Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
1881-ci il böhranı və ya 14-cü Meyci ili böhranı (明治十四年の政変, Meyci cuyonen no seyhen) – 1881-ci ildə Yaponiyada hökumətdən göndərilməsi ilə baş vermiş siyasi böhran. Böhran nəticəsində keçmiş və domenlərindən olan müşavirlər arasında həmrəkliy güclənmiş və 10 il ərzində konstitusiyanın tərtib olunması qərarı verilmişdi. Böhran siyasi müxalifəti gücləndirərək Meyci hökumətinin avtoritar rejimini zəiflətmişdir.
Arxaplan
1877-ci ildə Kyuşuda baş verən yatırılmasından sonra Yaponiyada vəziyyət stabilləşmişdi. Meyci hökumətinin siyasəti sayəsində fermerlərin vəziyyəti daha yaxşı idi, sənaye inkişaf edirdi və vergi islahatından sonra dövlətin gəlir mənbəyi möhkəmlənmişdi. Xarici siyasətdə isə Yaponiya Ryukyu adalarını Çinin əlindən almaq üzrə idi, Koreyada dayaq nöqtəsi əldə etmişdi və Rusiya ilə şimaldakı adalarla bağlı mübahisələri həll etmişdi.
Bunların fonunda daxili işlər naziri hökumətdə çox böyük təsiri var idi və ölkənin de fakto diktatoruna çevrilmişdi. Okubo ətrafına keçmiş və domenlərindən olan həmkarlarından ibarət heyət toplamışdı. 1878-ci ilin ortasında Okubo siyasətinə qarşı olan bir qrup samuray tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Onun həmkarları bir müddət harmoniya içərisində fəaliyyət göstərməyə davam etsələr da, hökumət əvvəlki effektivliyini itirməyə başlamışdı. Buna görə də Okubonu əvəz edəcək liderə ehtiyac var idi. Okubo satsumalı olsa da, hökumətdə ən çox etibar etdiyi şəxslərdən biri İto Hirobumi idi və tezliklə İto daxili işlər naziri vəzifəsini tutmuşdur. Lakin Okubonun digər etibar etdiyi şəxslərdən biri olan İtodan 3 yaş böyük idi və daha təcrübəli idi. Okuma maliyyə naziri kimi hökumət və biznes dairələrində güclü əlaqələr qurmuşdu. Okubonun bir çox satsumalı həmkarı yuxarı vəzifələri tuturdu və hökumət liderliyinə can atırdı.
Gedişat
Hadisələrin gedişi liderlik məsələsinin həll olunmasını məcbur edirdi. Satsuma üsyanı ölkədə inflyasiyaya səbəb olmuşdu, gəliri azalmış narazı samuraylar fermerlərlə birləşərək konstitusiyanın və qanunverici orqanın yaradılmasını istəyirdi. 1880-ci ildə azadlıq və xalq hərəkatları baş qaldırmışdı. Bir çox nümayəndə Tokioya gələrək milli qanunvericiliyin yaradılması üçün petisiya imzalayırdı. Xarici siyasətdə isə Çin Koreyada təsirini artıraraq Yaponiyanın maraqlarına zərbə vururdu və ölkənin Çinlə mübarizə aparacaq güclü orduya ehtiyacı var idi.
Okuma bu cür situasiyalarla üzləşmiş siyasətçi olsa da, Okubonun ölümündən sonra satsumalı və çoşulu siyasətçilər artıq ona rəqib kimi baxırdılar. 1880-ci ildə Okuma konservativ liderləri tənqid edərək inflyasiyanı azaltmaq üçün plan təklif etmişdir. Okumanın tənqidçiləri hesab edirdi ki, bu plandan sonra Yaponiya borca görə xarici ölkələrdən asılı olacaq. 1881-ci ilin martında Okuma ingilis modeli əsasında konstitusiyanın bir versiyasını təqdim etmişdir. Plana görə 1883-cü ildəki seçkilərdən sonra milli parlamentin aşağı palatasındakı siyasi partiya liderləri kabinet formalaşdıracaqdılar. Nəhayət 1881-ci ildə Okuma və bir neçə hökumət lideri bir satsumalı müşavirin təklifini rədd edərək hökumətin Hokkaydodakı mülklərininin satsumalı və çoşulu rəsmilərin başçılıq etdiyi biznesmenlər konsorsumuna satılmasının qarşısını almışdılar. Okuma müxalifətin böyük dəstəyini qazanmışdır.
1881-ci ilin avqustunda satsumalı və çoşulu müşavirlər görüşərək üzləşdikləri siyasi problemləri müzakirə etmişdirlər. Onlar Okuma və təqibçilərinin hökumətdən çıxarılmasını tələb etmək barədə razılığa gəlmişdirlər. Onlar bu danışıqları Okumanın paytaxtda olmadığı vaxtda gizli şəkildə aparmışdılar. Okuma sentyabrda Tokioya qayıdanda şura görüşlərinə buraxılmamışdır. Okuma şikayətini bildirmək üçün iqamətgahına getsə də, darvazanın bağlı olduğunu görmüşdür. Okumanın təkliflərindən narazı qalan İto satsumalı müşaviri ilə onunla görüşməyə getmiş və onun vəzifələrindən istefa verməsini istəmişdir. Həm , həm də imperator Meyci Okumanın istefası barədə tərəddüd edirdilər, lakin satsumalı və çoşulu müşavirlərin həmrəyliyinə görə bunu qəbul etməli olmuşdurlar. Növbəti günlərdə Okumaya yaxın olan bir çox vəzifəli şəxs istefa etmiş və ya azad edilmişdir.
Nəticələri
Okumanın buraxılmasından sonra satsumalı və çoşulu müşavirlər vəziyyəti sakitləşdirmək üçün növbəti 10 il ərzində konstitusiyanın hazır olacağını bildirmişdirlər. Əldə olunan razılığa əsasən İto konstitusiyanı tərtib etməli və İngiltərə əvəzinə Prussiya modelindən istifadə etməli idi. Eyni zamanda satsumalı müşavir Matsukata Masayoşi maliyyə naziri təyin olmuşdur. Matsukata hökumətin maliyyə problemlərini həll etmək üçün deflyasiya və qənaət siyasəti yürütmüş, ölkə iqtisadiyatına ciddi nəzarət etmək üçün Yaponiya Bankını qurmuşdur. Eləcə də, hökumət ordu və donanmayı gücləndirmək üçün 10 illik plan qurulmuşdur.
Böhrandan sonra Okuma və təqibçiləri 1882-ci ildə qurmuşdurlar. Okuma hökumətdən kənarlaşdırılsa da hələ də milli fiqur hesab edilirdi və siyasət, təhsil, biznes sahələrində nüfuzlu şəxs kimi qalmağa davam etmişdir. Rəqibi ilə birlikdə Konstitusional İslahat Partiyası ölkənin konstitusional inkişafını istəyən iki partiyasından biri idi. 1889-cu ildə konstitusiya qəbul ediləndə iki partiya hökumətdə yerləri bölüşmüşdür.
Okuma 1888-1889-cu illərdə xarici işlər naziri kimi yenidən dövlət vəzifəsinə qayıtmışdır. O, 1898-ci ildə və 1914-16-cı illərdə Yaponiyanın baş naziri seçilmişdir. 1881-ci il böhranı siyasi müxalifəti gücləndirərək Meyci hökumətinin avtoritar rejimini zəiflətmişdir.
İstinadlar
- Kodansha Encyclopedia of Japan. səh. 202
- Kodansha Encyclopedia of Japan. səh. 203
Ədəbiyyat
- Kodansha Encyclopedia of Japan (ingiliscə). VI cild. Tokio: Kodansha. 1983. səh. 202-203. ISBN . İstifadə tarixi: 22 may 2022.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
1881 ci il bohrani ve ya 14 cu Meyci ili bohrani 明治十四年の政変 Meyci cuyonen no seyhen 1881 ci ilde Yaponiyada hokumetden gonderilmesi ile bas vermis siyasi bohran Bohran neticesinde kecmis ve domenlerinden olan musavirler arasinda hemrekliy guclenmis ve 10 il erzinde konstitusiyanin tertib olunmasi qerari verilmisdi Bohran siyasi muxalifeti guclendirerek Meyci hokumetinin avtoritar rejimini zeifletmisdir Arxaplan1877 ci ilde Kyusuda bas veren yatirilmasindan sonra Yaponiyada veziyyet stabillesmisdi Meyci hokumetinin siyaseti sayesinde fermerlerin veziyyeti daha yaxsi idi senaye inkisaf edirdi ve vergi islahatindan sonra dovletin gelir menbeyi mohkemlenmisdi Xarici siyasetde ise Yaponiya Ryukyu adalarini Cinin elinden almaq uzre idi Koreyada dayaq noqtesi elde etmisdi ve Rusiya ile simaldaki adalarla bagli mubahiseleri hell etmisdi Bunlarin fonunda daxili isler naziri hokumetde cox boyuk tesiri var idi ve olkenin de fakto diktatoruna cevrilmisdi Okubo etrafina kecmis ve domenlerinden olan hemkarlarindan ibaret heyet toplamisdi 1878 ci ilin ortasinda Okubo siyasetine qarsi olan bir qrup samuray terefinden qetle yetirilmisdir Onun hemkarlari bir muddet harmoniya icerisinde fealiyyet gostermeye davam etseler da hokumet evvelki effektivliyini itirmeye baslamisdi Buna gore de Okubonu evez edecek lidere ehtiyac var idi Okubo satsumali olsa da hokumetde en cox etibar etdiyi sexslerden biri Ito Hirobumi idi ve tezlikle Ito daxili isler naziri vezifesini tutmusdur Lakin Okubonun diger etibar etdiyi sexslerden biri olan Itodan 3 yas boyuk idi ve daha tecrubeli idi Okuma maliyye naziri kimi hokumet ve biznes dairelerinde guclu elaqeler qurmusdu Okubonun bir cox satsumali hemkari yuxari vezifeleri tuturdu ve hokumet liderliyine can atirdi GedisatIto Hirobumi Hadiselerin gedisi liderlik meselesinin hell olunmasini mecbur edirdi Satsuma usyani olkede inflyasiyaya sebeb olmusdu geliri azalmis narazi samuraylar fermerlerle birleserek konstitusiyanin ve qanunverici orqanin yaradilmasini isteyirdi 1880 ci ilde azadliq ve xalq herekatlari bas qaldirmisdi Bir cox numayende Tokioya gelerek milli qanunvericiliyin yaradilmasi ucun petisiya imzalayirdi Xarici siyasetde ise Cin Koreyada tesirini artiraraq Yaponiyanin maraqlarina zerbe vururdu ve olkenin Cinle mubarize aparacaq guclu orduya ehtiyaci var idi Okuma bu cur situasiyalarla uzlesmis siyasetci olsa da Okubonun olumunden sonra satsumali ve cosulu siyasetciler artiq ona reqib kimi baxirdilar 1880 ci ilde Okuma konservativ liderleri tenqid ederek inflyasiyani azaltmaq ucun plan teklif etmisdir Okumanin tenqidcileri hesab edirdi ki bu plandan sonra Yaponiya borca gore xarici olkelerden asili olacaq 1881 ci ilin martinda Okuma ingilis modeli esasinda konstitusiyanin bir versiyasini teqdim etmisdir Plana gore 1883 cu ildeki seckilerden sonra milli parlamentin asagi palatasindaki siyasi partiya liderleri kabinet formalasdiracaqdilar Nehayet 1881 ci ilde Okuma ve bir nece hokumet lideri bir satsumali musavirin teklifini redd ederek hokumetin Hokkaydodaki mulklerininin satsumali ve cosulu resmilerin basciliq etdiyi biznesmenler konsorsumuna satilmasinin qarsisini almisdilar Okuma muxalifetin boyuk desteyini qazanmisdir 1881 ci ilin avqustunda satsumali ve cosulu musavirler goruserek uzlesdikleri siyasi problemleri muzakire etmisdirler Onlar Okuma ve teqibcilerinin hokumetden cixarilmasini teleb etmek barede raziliga gelmisdirler Onlar bu danisiqlari Okumanin paytaxtda olmadigi vaxtda gizli sekilde aparmisdilar Okuma sentyabrda Tokioya qayidanda sura goruslerine buraxilmamisdir Okuma sikayetini bildirmek ucun iqametgahina getse de darvazanin bagli oldugunu gormusdur Okumanin tekliflerinden narazi qalan Ito satsumali musaviri ile onunla gorusmeye getmis ve onun vezifelerinden istefa vermesini istemisdir Hem hem de imperator Meyci Okumanin istefasi barede tereddud edirdiler lakin satsumali ve cosulu musavirlerin hemreyliyine gore bunu qebul etmeli olmusdurlar Novbeti gunlerde Okumaya yaxin olan bir cox vezifeli sexs istefa etmis ve ya azad edilmisdir NeticeleriOkumanin buraxilmasindan sonra satsumali ve cosulu musavirler veziyyeti sakitlesdirmek ucun novbeti 10 il erzinde konstitusiyanin hazir olacagini bildirmisdirler Elde olunan raziliga esasen Ito konstitusiyani tertib etmeli ve Ingiltere evezine Prussiya modelinden istifade etmeli idi Eyni zamanda satsumali musavir Matsukata Masayosi maliyye naziri teyin olmusdur Matsukata hokumetin maliyye problemlerini hell etmek ucun deflyasiya ve qenaet siyaseti yurutmus olke iqtisadiyatina ciddi nezaret etmek ucun Yaponiya Bankini qurmusdur Elece de hokumet ordu ve donanmayi guclendirmek ucun 10 illik plan qurulmusdur Bohrandan sonra Okuma ve teqibcileri 1882 ci ilde qurmusdurlar Okuma hokumetden kenarlasdirilsa da hele de milli fiqur hesab edilirdi ve siyaset tehsil biznes sahelerinde nufuzlu sexs kimi qalmaga davam etmisdir Reqibi ile birlikde Konstitusional Islahat Partiyasi olkenin konstitusional inkisafini isteyen iki partiyasindan biri idi 1889 cu ilde konstitusiya qebul edilende iki partiya hokumetde yerleri bolusmusdur Okuma 1888 1889 cu illerde xarici isler naziri kimi yeniden dovlet vezifesine qayitmisdir O 1898 ci ilde ve 1914 16 ci illerde Yaponiyanin bas naziri secilmisdir 1881 ci il bohrani siyasi muxalifeti guclendirerek Meyci hokumetinin avtoritar rejimini zeifletmisdir IstinadlarKodansha Encyclopedia of Japan seh 202 Kodansha Encyclopedia of Japan seh 203EdebiyyatKodansha Encyclopedia of Japan ingilisce VI cild Tokio Kodansha 1983 seh 202 203 ISBN 0 87011 626 6 Istifade tarixi 22 may 2022