fbpx
Wikipedia

AMEA Coğrafiya İnstitutu

Avqust 12, 2021

Akad. H.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının strukturuna daxil olan elmi təşkilat. Direktoru AMEA-nın həqiqi üzvü, akademik Ramiz Məmmədovdur. 1937-ci ildə AMEA-da coğrafiya bölməsi yaradılmışdır.

AMEA H.Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu

Tarixi

1937-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan filialında Coğrafiya bölməsi, 1945-ci ildə isə Azərbaycan EA-nın tərkibində Coğrafiya İnstitutu yaranmışdır. Bu zaman İnstitut fiziki, iqtisadi və xəritəçilik şöbələrindən ibarət olmuşdur, institutda 25 nəfər çalışmışdır.1946–1950-cı illərdə iqlimşünaslıq və qurunun hidrologiyası şöbələri açılır.1953-cü ildə İnstitutda Xəzər dənizi şöbəsi açılır, daha sonralar bu şöbə 2 tədqiqat gəmisi ilə təchiz olunur, onun nəzdində Xəzər Elmi-Tədqiqat Stansiyası təşkil olunur. 1972-ci ildə, dünyada ilk dəfə, Xəzərin açıq hissəsində dəniz observatoriyası yaradılır.

1970-ci ildən başlayaraq İnstitutun əsas tədqiqat istiqamətlərindən biri torpaq coğrafiyası olur, Pirqulu qoruğu ərazisində stasionar tədqiqatlar laboratoriyası yaradılır. Artıq 1989-cu ildə İnstitutda 8 problem üzrə 17 mövzuda elmi tədqiqat işləri aparılır, əməkdaşların sayı 250 nəfərə çatır. Onlardan 2 nəfəri akademik, iki nəfəri müxbir üzv, 13 nəfəri elmlər doktoru və professor, 60 nəfəri isə elmlər namizədidir. İnstitutda elmi kadrlar hazırlayan aspirantura şöbəsi vardır. 1960-cı ildən institutda ixtisaslaşdırılmış Müdafiə Elmi Şurası fəaliyyət göstərir.

İnstitutun təşəkkülü və inkişafı tarixindən

Azərbaycanda coğrafiya elminin inkişafı tarixi, onun nəzəri və təcrübi cəhətdən formalaşması və yeni tədqiqat istiqamətlərinin yaranması bilavasitə dövrün tələblərindən və yüksəkixtisaslı kadr potensialından asılı olmuşdur. Kadr potensialı gücləndikcə ölkədə coğrafiya elminin bir sıra yeni elmi istiqamətləri inkişaf tapdı.

XX əsrin birinci yarısında coğrafiya elmi artıq özünün təsvir funksiyasını başa vurur, təbiətin və təbii proseslərin, ayrılıqda və qarşılıqlı inkişaf qanunauyğunluqlarını öyrənən fundamental və həm də tətbiqi elmə çevrilir. Hazırda iqtisadiyyatın və sosial həyatın elə bir sahəsi yoxdur ki, coğrafi məlumatlara ehtiyac duyulmasın və coğrafiya elminin nailiyyətlərindən istifadə edilməsin. Əsasən təbii ehtiyatlar və onlardan səmərəli istifadə, istehsalın yerləşdirilməsi, genişləndirilməsi və əhalinin məskunlaşmasının coğrafi problemlərini öyrənən bu elm Azərbaycanda onun təbii və iqtisadi xüsusiyyətlərinə müvafiq istiqamətdə inkişaf etdirilir.

Azərbaycanda coğrafiya elmi üzrə ardıcıl və sistemli tədqiqatların başlanması məhz XX əsrin birinci yarısına təsadüf edir. Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin respublikanın təbii ehtiyatlarının öyrənilməsi və rayonlaşdırması haqqında 1925-ci ildə verdiyi qərar əsasında, 1937-ci ildə SSRİ EA Azərbaycan filialının tərkibində coğrafiya sektoru yaradıldı. Bununla da keçmiş SSRİ və dünya elmi miqyasında özünəməxsus yeri olan Azərbaycan coğrafiya məktəbinin əsası qoyulur. Məhz bu tarixdən də Azərbaycanda coğrafiya elmi üzrə sistemli tədqiqatlar başlanılır. İ.V. Fiqurovski, H.Ə.Əliyev, R.V. Kovalyov və H.B. Əliyev kimi görkəmli alimlərin rəhbərlik etdiyi bu sektorun səkkiz illik fəaliyyətində ilkin tədqiqatlar fiziki və iqtisadi coğrafiya, torpaq coğrafiyası, xəritəçilik, seysmologiya və astronomiya üzrə aparılmışdır.

Aparılan tədqiqatların nəticəsi olaraq Bakının su təchizatı müəyyən qədər yaxşılaşdı və şəhəryanı təsərrüfatın yaradılması işlərinin həyata keçirilməsinə xeyli kömək etdi. Bu tədqiqatların əsasında ilk coğrafiyaçılardan biri olan H.B.Əliyev 1935-ci ildə «Bakıətrafı təsərrüfatın inkişafının iqtisadi-coğrafi problemləri» mövzusunda ilk dəfə namizədlik dissertasiyası müdafiə etdi. Bu, Azərbaycanda, ümumiyyətlə, coğrafiya səhəsində yazılmış ilk dissertasiya işi idi. Dissertasiya işində Abşeron buxtasının kompleks şəkildə qiymətləndirilməsi ilə bağlı olduqca gərəkli coğrafi fikir və tövsiyələr verilmişdir.

XX əsrin 30-cu illərinin ikinci yarısından başlayaraq respublikada iqtisadi quruculuq işlərinin həcmi xeyli genişlənir, yeni sənaye və kənd təsərrüfatı mərkəzləri, təbii-ərazi kompleksləri yaranırdı. Respublikanın ərazisində yeni neft və qaz yataqları aşkar edilir, suvarma şəbəkələri yaradılır və min hektarlarla xam torpaqlar mənimsənilirdi. Bütün bunlar respublika ərazisində geniş fiziki və iqtisadi coğrafiya sahəsində tədqiqatları aparmağı tələb edirdi. Lakin belə böyükhəcmli tədqiqat aparmaq üçün lazımi elmi kadırlar, tədqiqat mərkəzləri yox idi. Respublikada elmi mərkəzlərin yaradılmasına və bu mərkəzlərdə işləmək üçün coğrafiya ixtisası üzrə ali təhsilli mütəxəssislərin hazırlanmasına böyük ehtiyac duyulurdu. Həyatın tələbatına cavab olaraq 1935-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda ilk dəfə olaraq coğrafiyaçı H.B.Əliyev rəhbərliyi ilə coğrafiya fakültəsi açıldı. O, fakültənin iqtisadi-coğrafiya tədrisi problemlərini, Kazan Universitetinin yetirməsi N.Xelfin isə fiziki-coğrafiya fənnini tədris edirdi. İnstitutun iqtisadi və fiziki coğrafiya kafedraları ilk tədqiqat mərkəzlərinə çevrilmişdi. Çox keçmədi ki, ali məktəblər üçün ana dilində ayrı-ayrı fənlər o cümlədən coğrafiya üzrə ilk tədris vasaitələri hazırlanmağa başlandı, ilk elmi məqalələr nəşr edildi.

Beləliklə, tədricən respublikada yüksəksəviyyəli tədqiqat mərkəzləri yaratmaq üçün xeyli mütəxəssis yetişdirildi. Onlardan professorlar N.Kərəmovu, H.Sadıxlını, dosentlər O.Osmanovu, S.Şükürovu, M.Zülfüqarovu, İ.İbrahimbəylini, İ.Osmanovu və b. alimləri göstərmək olar.

Göründüyü kimi, Azərbaycanda coğrafiya elminin təməli, fikir və ideyalar formasında və rəsmi olaraq elmi məktəb kimi təşəkkül tapması 1937-ci ilin aprel ayından, coğrafiya elmi sahəsində elmi-tədqiqat işi aparan alimlərin bir qrupun təşəbbüsü ilə SSRİ EA Azərbaycan filialı nəzdində coğrafiya sektorunun yaranması tarixindən sonrakı dövrlərə təsadüf edir.

Bu bölmənin ilk struktur tərkibində cəmi 6 əməkdaş fəaliyyət göstərirdi. Buna baxmayaraq, həmin vaxtda respublika coğrafi tədqiqatların planına “Azərbaycan ərazisinin coğrafi şəraitinin hərtərəfli öyrənilməsi” kimi mühüm elmi problem daxil edildi.

1937-ci ilin əvvəllərində Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Şurasının qərarı ilə Azərbaycanda “Coğrafi sözlüyün” hazırlanması və nəşri bir vəzifə kimi qarşıya qoyuldu və bu iş SSRİ EA Azərbaycan filialının qərarı ilə yeni yaradılmış coğrafiya bölməsinə həvalə olundu. Coğrafiya sözlüyünün 2 cilddə olması nəzərdə tutulmuşdu. Bununla əlaqədar coğrafiya sektoruna təklif olundu ki, Azərbaycanın coğrafi sözlüyünə dair SSRİ EA Gürcüstan filialına verilmiş bütün materiallar geri alınsın. Bununla yanaşı, 1938-ci ildə SSRİ EA Azərbaycan filialının rəyasət heyətinin qərarı ilə Coğrafiya sektorunun ilk direktoru vəzifəsinə tanınmış iqlimşünas, professor, İ.V.Fiqurovski təyin olundu və sektorun tərkibində Fiziki coğrafiya, Geofizika, İqtisadi coğrafiya, Xəritəçilik bölmələri təşkil olundu.

Fəaliyyət istiqamətləri

  • Azərbaycan təbiətinin inkişaf qanunauyğunluqları, təbii ehtiyatların tədqiqi, onların ekocoğrafi xüsusiyyətləri, istehsalın, sosial infrastrukturun və əhalinin ərazi təşkilinin coğrafi problemləri
  • Azərbaycan Respublikasının konstruktiv və regional coğrafi problemləri
  • Azərbaycan Respublikasında səhralaşma prosesləri
  • Xəzər dənizinin hidrometeorologiyası və səviyyəsinin dəyişməsi problemi
  • Xəzər dənizi sahillərinin gemorfologiyası və dinamikası
  • Xəzər dənizində çirkləndiricilərin yayılmasının modelləşdirilməsi, ekocoğrafiyasının tədqiqi.

Xəritələr

  • Azərbaycan Respublikasının Aqroiqlim Atlası-124 xəritə
  • Azərbaycan Respublikasının təbii şəraiti və ehtiyatları Atlası-300 xəritə
  • Xəzər dənizinin kompleks hidrometeoroloji atlası-274 xəritə
  • Avroasiya şelflərinin Mezozoy və Kaynozoyda paleocoğrafi xəritələr Atlası-129
  • Azərbaycan Respublikasının landşaft-geokimyəvi xəritəsi (miqyas 1:500 000).
  • Azərbaycan ərazisi üçün Pleystosen xəritələri (miqyas 1: 50 000)
  • Ermənistan Respublikası ərazisində mövcud olmuş azərbaycan mənşəli adların tarixi-coğrafi xəritəsi (1 : 250 000)
  • Xəzər dənizinin Azərbaycan sahil zonasının səhralaşma xəritələri (miqyas 1 : 200000)

Coğrafiya cəmiyyəti

1939-cu ildə İ.V.Fiqurovskinin sədrliyi ilə Azərbaycan coğrafiyaçılarının ilk elmi ictimai təşkilatı olan Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti yarandı. Yeni yaranmış cəmiyyət bütün coğrafiyaçı qüvvələri öz ətrafına toplamış, respublikada coğrafi biliklərin yayılması və s. məsələlərlə məşğul olmuşdur. Cəmiyyət coğrafi tədqiqatların aparılması, tarixi-coğrafi gecələrin keçirilməsi, dünya, sovet və Azərbaycan coğrafiyaçılarının yubileylərinin təşkili, elmi perspektivləri, elmi tədqiqat işlərinin nəticələri və nəşr edilmiş kitabların müzakirəsinin təşkilini həyata keçirmişdir. Hazırda bu istiqamətdə fəaliyyət göstərən Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti 8 bölmə üztə fəaliyyət göstərir

Cəmiyyətin şöbələri

Cəmiyyətin Bakı, Gəncə, Naxçıvan, Şəki və s. şəhərlərdə şöbələri təşkil olunmuşdur.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

  Vikianbarda AMEA Coğrafiya İnstitutu ilə əlaqəli mediafayllar var.
  • Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Avqust 12, 2021
amea, coğrafiya, institutu, akad, əliyev, adına, coğrafiya, institutu, azərbaycan, milli, elmlər, akademiyasının, strukturuna, daxil, olan, elmi, təşkilat, direktoru, amea, nın, həqiqi, üzvü, akademik, ramiz, məmmədovdur, 1937, ildə, amea, coğrafiya, bölməsi, . Akad H Eliyev adina Cografiya Institutu Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin strukturuna daxil olan elmi teskilat Direktoru AMEA nin heqiqi uzvu akademik Ramiz Memmedovdur 1937 ci ilde AMEA da cografiya bolmesi yaradilmisdir AMEA H Eliyev adina Cografiya Institutu Mundericat 1 Tarixi 2 Institutun tesekkulu ve inkisafi tarixinden 3 Fealiyyet istiqametleri 4 Xeriteler 5 Cografiya cemiyyeti 5 1 Cemiyyetin sobeleri 6 Hemcinin bax 7 Xarici kecidlerTarixi Redakte1937 ci ilde SSRI Elmler Akademiyasinin Azerbaycan filialinda Cografiya bolmesi 1945 ci ilde ise Azerbaycan EA nin terkibinde Cografiya Institutu yaranmisdir Bu zaman Institut fiziki iqtisadi ve xeritecilik sobelerinden ibaret olmusdur institutda 25 nefer calismisdir 1946 1950 ci illerde iqlimsunasliq ve qurunun hidrologiyasi sobeleri acilir 1953 cu ilde Institutda Xezer denizi sobesi acilir daha sonralar bu sobe 2 tedqiqat gemisi ile techiz olunur onun nezdinde Xezer Elmi Tedqiqat Stansiyasi teskil olunur 1972 ci ilde dunyada ilk defe Xezerin aciq hissesinde deniz observatoriyasi yaradilir 1970 ci ilden baslayaraq Institutun esas tedqiqat istiqametlerinden biri torpaq cografiyasi olur Pirqulu qorugu erazisinde stasionar tedqiqatlar laboratoriyasi yaradilir Artiq 1989 cu ilde Institutda 8 problem uzre 17 movzuda elmi tedqiqat isleri aparilir emekdaslarin sayi 250 nefere catir Onlardan 2 neferi akademik iki neferi muxbir uzv 13 neferi elmler doktoru ve professor 60 neferi ise elmler namizedidir Institutda elmi kadrlar hazirlayan aspirantura sobesi vardir 1960 ci ilden institutda ixtisaslasdirilmis Mudafie Elmi Surasi fealiyyet gosterir Institutun tesekkulu ve inkisafi tarixinden RedakteAzerbaycanda cografiya elminin inkisafi tarixi onun nezeri ve tecrubi cehetden formalasmasi ve yeni tedqiqat istiqametlerinin yaranmasi bilavasite dovrun teleblerinden ve yuksekixtisasli kadr potensialindan asili olmusdur Kadr potensiali guclendikce olkede cografiya elminin bir sira yeni elmi istiqametleri inkisaf tapdi XX esrin birinci yarisinda cografiya elmi artiq ozunun tesvir funksiyasini basa vurur tebietin ve tebii proseslerin ayriliqda ve qarsiliqli inkisaf qanunauygunluqlarini oyrenen fundamental ve hem de tetbiqi elme cevrilir Hazirda iqtisadiyyatin ve sosial heyatin ele bir sahesi yoxdur ki cografi melumatlara ehtiyac duyulmasin ve cografiya elminin nailiyyetlerinden istifade edilmesin Esasen tebii ehtiyatlar ve onlardan semereli istifade istehsalin yerlesdirilmesi genislendirilmesi ve ehalinin meskunlasmasinin cografi problemlerini oyrenen bu elm Azerbaycanda onun tebii ve iqtisadi xususiyyetlerine muvafiq istiqametde inkisaf etdirilir Azerbaycanda cografiya elmi uzre ardicil ve sistemli tedqiqatlarin baslanmasi mehz XX esrin birinci yarisina tesaduf edir Azerbaycan Merkezi Icraiyye Komitesinin respublikanin tebii ehtiyatlarinin oyrenilmesi ve rayonlasdirmasi haqqinda 1925 ci ilde verdiyi qerar esasinda 1937 ci ilde SSRI EA Azerbaycan filialinin terkibinde cografiya sektoru yaradildi Bununla da kecmis SSRI ve dunya elmi miqyasinda ozunemexsus yeri olan Azerbaycan cografiya mektebinin esasi qoyulur Mehz bu tarixden de Azerbaycanda cografiya elmi uzre sistemli tedqiqatlar baslanilir I V Fiqurovski H E Eliyev R V Kovalyov ve H B Eliyev kimi gorkemli alimlerin rehberlik etdiyi bu sektorun sekkiz illik fealiyyetinde ilkin tedqiqatlar fiziki ve iqtisadi cografiya torpaq cografiyasi xeritecilik seysmologiya ve astronomiya uzre aparilmisdir Aparilan tedqiqatlarin neticesi olaraq Bakinin su techizati mueyyen qeder yaxsilasdi ve seheryani teserrufatin yaradilmasi islerinin heyata kecirilmesine xeyli komek etdi Bu tedqiqatlarin esasinda ilk cografiyacilardan biri olan H B Eliyev 1935 ci ilde Bakietrafi teserrufatin inkisafinin iqtisadi cografi problemleri movzusunda ilk defe namizedlik dissertasiyasi mudafie etdi Bu Azerbaycanda umumiyyetle cografiya sehesinde yazilmis ilk dissertasiya isi idi Dissertasiya isinde Abseron buxtasinin kompleks sekilde qiymetlendirilmesi ile bagli olduqca gerekli cografi fikir ve tovsiyeler verilmisdir XX esrin 30 cu illerinin ikinci yarisindan baslayaraq respublikada iqtisadi quruculuq islerinin hecmi xeyli genislenir yeni senaye ve kend teserrufati merkezleri tebii erazi kompleksleri yaranirdi Respublikanin erazisinde yeni neft ve qaz yataqlari askar edilir suvarma sebekeleri yaradilir ve min hektarlarla xam torpaqlar menimsenilirdi Butun bunlar respublika erazisinde genis fiziki ve iqtisadi cografiya sahesinde tedqiqatlari aparmagi teleb edirdi Lakin bele boyukhecmli tedqiqat aparmaq ucun lazimi elmi kadirlar tedqiqat merkezleri yox idi Respublikada elmi merkezlerin yaradilmasina ve bu merkezlerde islemek ucun cografiya ixtisasi uzre ali tehsilli mutexessislerin hazirlanmasina boyuk ehtiyac duyulurdu Heyatin telebatina cavab olaraq 1935 ci ilde Azerbaycan Dovlet Pedaqoji Institutunda ilk defe olaraq cografiyaci H B Eliyev rehberliyi ile cografiya fakultesi acildi O fakultenin iqtisadi cografiya tedrisi problemlerini Kazan Universitetinin yetirmesi N Xelfin ise fiziki cografiya fennini tedris edirdi Institutun iqtisadi ve fiziki cografiya kafedralari ilk tedqiqat merkezlerine cevrilmisdi Cox kecmedi ki ali mektebler ucun ana dilinde ayri ayri fenler o cumleden cografiya uzre ilk tedris vasaiteleri hazirlanmaga baslandi ilk elmi meqaleler nesr edildi Belelikle tedricen respublikada yuksekseviyyeli tedqiqat merkezleri yaratmaq ucun xeyli mutexessis yetisdirildi Onlardan professorlar N Keremovu H Sadixlini dosentler O Osmanovu S Sukurovu M Zulfuqarovu I Ibrahimbeylini I Osmanovu ve b alimleri gostermek olar Gorunduyu kimi Azerbaycanda cografiya elminin temeli fikir ve ideyalar formasinda ve resmi olaraq elmi mekteb kimi tesekkul tapmasi 1937 ci ilin aprel ayindan cografiya elmi sahesinde elmi tedqiqat isi aparan alimlerin bir qrupun tesebbusu ile SSRI EA Azerbaycan filiali nezdinde cografiya sektorunun yaranmasi tarixinden sonraki dovrlere tesaduf edir Bu bolmenin ilk struktur terkibinde cemi 6 emekdas fealiyyet gosterirdi Buna baxmayaraq hemin vaxtda respublika cografi tedqiqatlarin planina Azerbaycan erazisinin cografi seraitinin herterefli oyrenilmesi kimi muhum elmi problem daxil edildi 1937 ci ilin evvellerinde Azerbaycan SSR Xalq Komissarlari Surasinin qerari ile Azerbaycanda Cografi sozluyun hazirlanmasi ve nesri bir vezife kimi qarsiya qoyuldu ve bu is SSRI EA Azerbaycan filialinin qerari ile yeni yaradilmis cografiya bolmesine hevale olundu Cografiya sozluyunun 2 cildde olmasi nezerde tutulmusdu Bununla elaqedar cografiya sektoruna teklif olundu ki Azerbaycanin cografi sozluyune dair SSRI EA Gurcustan filialina verilmis butun materiallar geri alinsin Bununla yanasi 1938 ci ilde SSRI EA Azerbaycan filialinin reyaset heyetinin qerari ile Cografiya sektorunun ilk direktoru vezifesine taninmis iqlimsunas professor I V Fiqurovski teyin olundu ve sektorun terkibinde Fiziki cografiya Geofizika Iqtisadi cografiya Xeritecilik bolmeleri teskil olundu Fealiyyet istiqametleri RedakteAzerbaycan tebietinin inkisaf qanunauygunluqlari tebii ehtiyatlarin tedqiqi onlarin ekocografi xususiyyetleri istehsalin sosial infrastrukturun ve ehalinin erazi teskilinin cografi problemleri Azerbaycan Respublikasinin konstruktiv ve regional cografi problemleri Azerbaycan Respublikasinda sehralasma prosesleri Xezer denizinin hidrometeorologiyasi ve seviyyesinin deyismesi problemi Xezer denizi sahillerinin gemorfologiyasi ve dinamikasi Xezer denizinde cirklendiricilerin yayilmasinin modellesdirilmesi ekocografiyasinin tedqiqi Xeriteler RedakteAzerbaycan Respublikasinin Aqroiqlim Atlasi 124 xerite Azerbaycan Respublikasinin tebii seraiti ve ehtiyatlari Atlasi 300 xerite Xezer denizinin kompleks hidrometeoroloji atlasi 274 xerite Avroasiya selflerinin Mezozoy ve Kaynozoyda paleocografi xeriteler Atlasi 129 Azerbaycan Respublikasinin landsaft geokimyevi xeritesi miqyas 1 500 000 Azerbaycan erazisi ucun Pleystosen xeriteleri miqyas 1 50 000 Ermenistan Respublikasi erazisinde movcud olmus azerbaycan menseli adlarin tarixi cografi xeritesi 1 250 000 Xezer denizinin Azerbaycan sahil zonasinin sehralasma xeriteleri miqyas 1 200000 Cografiya cemiyyeti Redakte1939 cu ilde I V Fiqurovskinin sedrliyi ile Azerbaycan cografiyacilarinin ilk elmi ictimai teskilati olan Azerbaycan Cografiya Cemiyyeti yarandi Yeni yaranmis cemiyyet butun cografiyaci quvveleri oz etrafina toplamis respublikada cografi biliklerin yayilmasi ve s meselelerle mesgul olmusdur Cemiyyet cografi tedqiqatlarin aparilmasi tarixi cografi gecelerin kecirilmesi dunya sovet ve Azerbaycan cografiyacilarinin yubileylerinin teskili elmi perspektivleri elmi tedqiqat islerinin neticeleri ve nesr edilmis kitablarin muzakiresinin teskilini heyata kecirmisdir Hazirda bu istiqametde fealiyyet gosteren Azerbaycan Cografiya Cemiyyeti 8 bolme uzte fealiyyet gosterir Cemiyyetin sobeleri Redakte Cemiyyetin Baki Gence Naxcivan Seki ve s seherlerde sobeleri teskil olunmusdur Hemcinin bax RedakteAzerbaycan Milli Elmler AkademiyasiXarici kecidler Redakte Vikianbarda AMEA Cografiya Institutu ile elaqeli mediafayllar var Azerbaycan Milli Elmler AkademiyasiMenbe https az wikipedia org w index php title AMEA Cografiya Institutu amp oldid 5148402, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.