Adi alaqanqal
Adi alaqanqal (lat. Silybum marianum) — alaqanqal cinsinə aid bitki növü.
| Adi alaqanqal | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Silybum marianum | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Silybum marianum (L.) Gaertn. | |||||||||||||||||
| Sinonimlər | |||||||||||||||||
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 1.5 m qədər olan ikiillik ot bitkisidir. Gövdəsi düz, budaqlı, çılpaqdır. Yarpaqları çılpaq, iri, enli lansetvari, damarları boyunca ağ ləkəlidir, diş-dişli və kənarları tikanlıdır. Səbətləri budaqların ucunda, çiçəkləri al qırmızı-bənövşəyi rəngdədir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir, may-iyun aylarında meyvə verir.
Sinonim
- Carduus lactifolius Stokes
- Carduus mariae Crantz
- Carduus marianus L.
- Carduus versicolor Salisb.
- Carthamus maculatus (Scop.) Lam.
- Centaurea dalmatica Fraas
- Cirsium maculatum Scop.
- Mariana lactea Hill
- Mariana mariana (L.) Hill [Illegitimate]
- Silybum maculatum (Scop.) Moench
- Silybum mariae (Crantz) Gray
- Silybum marianum var. albiflorum Eig
- Silybum marianum var. marianum
- Silybum pygmaeum Cass.
Mənşəyi və yayılması
Adi alaqanqal kserofil coğrafi tipinin aralıq dənizi sinfinin aralıq dənizi qrupuna aiddir. Cənubi Avropa, Şimali Afrika, Balkan və Kiçik Asiya ölkələri, İran, Əfqanıstan, Ukrayna, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda adi alaqanqal Samur-Dəvəçi, Kür-Araz və Lənkəran ovalıqları, Kür düzənliyi, Qobustan, Abşeron, Kiçik Qafqazın cənub, Böyük Qafqazın bütün rayonlarında yayılmışdır. Arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bitir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Kserofitdir, dağ-bozqır, quru-bozqır və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən əkinlərdə və dincə qoyulmuş torpaqlarda, yol kənarlarında, quru yamaclarda, alaq yerlərində bitir. Çox vaxt böyük ləkələr, zolaqlar və cəngəlliklər əmələ gətirir.
Kimyəvi tərkibi
Piyli və efir yağları, alkaloid, saponin, flavonoid, K vitamini, qətran, kauçuk, antosian və karotinoidlərlə zəngindir.
Təsiri və tətbiqi
Adi alaqanqal farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, praktiki, eksperimental, Tibet və xalq təbabətində, homeopatiyada, eləcə də kliniki sınaqlarda və farmakologiyada geniş tətbiq edilir. Əsasən qaraciyər, öd kisəsi daşı, plevrit, bağırsaq xəstəlikləri, həmçinin yanıqlar, babasil və sarılıq zamanı istifadə olunur. Antioksidant, ödqovucu, qansaxlayıcı, hipotenziv, işlədici və yarasağaldıcı təsirə malikdir.
İstifadə olunan hissələri
Müalıcə məqsədi ilə bitkinin kökü, meyvəsi və toxumları istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər, dəmləmə, spirtli tinktura və ekstraktlar.
Digər faydalı xüsusiyyətləri və istifadəsi
Yeməlidir, cavan yarpaqları və zoğlarının özünəməxsus dadı vardır. Dekorariv və yem bitkisidir.
Qalereya
İstinadlar
- Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- Mehdiyeva N.P. «Azərbaycanın dərman florasının biomüxtəlifliyi», Bakı,2011
- Adi alaqanqal:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)