fbpx
Wikipedia

Adi kətan

September 24, 2021

Adi kətan (lat. Linum usitatissimum) - zəyərək cinsinə aid bitki növü.

?Adi kətan
Linum usitatissimum
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbə:Örtülütoxumlular
Sinif:İkiləpəlilər
Yarımsinif:Rozidlər
Sıra:Zəyrəkçiçəklilər
Fəsilə:Zəyrəkkimilər
Cins:Zəyərək
Növ: Adi kətan
Elmi adı
Linum usitatissimum

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  29226
NCBI  4006
EOL  581568
GRIN  22361
IPNI  544772-1
TPL  kew-2353429

Sinonim

  • Linum crepitans (Boenn.) Dumort.
  • Linum humile Mill.
  • Linum indehiscens (Neilr.) Vavilov & Elladi
    • Linum usitatissimum var. crepitans Boenn.
    • Linum usitatissimum subsp. crepitans Elladi
    • Linum usitatissimum subsp. humile (Mill.) Chernom.
    • Linum usitatissimum var. humile (Mill.) Pers.
    • Linum usitatissimum var. indehiscens Neilr.
    • Linum usitatissimum f. usitatissimum


Təsviri

Mədəni kətan, əkilən və yaxud adi kətan hündürlüyü 30-150 sm olub, öz-özünə tozlanan birillik ot tipli bitkidir. İsti ölkələrdə məs: Hindistanda daha ucaboylu olur. Yalnız yuxarı hissədən budaqlanır. Əsas kökü (mil kökü) olduqca qısadır, ağımtıl rəngdədir, bir neçə iri yan budaqlar (köklər) əmələ gətirir. Ancaq çoxlu sayda xırda kök telləri olur.Gövdəsinin əsas hissəsi dik dayanan və düz, nazik, silindir şəkilli, bəzən sadə, yalnız yuxarı hissədən budaqlanan tutqun yaşıl rəngli zəif mum təbəqəsi ilə örtülüdür. Gövdəsi tüksüz və demək olar ki, tüksüz yəni qısa tükcüklərlə örtülü olur. Yarpaqları çoxsaylı, nisbətən seyrək növbəli və ya spiral şəkilli düzülmüş 2-3 sm uzunluqda 3-

4 mm enində olmaqla xətvari və yaxud xətvari-lansetvari, nisbətən iri lansetvari, nəhayəti sivri (iti) oturaq, yüngül göyümtül rəngli, nisbətən zəif mum təbəqəsi ilə örtülü, kənarları hamar, 3 damarlıdır. Yarpaqları tükcüklərlə örtülmüş və ya çılpaq, kənarları bütövdür. Çiçəkləri gövdənin nəhayətində yalançı çətir (dixazi) şəklində toplanmış-dır. Çiçək qrupu seyrək, əyri, bəzən qıvrım olmaqla çiçəkaltlığı lansetvaridir. Çiçəkləri nisbətən az üzvlü, çox hissəsi orta irilikdə və yaxud xırda 1,5-2,4 sm diametrində, kifayət qədər uzun saplaqlı, yuxarı hissələrdə yaxınlaşmışdır. Kasa yarpaqları 5-6 mm uzunluqda ot tipli, yumurtavari və ya yumurtavari-lansetavri, uzunsov yumurta- vari, yuxarı hissələrdə sivri və ya qısa sivri, 2-5 əksər hallarda 3 damarlı, daxildə nisbətən geniş, ağ örtüklə haşiyələnmiş, yuxarı hissədə kənarları kələ-kötür, nazik kirpiklidir. Ləçəkləri 12-15 sm uzun-luqda pazşəkilli, tərs yumurtavari, yuxarı hissələrdə bir neçəsi çəp dairəvi və ya kütləşmiş, tam kənarlı, hamar və ya yüngül büzmələ-nən, mavi və ya göy rəngli, nisbətən tünd damarlı, bəzən isə ağ, çəhrayı və ya qırmızı-bənövşəyi, aşağıya doğru qurumuş ağ rəngli, əsasında sarı damarı olan və tez tökülən olur. Erkəkcikləri xətvari, ağ rəngli, yuxarı hissəsi tikanlı göy saplıdır (damarlıdır). Erkəkcik borusu qısa, həlqə şəkillidir. Tozluqları uzunsov, əsasən göy, bəzən isə sarı və ya çəhrayı rəngli olur.

Dişiciyi bir ədəd, dairəvi, beş sütuncuqdan ibarətdir. Yumurtalığı (toxumluğu) yumurta şəkilli, yaşıl rəngli, sütuncuğu pazşəkilli-xətvari, ağızcığı tünd göydən bənövşəyi rəngə qədər dəyişilir. İyun və iyul aylarında çiçəkləyir.Çiçəkləri sübh tezdən ilk günəş şüası dəyən kimi açılır, günortadan sonra yumularaq tökülməyə başlayır. Nəmli və yağışlı günlərdə çiçək açmır. Mayalanması ancaq həşəratlar vasitəsilə - çarpaz üsulla gedir. Meyvəsi 6-8 mm uzunluğunda, 5,7-6,8 mm diametrdə, yastılaşmış şarşəkilli və ya şarşəkilli - yumurtavarı olmaqla beş yuvalı qutucuqdur. Üzərində kasacığın izi qalmışdır. Yuxarı hissəsi azacıq sivri, sarımtıl rəngli, əsas hissəsi antosian rənglə örtülməmiş, bəzən yetişmədən əvvəl zəif rəngli, çatlamayan, yalançı arakəsməli, tüksüz (hamar) bəzən isə kirpikli olur. Meyvəsi iyul-avqust aylarında yetişir.

Bitkidə adətən 10 ədəd, bəzən isə az sayda toxum olur. Toxumları 3,3-5,0 mm uzunluqda, yumurtavarı və ya uzunsov ellipsvarı, yanları qeyri-bərabər, güclü yastılaşmış, əsasında dairəvi, yuxarısı sivri, açıq-qəhvəyi rəngdən tünd boz rəngə qədər dəyişən, az hallarda yaşılımtıl-sarı, tamamilə hamar və parlaq olur.Toxumun qabığı suya dəydikdə yumşalır, selikli maddəyə çevrilir. Uzunlifli kətanın 1000 ədəd toxumunun kütləsi 4-5 qr. (12-13 qr.) gəldiyi halda, yağlıq sortlarınkı 8-15 qram olur.

İstinadlar

  1. Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
  2. Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
  3. Adi kətan:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)
  4. H. S. HÜMBƏTOV, V. V. BƏŞİROV V. R. MOHUMAYEV " YAĞLI VƏ EFİR YAĞLI BİTKİLƏR" BAKI 2016
  5. H. S. HÜMBƏTOV, V. V. BƏŞİROV V. R. MOHUMAYEV " YAĞLI VƏ EFİR YAĞLI BİTKİLƏR" BAKI 2016

September 24, 2021
kətan, linum, usitatissimum, zəyərək, cinsinə, bitki, növü, linum, usitatissimumelmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, rozidlərsıra, zəyrəkçiçəklilərfəsilə, zəyrəkkimilərcins, zəyərəknöv, elmi, adılinum, usitatissimum. Adi ketan lat Linum usitatissimum 1 zeyerek cinsine aid bitki novu 2 Adi ketanLinum usitatissimumElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif RozidlerSira ZeyrekciceklilerFesile ZeyrekkimilerCins ZeyerekNov Adi ketanElmi adiLinum usitatissimumVikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 29226NCBI 4006EOL 581568GRIN 22361IPNI 544772 1TPL kew 2353429Sinonim RedakteLinum crepitans Boenn Dumort Linum humile Mill Linum indehiscens Neilr Vavilov amp Elladi Linum usitatissimum var crepitans Boenn Linum usitatissimum subsp crepitans Elladi Linum usitatissimum subsp humile Mill Chernom Linum usitatissimum var humile Mill Pers Linum usitatissimum var indehiscens Neilr Linum usitatissimum f usitatissimum 3 Tesviri RedakteMedeni ketan ekilen ve yaxud adi ketan hundurluyu 30 150 sm olub oz ozune tozlanan birillik ot tipli bitkidir Isti olkelerde mes Hindistanda daha ucaboylu olur Yalniz yuxari hisseden budaqlanir Esas koku mil koku olduqca qisadir agimtil rengdedir bir nece iri yan budaqlar kokler emele getirir Ancaq coxlu sayda xirda kok telleri olur Govdesinin esas hissesi dik dayanan ve duz nazik silindir sekilli bezen sade yalniz yuxari hisseden budaqlanan tutqun yasil rengli zeif mum tebeqesi ile ortuludur Govdesi tuksuz ve demek olar ki tuksuz yeni qisa tukcuklerle ortulu olur Yarpaqlari coxsayli nisbeten seyrek novbeli ve ya spiral sekilli duzulmus 2 3 sm uzunluqda 3 4 mm eninde olmaqla xetvari ve yaxud xetvari lansetvari nisbeten iri lansetvari nehayeti sivri iti oturaq yungul goyumtul rengli nisbeten zeif mum tebeqesi ile ortulu kenarlari hamar 3 damarlidir Yarpaqlari tukcuklerle ortulmus ve ya cilpaq kenarlari butovdur Cicekleri govdenin nehayetinde yalanci cetir dixazi seklinde toplanmis dir Cicek qrupu seyrek eyri bezen qivrim olmaqla cicekaltligi lansetvaridir Cicekleri nisbeten az uzvlu cox hissesi orta irilikde ve yaxud xirda 1 5 2 4 sm diametrinde kifayet qeder uzun saplaqli yuxari hisselerde yaxinlasmisdir Kasa yarpaqlari 5 6 mm uzunluqda ot tipli yumurtavari ve ya yumurtavari lansetavri uzunsov yumurta vari yuxari hisselerde sivri ve ya qisa sivri 2 5 ekser hallarda 3 damarli daxilde nisbeten genis ag ortukle hasiyelenmis yuxari hissede kenarlari kele kotur nazik kirpiklidir Lecekleri 12 15 sm uzun luqda pazsekilli ters yumurtavari yuxari hisselerde bir necesi cep dairevi ve ya kutlesmis tam kenarli hamar ve ya yungul buzmele nen mavi ve ya goy rengli nisbeten tund damarli bezen ise ag cehrayi ve ya qirmizi benovseyi asagiya dogru qurumus ag rengli esasinda sari damari olan ve tez tokulen olur Erkekcikleri xetvari ag rengli yuxari hissesi tikanli goy saplidir damarlidir Erkekcik borusu qisa helqe sekillidir Tozluqlari uzunsov esasen goy bezen ise sari ve ya cehrayi rengli olur 4 Disiciyi bir eded dairevi bes sutuncuqdan ibaretdir Yumurtaligi toxumlugu yumurta sekilli yasil rengli sutuncugu pazsekilli xetvari agizcigi tund goyden benovseyi renge qeder deyisilir Iyun ve iyul aylarinda cicekleyir Cicekleri subh tezden ilk gunes suasi deyen kimi acilir gunortadan sonra yumularaq tokulmeye baslayir Nemli ve yagisli gunlerde cicek acmir Mayalanmasi ancaq heseratlar vasitesile carpaz usulla gedir Meyvesi 6 8 mm uzunlugunda 5 7 6 8 mm diametrde yastilasmis sarsekilli ve ya sarsekilli yumurtavari olmaqla bes yuvali qutucuqdur Uzerinde kasacigin izi qalmisdir Yuxari hissesi azaciq sivri sarimtil rengli esas hissesi antosian rengle ortulmemis bezen yetismeden evvel zeif rengli catlamayan yalanci arakesmeli tuksuz hamar bezen ise kirpikli olur Meyvesi iyul avqust aylarinda yetisir Bitkide adeten 10 eded bezen ise az sayda toxum olur Toxumlari 3 3 5 0 mm uzunluqda yumurtavari ve ya uzunsov ellipsvari yanlari qeyri beraber guclu yastilasmis esasinda dairevi yuxarisi sivri aciq qehveyi rengden tund boz renge qeder deyisen az hallarda yasilimtil sari tamamile hamar ve parlaq olur Toxumun qabigi suya deydikde yumsalir selikli maddeye cevrilir Uzunlifli ketanin 1000 eded toxumunun kutlesi 4 5 qr 12 13 qr geldiyi halda yagliq sortlarinki 8 15 qram olur 5 Istinadlar Redakte Nureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 Adi ketan The Plant List saytinda takson barede melumat ing H S HUMBETOV V V BESIROV V R MOHUMAYEV YAGLI VE EFIR YAGLI BITKILER BAKI 2016 H S HUMBETOV V V BESIROV V R MOHUMAYEV YAGLI VE EFIR YAGLI BITKILER BAKI 2016Menbe https az wikipedia org w index php title Adi ketan amp oldid 5362494, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.