ilhamsizliq keylik tesebbus eskikliyi gelecekle elaqedar proyekt yoxlugu yeni seyler oyrenmeme ve diqqet daginiqliginin sebeb oldugu bildirilmisdir Beynimizde hereketlerimizi istiqametlendiren bolgeAlin bolgesinde olan ve normal islemeyende tecavuzkar bir sexsiyyetin ortaya cixmasina sebeb olan beyinin on hissesine muasir elm adamlari ancaq son 60 il icinde serh getire bilmisler Kellenin icine basin on qismine baxanda beyinin on alin bolgesi gorunecek Bu bolgenin funksiyalari haqqinda fiziologiya sahesinde aparilan arasdirmalar neticesinde elde edilen melumatlar Anatomiya ve fiziologiyanin esaslari Essentials of Anatomy and Physiology adli kitabda bu sekilde yazilir Hereketlerin motivi planlama ve basladilmasi alin paylarinin on qismi olan on alin bolgesinde cerebrum reallasir Bura birlik korteksinin bir bolgesidir Rod R Seeley Trent D Stephens Philip Tate Essentials of Anatomy amp Physiology 2 ci nesr Mosby Year Book Inc St Louis 1996 s 211 Charles R Noback N L Strominger R J Demarest The Human Nervous System Introduction and Review 4 cu nesr Lea amp Febiger Philadelphia 1991 s 410 411 Kitabda bu bolge ile elaqedar bu setirler yer tutur Hereketle olan elaqesi ile birlikde on alin bolgesinin eyni zamanda tecavuzkarligin da funksional merkezi oldugu dusunulur a g e Bu serhlerden aydin olur ki beyinin on alin bolgesi planlama motiv yaxsi ve ya pis hereketlerin basladilmasi yalan ve ya dogrunun deyilmesi ile elaqedar fealiyyetleri icra edir Istinadlar RedakteMenbeler RedakteProf Kamil Ebdulsalam oglu Balakisiyevin Insanin Normal Anatomiyasi III cild MAARIF Nesriyyati Baki 1982 Atlas of Human Cardiac Anatomy Endoscopic views of beating hearts Cardiac anatomy R D Sinelnikov Atlas anatomii cheloveka 4 toma Anatomy Embryologie olu kecid Xarici kecidler RedakteNIF Search Frontal Lobe Arxivlesdirilib 2011 09 10 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Alin payi amp oldid 5717674, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.