12 Sentyabr Hərbi Çerilişi və ya 1980 Qiyamı - Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin 12 Sentyabr 1980 günü əmri ilə içində reallaşdırdığı hərbi müdaxilə. 27 May 1960 çevrilişi və 12 Mart 1971 keçrilməsinin ardından Türkiyə cümhuriyyəti tarixində silahlı qüvvələrin rəhbərliyə üçüncü açıq müdaxiləsidir.Bu müdaxilə ilə Süleyman Dəmirəlin Baş naziri olduğu hökumət vəzifədən alındı, Türkiyə Böyük Millət Məclisi ləğv edildi, 1970 sonrasında dəyişdirilən 1961 Konstitusiyası tətbiqdən qaldırıldı və Türkiyə siyasətinin yenidən hazırlandığı bir hərbi dövr başladı. Bu dövr təxminən doqquz il davam etdi. 12 Sentyabr 1980 ardından partiyalar ləğv edildi, partiya liderləri əvvəl hərbi əsaslarda rejim altında tutuldu, ardından mühakimə olundu.2010 konstitusiya referendumunda, dəyişikliklərin qəbul edilməsiylə 13 Sentyabr 2010 tarixində müxtəlif vətəndaş cəmiyyət quruluşları, peşələr və dərnəklər ilə çevrilişdən zərər çəkmiş kəslər 12 Sentyabr çevilişini edənlər haqqında məhkəməyə müraciət etdilər. Bütün cinayət məlumatlarını yığan Ankara Respublika Baş prokurorluğu "Milli Təhlükəsizlik Şurası adı altında 12 Sentyabr 1980-də ölkə rəhbərliyinə əl qoyan və 24 Noyabr 1983-cü ilə qədər bu statusunu davam etdirən hərbi rejimin rəhbərliyinin həyatda qalan üzvləri Kənan Evrən, Nejat Tümər və Tahsin Şahinkayanın işlədiyi (A) Nürnberg Şərti ilə qəbul edilmiş beynəlxalq cinayət haqqında qanunun 146, 147, 153, 174, 179, 180, 181 (insanlığa qarşı cinayətlər maddəsi) ilə günahkar bilindilər.
Nəticələri
12 Sentyabr 1980 əsgəri zərbəsinin səbəbləri arasında ölkədə yayılan siyasi cinayətlər, və 6 Sentyabr günü Konyada Necmettin Erbakan rəhbərlik etdiyi və çevriliş liderlərinin şəriət məqsədli bir cəhd etmə cəhdi olaraq xarakterizə etdiyi Qüds Mitinqi göstərildi. Konya mitinqi olaraq da bilinən bu mitinqdə birlik İstiqlal Marşı əsnasında yerlərə oturmuş.Mitinq əsnasında davamlı şəriət çağırışı edilmiş, mitinq dövlətə qarşı etiraza çevrilmişdir. Türkiyə Böyük Millət Məclisi, 22 Mart 1980-də ilk dövrünü etdiyi Prezidentlik seçkisini, 114 dövr səs vermə etdiyi halda çevriliş gününə qədər nəticələndirməyərək, xalqda demokratik yollarla ölkənin düzlüyə çıxa bilməyəcəyi inancına gətirib çıxardı.
12 Sentyabr əvvəli dövrün son Baş naziri Süleyman Dəmirəlin "70 səndə möhtacıq" sözü ilə yekunlaşdırılan xarici ticarət açığındakı artım və kurs darboğazı; işsizlik, qıtlıq və işyeri anlaşılmazlıqları ilə birgə iqtisadi səbəbləri meydana gətirər.
Eyni zamanda 1980-lərə doğru bütün dünyada neoliberal bir iqtisadi çevrilmə yaşanmaqda idi. Neoliberal islahatları tətbiq edə bilmək üçün ictimai müxalifətin olmaması və məbuat mühiti lazımlı idi. Amerika Birləşmiş Ştatları neoliberal siyasətləri sürətləndirə bilmək üçün dünyanın müxtəlif ölkələrində sağ hökumətləri iş başına keçirmək üçün hərbi çevrilişləri dəstəkləməkdə idi.O dövrdə Türkiyədə yüksələn bir ictimai müxalifət xüsusilə işçi və şagird hərəkətləriylə özünü göstərməkdə idi. Fabriklərdə tətillər artmışdı.
12 Sentyabr əvvəli ölkədə ciddi bir təhlükəsizlik problemi də vardı. Universitetlər dəyişik siyasi görüşlər tərəfindən ard-arda basılar və şagirdlərin universiteti boykot etmələri üçün təzyiq tətbiq edərdi.Çevriliş günündən bir gün əvvəlki qəzetlər Əskişəhərdə qəhvəxananın axtarıldığı və bir adamın öldüyünü, Ankarada evə hücum zamanı terroristlərin 2 adamı öldürdüyünü, Mərsində kino klubunun axtarılıb və 4 adamın öldüyünü, İstanbul, Qaziantəp və Malatyada 1 adamın öldürüldüyünü yazılırdı.
NATO cənub qanadının ən əhəmiyyətli üzvlərindən olan Türkiyənin siyasi və iqtisadi iqtidarsızlığı xüsusilə ABŞ tərəfindən müşahidə edilirdi. 1979-cu ildə meydana gələn İran İslam İnqilabı, ardından eyni il içində Sovetlər Birliyinin Əfqanıstanı işğal etməsi üzərinə Türkiyənin ABŞ siyasətləri üçün sabitlikli hala gəlməsi əhəmiyyət qazandı.
sentyabr, hərbi, çevrilişi, sentyabr, hərbi, çerilişi, 1980, qiyamı, türkiyə, silahlı, qüvvələrinin, sentyabr, 1980, günü, əmri, ilə, içində, reallaşdırdığı, hərbi, müdaxilə, 1960, çevrilişi, mart, 1971, keçrilməsinin, ardından, türkiyə, cümhuriyyəti, tarixind. 12 Sentyabr Herbi Cerilisi ve ya 1980 Qiyami Turkiye Silahli Quvvelerinin 12 Sentyabr 1980 gunu emri ile icinde reallasdirdigi herbi mudaxile 27 May 1960 cevrilisi ve 12 Mart 1971 kecrilmesinin ardindan Turkiye cumhuriyyeti tarixinde silahli quvvelerin rehberliye ucuncu aciq mudaxilesidir Bu mudaxile ile Suleyman Demirelin Bas naziri oldugu hokumet vezifeden alindi Turkiye Boyuk Millet Meclisi legv edildi 1970 sonrasinda deyisdirilen 1961 Konstitusiyasi tetbiqden qaldirildi ve Turkiye siyasetinin yeniden hazirlandigi bir herbi dovr basladi Bu dovr texminen doqquz il davam etdi 12 Sentyabr 1980 ardindan partiyalar legv edildi partiya liderleri evvel herbi esaslarda rejim altinda tutuldu ardindan muhakime olundu 2010 konstitusiya referendumunda deyisikliklerin qebul edilmesiyle 13 Sentyabr 2010 tarixinde muxtelif vetendas cemiyyet quruluslari peseler ve dernekler ile cevrilisden zerer cekmis kesler 12 Sentyabr cevilisini edenler haqqinda mehkemeye muraciet etdiler Butun cinayet melumatlarini yigan Ankara Respublika Bas prokurorlugu Milli Tehlukesizlik Surasi adi altinda 12 Sentyabr 1980 de olke rehberliyine el qoyan ve 24 Noyabr 1983 cu ile qeder bu statusunu davam etdiren herbi rejimin rehberliyinin heyatda qalan uzvleri Kenan Evren Nejat Tumer ve Tahsin Sahinkayanin islediyi A Nurnberg Serti ile qebul edilmis beynelxalq cinayet haqqinda qanunun 146 147 153 174 179 180 181 insanliga qarsi cinayetler maddesi ile gunahkar bilindiler Neticeleri Redakte12 Sentyabr 1980 esgeri zerbesinin sebebleri arasinda olkede yayilan siyasi cinayetler ve 6 Sentyabr gunu Konyada Necmettin Erbakan rehberlik etdiyi ve cevrilis liderlerinin seriet meqsedli bir cehd etme cehdi olaraq xarakterize etdiyi Quds Mitinqi gosterildi Konya mitinqi olaraq da bilinen bu mitinqde birlik Istiqlal Marsi esnasinda yerlere oturmus Mitinq esnasinda davamli seriet cagirisi edilmis mitinq dovlete qarsi etiraza cevrilmisdir Turkiye Boyuk Millet Meclisi 22 Mart 1980 de ilk dovrunu etdiyi Prezidentlik seckisini 114 dovr ses verme etdiyi halda cevrilis gunune qeder neticelendirmeyerek xalqda demokratik yollarla olkenin duzluye cixa bilmeyeceyi inancina getirib cixardi 12 Sentyabr evveli dovrun son Bas naziri Suleyman Demirelin 70 sende mohtaciq sozu ile yekunlasdirilan xarici ticaret acigindaki artim ve kurs darbogazi issizlik qitliq ve isyeri anlasilmazliqlari ile birge iqtisadi sebebleri meydana getirer Eyni zamanda 1980 lere dogru butun dunyada neoliberal bir iqtisadi cevrilme yasanmaqda idi Neoliberal islahatlari tetbiq ede bilmek ucun ictimai muxalifetin olmamasi ve mebuat muhiti lazimli idi Amerika Birlesmis Statlari neoliberal siyasetleri suretlendire bilmek ucun dunyanin muxtelif olkelerinde sag hokumetleri is basina kecirmek ucun herbi cevrilisleri desteklemekde idi O dovrde Turkiyede yukselen bir ictimai muxalifet xususile isci ve sagird hereketleriyle ozunu gostermekde idi Fabriklerde tetiller artmisdi 12 Sentyabr evveli olkede ciddi bir tehlukesizlik problemi de vardi Universitetler deyisik siyasi gorusler terefinden ard arda basilar ve sagirdlerin universiteti boykot etmeleri ucun tezyiq tetbiq ederdi Cevrilis gununden bir gun evvelki qezetler Eskiseherde qehvexananin axtarildigi ve bir adamin olduyunu Ankarada eve hucum zamani terroristlerin 2 adami oldurduyunu Mersinde kino klubunun axtarilib ve 4 adamin olduyunu Istanbul Qaziantep ve Malatyada 1 adamin oldurulduyunu yazilirdi NATO cenub qanadinin en ehemiyyetli uzvlerinden olan Turkiyenin siyasi ve iqtisadi iqtidarsizligi xususile ABS terefinden musahide edilirdi 1979 cu ilde meydana gelen Iran Islam Inqilabi ardindan eyni il icinde Sovetler Birliyinin Efqanistani isgal etmesi uzerine Turkiyenin ABS siyasetleri ucun sabitlikli hala gelmesi ehemiyyet qazandi Hemcinin bax RedakteKenan Evren Suleyman Demirel Turqut OzalMenbe https az wikipedia org w index php title 12 sentyabr herbi cevrilisi amp oldid 4793124, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
