Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası (AXCP) —Azərbaycan Milli Azadlıq hərəkatının və 1993-cü ilə qədərki dövrün aparıcı ictimai-siyasi təşkilatı olan Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin varisi, 1995-ci ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin bazasında və onun rəsmi varisi kimi qurulan, həmin il sentyabrın 1-də Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən rəsmi qeydiyyata alınan siyasi partiya.
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası | |
---|---|
Qurucu | Əbülfəz Elçibəy |
Sədri | Əli Kərimli |
Sədr müavinləri | Seymur Həzi |
Quruluş tarixi | 1995 |
Qeydiyyat tarixi | 1 sentyabr 1995 |
Bölünmə | Böyük Quruluş Partiyası (2003) Milli Dirçəliş Hərəkatı Partiyası (2003) Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası (2005) Azərbaycan Demokratik İslahatlar Siyasi Partiyası (2005) Azadlıq Partiyası (2005) Klassik Xalq Cəbhəsi Partiyası (2006) Aydınlar Partiyası (2008) Milli Cəbhə Partiyası (2020) |
Sələf | Azərbaycan Xalq Cəbhəsi |
Xələfi | Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Klassik Xalq Cəbhəsi Partiyası Milli Cəbhə Partiyası |
Baş qərargah | |
İdeologiya | |
Kabinetdə | 0 / 35 |
Parlamentdə | 0 / 125 |
Bələdiyyədə | 0 / 15.156 |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Tarixi
Hərəkat dövrü (1988–1995)
Azərbaycanda Xalq Cəbhəsinin yaradılması ideyası Pribaltikadan qaynaqlanırdı.1988-ci ilin aprelin 13-də Estoniya televiziyasının "Bir daha fikirləşək" proqramında belə bir ideya səslənmiş və artıq oktyabr ayında bu reallaşmışdı, yəni Xalq Cəbhəsi yaranmışdı. Belə ki, 1988-ci ilin oktyabr ayının 1–2-də Estoniyanın Tallin şəhərində Estoniya Xalq Cəbhəsinin təsis konfransı keçirilmişdir. 1988-ci ilin yayında Bakı Alimlər Klubunda (BAK) birləşmiş Azərbaycan ziyalılarının təmsilçiləri tərəfindən Pribaltika Xalq Cəbhəsi formasında Azərbaycan Xalq Cəbhəsi yaratmaq üçün Təşəbbüs Qrupu yaradıldı. Azərbaycan Xalq Cəbhəsi təşəbbüs qrupuna Bakı Alimlər Klubundan əlavə ilk qoşulan təşkilatlar "Varlıq" və "Çənlibel" təşkilatları olub.
1989-cu ilin fevralın 25-də A.Salamovanın evində Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Təşəbbüs Qrupunun ilk toplantısı keçirildi. Müvəqqəti Təşəbbüs Mərkəzinin və Koordinasiya Şurasının üzvləri seçildi.
1989-cu ilin iyulun 16-da Ağamalı Sadiq Əfəndinin 7-ci mikrorayondakı mənzilinin həyətində olan "Xeyir-şər" mərasim evində yarıleqal şəraitdə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin Təsis Konfransı keçirilmişdir. Konfransın işində Azərbaycanın 30 rayonundan məşvərətçi səslə 240, səsvermə hüququ ilə 196 nəfər iştirak etmişdir.
Konfransda Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin Mərkəzi Məclisi, İdarə Heyəti və Ağsaqqallar Şurasına üzvlər seçilmişdir.
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi İdarə Heyətinin üzvləri:
Həmçinin Bəxtiyar Vahabzadə, İsmayıl Şıxlı, Sabir Rüstəmxanlı, Vaqif Səmədoğlu və Tağı Xalisbəylidən ibarət Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Ağsaqqalllar Şurası təşkil olunmuşdur.
İclasda keçirilən açıq səsvermədə Əbülfəz Elçibəy 9 əleyhinə, əksəriyyət lehinə olmaqla Azərbaycan Xalq Cəbhəsi sədri seçilmişdir. Nizamnaməyə uyğun olaraq Əbülfəz Elçibəy sədr seçildikdən sonra İdarə Heyəti üzvlüyündən çıxmışdır. Konfransda qəbul olunan proqramın "Ümumi prinsipləri"ndə 'Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin respublika əhalisinin yenidənqurma və ölkənin həyatının demokratikləşdirilməsi uğrunda mübarizə aparan ictimai təşkilat olduğu qeyd olunsa da, sonradan dəyişiklik edilmiş Məramnamə və Nizamnamədə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin müstəqil, vahid, demokratik Azərbaycan uğrunda mübarizə aparan şəxsləri və qurumları birləşdirən ictimai-siyasi təşkilat olduğu deyilirdi.
5 oktyabr 1989-cu ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 404 №-li qərarı ilə rəsmi dövlət qeydiyyatına alınmışdır.
Elçibəy dövrü (1995–2000)
Siyasi proseslərdə daha aktiv iştirak etmək, o cümlədən 1995-ci il parlament seçkilərinə siyasi partiya kimi qatılmaq məqsədiylə 1995-ci ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin bazasında Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası (AXCP) təsis edilmiş, 1 sentyabr 1995-ci il tarixində Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən qeydiyyata alınmışdır.
1995-ci il parlament seçkiləri
1995-ci il parlament seçkilərində Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Əbülfəz Elçibəy rəhbərliyində seçkilərddə iştirak etmişdir. Partiya 125 üzvdən ibarət olan Milli Məclisdə 4 nəfərlə təmsil olunub.
Əli Kərimli dövrü (2000-)
2000-ci il parlament seçkiləri
2000-ci ildə Əbülfəz Elçibəyin ölümündən sonra Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2 qola bölünür: konservativ (Klassik Xalq Cəbhəsi Partiyası) və reformist-proqressiv (Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası). 2000-ci ildən etibarən Əli Kərimli Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədridir.
2005-ci il parlament seçkiləri
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2005-ci il noyabrın 6-da baş tutan seçkilər ərəfəsində yaradılan Azadlıq Blokunun həmtəsisçilərindən biri olmuşdur. Azadlıq Blokuna Müsavat Partiyası, Azərbaycan Liberal Partiyası, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası və Azərbaycan Demokrat Partiyası daxil oldu. Avropa Şurası Parlament Assambleyasının rəyinə əsasən seçkilərdə Azadlıq Bloku qalib gəldi. Mərkəzi Seçki Komissiyasının açıqladığı rəsmi nəticələrə əsasən isə Milli Məclisdə YAP 60 nəfərlə, Azadlıq Bloku isə 6 nəfərlə təmsil olunmaq hüququ qazandı. Əli Kərimli isə Azadlıq Blokunun 58 üzvünün Milli Məclisdə təmsil olunmaq hüququ qazandığını iddia edirdi.
2010-cu il parlament seçkiləri
2010-cu ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası və Müsavat birləşmək qərarı almışdı. Lakin daha sonra bu birləşmə gerçəkləşmədi.
Etimad qurultayı
19 avqust 2015-ci ildə Əli Kərimlidən narazı qüvvələr Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasında sabiq müavin olan Razi Nurullayev və tərəfdarları Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Etimad Qurultayı Təşkilat Komitəsi (AXCP EQTK) yaratdıqlarını bəyan ediblər.27 sentyabr 2015-ci ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının (AXCP) qurultayında Əli Kərimlinin növbəti dəfə sədr seçilməsindən sonra AXCP EQTK bu qurultayı və seçkiləri tanımayıb, 17 oktyabr 2015-ci ildə qurultay keçirib və Razi Nurullayevi AXCP sədri seçib.
Razi Nurullayev 2020-ci il 29 iyul tarixində partiyasının qurultayında Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası adından imtina etmiş və yeni Milli Cəbhə Partiyasını təsis etmişdir.
Təşkilat
Sədr
| Rəyasət Heyəti
|
Qadınlar Şurası
2002-ci il yanvarın 12-dən Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının Qadınlar Şurası mövcuddur. Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Qadınlar Şurasının sədri Solmaz Hüseynovadır.
Gənclər Komitəsi
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının Gənclər Komitəsi mövcuddur. Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Gənclər Komitəsinin sədri Emil Səlimovdur.
Seçkilərdə
Parlament seçkiləri
Azərbaycan
| Naxçıvan
|
Təkrar və əlavə seçkilər
Seçki | Sədr | Səs | Mandat | Digər | |
---|---|---|---|---|---|
# | % | ||||
1995 | Əbülfəz Elçibəy | 0 / 20 | |||
4 fevral 1996 | Əbülfəz Elçibəy | 1 / 15 | |||
Yanvar 2001 | Əli Kərimli | 1 / 11 | |||
2004 | Qudrət Həsənquliyev | 1 / 3 | |||
2006 | Mirmahmud Mirəlioğlu | 0 / 10 |
Bələdiyyə seçkiləri
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası bələdiyyə seçkilərini əhəmiyyətsiz hesab etmişdir. Seçkilərin qanunsuz keçirildiyini, bələdiyyələrin səlahiyyətsiz olduğunu iddia etmişdir. Lakin 2006-ci il təkrar bələdiyyə seçkilərində klassiklər qolu namizədləri seçkilərdə iştirak etmişdir.
Seçki | Sədr | Səs | Üzv | |
---|---|---|---|---|
# | % | |||
2006 | Mirmahmud Mirəlioğlu | 4 / 1.901 |
Prezident Seçkiləri
Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin sədri Əbülfəz Elçibəy 1992-ci ildə baş tutan Prezident seçkilərində qalib gəlib və 1992–1993-cü illərdə Azərbaycan Prezidenti olub.
Konfrans və qurultayları
Qurultay/Konfrans | Tarix | Seçilən sədr | Namizəd |
---|---|---|---|
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi (1989–1995) | |||
Təsis Konfransı | 16 iyul 1989 | Əbülfəz Elçibəy | Əbülfəz Elçibəy |
II Konfrans | 10 dekabr 1989 | - | - |
I Qurultay | 13–17 iyul 1990 | - | - |
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası (1995-) | |||
I Qurultay | 1995 | Əbülfəz Elçibəy | Əbülfəz Elçibəy |
II Qurultay | 1998 | ||
III Qurultay | 2000 | Əli Kərimli | Əli Kərimli (tək namizəd) |
III (VI) Qurultay | 28–29 oktyabr 2000 | Mirmahmud Mirəlioğlu | Mirmahmud Mirəlioğlu |
Birləşdirici Qurultay | 19 avqust 2002 | Qüdrət Həsənquliyev | Qüdrət Həsənquliyev |
IV Qurultay | 2005 | Əli Kərimli | Əli Kərimli (tək namizəd) |
V Qurultay | 25 sentyabr 2010 | ||
VI Qurultay | 27 sentyabr 2015 | ||
Etimad Qurultayı | 17 oktyabr 2015 | Razi Nurullayev | Razi Nurullayev (tək namizəd) |
Təltifləri
1990-cı ilin fevral ayında Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin İdarə Heyətinin qərarı ilə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi "Məhəmməd Əmin Rəsulzadə mükafatı" təsis edildi. İdarə Heyəti Məhəmməd Əmin Rəsulzadə mükafatını ilk olaraq milli-azadlıq hərəkatındakı xidmətlərinə görə iki şəxsə: görkəmli alim, vətənpərvər Xudu Məmmədova (ölümündən sonra) və "Azadlıq" radiosunun baş redaktoru Mirzə Xəzərə verilməsi qərarını yekdilliklə qəbul etdi. Qərar Əbülfəz Elçibəy tərəfindən imzalandı və eyni gün İdarə Heyətinin üzvü, görkəmli yazıçı və ictimai-xadim Yusif Səmədoğlunun səsi ilə bu xəbər "Azadlıq" radiosundan yayıldı.
Rəmzləri
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının rəsmi logosunun təsviri belədir:
Logosu
- Ağ bayrağın ortasında qara rəngdə AHC sözü yazılıb.
- AHC (Azərbaycan Halq Cəbhəsi).
- C hərfinin daxilində isə Azərbaycan bayrağı var.
Qərargahı
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2006-cı ilə qədər Bakı şəhəri, Xaqani küçəsi 33 ünvanında yerləşən binada fəaliyyət göstərib. 2006-cı ilin noyabrında binanın dövlət tərəfindən Hesablama Palatasının balansına verilməsi nəticəsində 23 noyabr 2006-cı ildən partiya qərargahsız qalıb. Bunun qanunsuz olduğunu iddia edən partiya məsələ ilə əlaqədar məhkəməyə müraciət edib. Dövlət tərəfindən partiyaya Keşlə qəsəbəsində qərargah təklif olunsa da partiya tərəfindən bundan imtina edilib. Partiyanın qərargahsız fəaliyyət göstərdiyi dönəmdə toplantılar digər siyasi partiyaların qərargahlarında keçirilib. 2013-cü ildə Nərimanov rayonu, Tələt Şıxaliyev küçəsi 8 ünvanındakı ikimərtəbəli bina icarəyə götürülərək, partiyanın qərargahına çevrilib. 3 mart 2014-cü ildə partiyanın qərargahı yerləşən binada partlayış baş verib. Bu səbəb əsas gətirilərək 5 mart 2014-cü ildə qərargah dövlət tərəfindən sökülüb.
2016-cı ilin oktyabr ayının 11-də "Şərq" bazarının arxasında, Tələt Şıxəliyev 8 ünvanında yerləşən mənzil icarəyə götürülüb.
Qeydlər
- Müstəqil Azərbaycan parlamenti 125, Azərbaycan SSR Ali Soveti isə 360 millət vəkilindən ibarət olmuşdur.
- Mərkəzi Seçki Komissiyası tərəfindən milləy vəkili seçilldiyi elan olunan Əli Kərimli və Qulamhüseyn Əlibəylinin lider olduğu seçki dairələrində seçki nəticələri Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən ləğv olundu. Cəmil Həsənli isə 2005-ci ilin yaz aylarında AXCP-dən ayrılmasına baxmayaraq AXCP-dən millət vəkili seçilmişdir. İstefası daha sonra təsdiqlənmişdir.
- Naxçıvan Ali Məclisinin millət vəkili Əhəd Cəfərlinin AXCP üzvü olduğu elan olunsa da, sonra onun KXCP millət vəkili olduğu elan olundu.
- AXCP üzvü 1 nəfət seçkilərə qatılaraq tək müxalif namizəd olmuşdur.
- Birləşmiş AXCP adına iddiaçı olaraq seçkilərə qatıldı.
- AXCP klassiklər qolu olaraq seçkilərə qatıldı..
- AXCP klassiklər qolu olaraq seçkiyə qatıldı..
Mənbə
İstinadlar
- ↑ Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin Məramnamə və Nizamnaməsi. Bakı, 1992. səh. 3.
- AMAHE, 2018. səh. 618
- AMAHE, 2018. səh. 620
- AMAHE, 2018. səh. 633
- ↑ AMAHE, 2018. səh. 637
- AMAHE, 2018. səh. 635
- AMAHE, 2018. səh. 639
- . 2020-07-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-12.
- "AXCP EQTK" (az.). axcp.biz. 2017-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-01.
- "Əli Kərimli AXCP-nin qurultayında yenidən sədr seçilib" (az.). Sputnik. 2015-09-27. 2017-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-01.
- Cavanşir Abbaslı. "Əli Kərimli yenidən AXCP sədri seçildi" (az.). musavat.com. 2015-09-28. 2017-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-01.
- Elçin Mehdiyev. "Razi Nurullayev: Əli Kərimli növbəti siyasi şouya əl atdı" (az.). trend.az. 2015-09-28. 2017-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-01.
- Röya Rəfiyeva. "Razi Nurullayev qurultay keçirdi və sədr oldu- FOTOLAR" (az.). musavat.com. 2015-10-18. 2017-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-01.
- Razi Nurullayev. "AXCP Etimad Qurultayı 18 Oktyabr 2015-ci il - Yeni siyasi tarix" (az.). YouTube/Razi Nurullayev. 2015-10-27. 2020-08-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-01.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-07-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-28.
- Mehdi Məmmədovun xatirələri[ölü keçid]
- Elnur Məmmədli. "Partiyaların simvolları – ARAŞDIRMA" ( (az.)). lent.az. 2009-12-05. 2009-12-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-12-13.
- Elnur Məmmədli. "Partiyalarımız hara sığınır? – ARAŞDIRMA" ( (az.)). lent.az. 2010-02-04. 2010-02-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-04-20.
- Natiq Ədilov. "AXCP: 7 illik həsrətə son!" ( (az.)). azadliq.info. 2013-11-10. 2016-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-12-13.
- "AXCP yeni qərargaha köçüb" ( (az.)). azadliq.org. 2013-10-12. 2016-04-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-04-20.
- Ramin DEKO. "AXCP-nin partladılmış qərargahını uçurtdular FOTO/VİDEO" ( (az.)). azadliq.info. 2014-03-05. 2019-12-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-12-13.
Ədəbiyyat
- Nəsiman Yaqublu. Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatı Ensiklopediyası. Bakı: Qanun Nəşriyyatı. 2018. səh. 1000.