fbpx
Wikipedia

Əziz Qubaydullin

September 16, 2021

Qubaydullin Qazis (Əziz) Salih oğlu (15 [27] iyun 1887, Kazan, , Kazan, Kazan quberniyası, Rusiya imperiyası – 13 oktyabr 1937(1937-10-13), Kazan) – professor, yazıçı, tarixçi, repressiya qurbanı.

Əziz Qubaydullin
Qubaydullin Qazis (Əziz) Salihoviç

1937-ci ildə repressiya olunan Əziz Qubaydullin
Doğum tarixi
Doğum yeri Kazan, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan SSR
Vəfat səbəbi represiya
Vətəndaşlığı
Təhsili

Həyatı

1887-ci ilin iyununda Kazanda tacir ailəsində anadan olmuş Əziz Salih oğlu Qubaydullin adı qaynaqlarda Əziz, Aziz, Qaziz, Oaziz, soyadı Qubaydullin, Ubaydullin, ata adı isə Saleh, Salih və ya Salihoviç kimi yazılıb. Bu fərqlilik eyni ad və soyadın Rus, Tatar və Azərbaycan türkcəsində yazılışından doğur.

Valideynləri Əzizi kiçik yaşlarında mollaxana adlandırdığımız məhəllə məktəbinə göndərib. Orada "Qurani Kərimi" oxumağı, islam dininin əsaslarını öyrəndikdən sonra, yəni səkkiz yaşında Xalidiyyə mədrəsəsinə gedib. Onun oxuduğu mədrəsədə dərs deyən müəllimlər Yaxın Şərqin məşhur elm ocaqlarında oxuduqlarından tələbələrinə formal sxolastik məntiq və fəlsəfəni də dərindən öyrətməyə çalışıblar.

Tatarıstan Rusiya işğalı altına düşdükdən sonra buradakı ziyalıların çoxu Rus mədəniyyəti, ədəbiyyatı ilə eləcə də Rusiya vasitəsilə Avropanın inkişaf etmiş xalqlarının ərəbiyyatı, elmi və mədəniyyəti ilə yaxından tanış ola bilmişdilər. Buna görə də Xalidiyyə mədrəsəsinin tədris proqramı Yaxın Şərqin mədrəsələrinin ənənəvi tədris proqramından xeyli fərqlənirdi. Belə ki, burada tələbələr Qərb mədəniyyəti, orada gedən ideoloji mübarizələr tarixi ilə də tanış ola bilirdilər.

Əziz də mədrəsədə oxumaqla yanaşı, hökumətin açdığı Rus-tatar məktəbinə də gedib. Burada rus yazıçısı Lev Tolstoyun əsərlərini sevə-sevə oxuyub, onun düyagörüşünə, həyata baxışına heyran olub.

Kazan şəhərində Rusların sayının gündən günə artması, onlar arasındakı fikir ayrılıqları gənc Əzizə də təsrini göstərib. O, xalqçılarla, anarxistlərlə və sosial demokratlarla yaxından tanış olub. Rus tələbələrinin təsiri altında gimnaziyanın üçüncü sinfinə qəbul olunmağa hazırlaşıb. Lakin ailələrində Rusiyaya nifrət güclü olduğundan, Rus dilində təhsil alanlara bir çox tatar ailələrində yaxşı baxmadığından o, gimnaziyaya qəbul olmaqdan çəkinib.

Əziz Qubaydullin 1904-cü ildə Xalidiyyə mədrəsəsini bitirib.

1905-ci ildə Rusiyada baş verən iğtişaş, mitinq və tətillərdə tatar gəncləri də fəal iştirak edib. Əziz Qubaydullin də gənclik çılğınlığıyla inqilaba qoşulub və monarxiya, müstəmləkəçilik əleyihinə mübarizə aparıb. Onun fəaliyyəti hökumət məmurlarının diqqətindən kənar qalmayıb.

1906-cı ildə yenidən gimnaziyanın səkkizinci sinfinə hazırlaşan Əziz tatar qəzet və jurnalları ilə əməkdaşlıq edib. Necə deyərlər, fikirlərini xalqa çatdırmaq, xalqı qəflət yuxusundan oyatmaq, öz haqqı uğrunda mübarizəyə səfərbər etmək üçün məqalələr yazıb.

1909-cu ildə Kazan Universitetinin hüquq fakültəsinə qəbul olunan Əziz Qubaydullin burada Azərbaycanlı Soltan Məcid Əfəndiyevlə tanış olub. Bu tanışlıq sonralar sıx dostluğa, əqidə birliyinə çevrilərək ömrlərinin sonunadək davam edib. Onun hüquq fakültəsində oxuması o qədər də uzun sürməyib. Prof. A.A.İvanovun tapşırığıyla dövlətin və millətin əmələ gəlməsi mövzusunda araşdırmalar aparıb. 1909-cu ildə "Türk xalqlarının qəhrəmanlıq eposu "Seyd Battal"ın yaranması" əsərini yazıb. Bu əsər universitetin tarix professorları M.M.Xvostovun və N.N.Firsovun diqqətini cəlb edib. Ona tarix şöbəsinə dəyişilməyi məsləhət görüblər. Sevimli müəllimlərinin, xüsusən milliyətcə xakas olan Nikolay Fyodorovic Katanovun məsləhətilə "Marko Polo monqol tarixinin araşdırıcısı kimi" mövzusunda diplom işi üzərində işləyib və 1914-cü ildə onu tamamlayıb. Həmin il gənc alim "Türk-tatar xalqlarında qadınların vəziyyəti – qədim dövrdən Teymura qədər", "Mərcani və bədii incəsənət" əsərlərini yazıb.

Universitetin rəhbərliyi onun təhsildə qazandığı uğurları və yazdığı böyük həcmli diplom işini nəzərə alaraq 1916-cı ildə birinci dərəcəli diplomla təltif ediblər.

Birinci dərəcəli diplomla universiteti bitirənləri yuksək qiymətləndirir və onlara bitirdikləri ali məktəbdə qalıb işləmək təklif olunurdu. Lakin hökumət yanında siyasi etibarsızlığına və tatar olduğuna görə dövlət qulluğuna keçməyə, universitetdə işləməyə icazə verməyiblər. Bu azmış kimi 1914-cü ildən işlədiyi yeni tipli Məhəmmədiyə tatar mədrəsəsindən də uzaqlaşdırıblar.

Kazan qubernatoru onu sürgün yeri sayılan Sibirə göndərib. Əziz Qubaydullin Orenburq vilayətinin Troitsk şəhərinə gəlib. Buradakı müəllimlər seminariyasında rəsmi işə götürülməs də, savadına, bacarığına görə onu qeyri-rəsmi şəkildə işə götürüblər. 1917-ci ilin fevralında II Nikolay taxtdan salınanadək orada işləyib.

Yenidən Kazana qayıdan Əziz Qubaydullinn universitetdə işə duzəlməsi 1917-ci ilin noyabrına kimi yubadılıb. Çünki II Nikolay taxtdan uzaqlaşdırılsa da, monarxiya dövründə verilmiş qanunlar hələ də qüvvədə idi. Bolşeviklər hakimiyyəti ələ aldıqdan sonra köhnə qanunların qüvvədən düşdüyünü elan etdikdə Əziz QQubaydullinn unversitetdə magisturaturaya qəbuluna yol açıb. 1919-cu il iki professorun, milliyətcə xakas olan türkoloq N.F.Katanov və rus tarixçisi N.N.Firsovun himayəsilə o, universitetin tarix kafedrasında işə götürülüb. O, az bir zamanda, yəni 1918-ci ildə "Din tarixi kursu" 1919-cu ildə "Rusiya tarixi kursu" və "Qədim dünya tarixi kursu" dərsliklərini yazıb.

1921-ci ildə Sovet təhsil sistemində magistratura pilləsi ləgv edilib. Əziz Qubaydullin son imtahanlarını verib magistir adı almadan həmin ildən Şərq Akademiyası və Şərq Pedaqoji İnstitutunda müəllim işləməyə başlayıb. "Xəzər xaqanlığının tarixi təcrübəsi", "Bir tatar salnaməsinin məhvi", "Puqaçev üsyanında tatarların iştirakı" və "Puqaçev üsyanı və tatarlar" mövzusunda apardığı araşdırmalar ona böyük hörmət qazandırıb.

Əziz Qubaydullin unversitetdə dərs deməsinə baxmayaraq, həmişə bolşeviklərin təziqiylə üzləşib. Onun xalqını azadlıq mübarizəsinə, müstəmləkəçilər əleyhinə səsləyən məqalə və çıxışları bolşevik görüntülü velikorusları rahatsız edib. Onlar yaxşı bilirdilər ki, sosializm, kommunizm şüarları ilə hakimiyyətə gələnlər də Rusiyanın müstəmləkəçilik siyasətini davam etdiriblər. Ə.Qubaydullin də onlara qarşı durub və xalq arasında da onun sözü eşidilib.

1925-ci ildə Səmərqəndə keçmiş Rusiya müstəmləkəsi olan, indi də Sovetlərin zülmü altında inləyən Özbəkistan, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Türkmənistan, Tatarıstan, Başqırdıstan, Dağıstan, Azərbaycan və b. bölgələri azad edib vahid bir dövlət qurmaq istəyilə bir gizli təşkilat qurulub. Az sonra bu təşkilatın ağırlıq mərkəzi Bakıya dəyişdirilib. Təşkilatın bir çox rəhbərləri kimi Əziz Qubaydullin də Bakıya gəlməli olub.

Bakıda onun səmərəli işləməsi və gizli fəaliyyətini davam etdirməsi, təşkilatın formalaşdırması üçün lazımı şərait olub. Gənclik dostu və tələbə yoldaşı S.M.Əfəndiyev də burada rəhbər vəzifədə işləyib. Odur ki, Ə. Qubaydullin Azərbaycan Dövlət Universitetinə dosent seçib və yeni yaradılan tarix- ictimaiyyət şöbəsinə müdir təyin edilib. Yaradılan şəraitdən səmərəli istifadə edərək 1927-ci ildə "Xəzərlərin mənşəyi məsələsi", "Tatar burjuaziyasının tarixindən" və "Azərbaycan bəyləri və onların tabeliliyində olan kəndlilər", 1928-ci ildə "Teymur imperiyasının tənəzzülü və özbəklər mərhələsi", 1929-cu ildə "Tatarların mənşəyi məsələsi", "XVI-XVII əsrlərdə tatarların kəndli hərəkatlarında iştirakı", 1930-cu ildə "İsmayıl Qaspıralının ideologiyasına bir nəzər" əsərlərini yazıb.

1928-ci ildə Şərq tarixi kafedrasına professor seçilən Əziz Qubaydullinin şöhrəti Bakıdan uzaqlara yayılıb. Belə ki, 1930-cu ildə onu Moskva Dövlət Unversitetinə də professor seçiblər və Qubadullin orada mühazirələr oxuyub.

Əziz Qubaydullin dərs deməklə yanaşı, yorulmadan araşdırmalar apararaq "Didərgin tatarların sosial inkişafının mərhələləri", "Bakı və ətrafı kəndlər", "Fatih Əmirxanov və tatar ədəbiyyatı", "Türk-tatar xalqlarının elminin inkişaf tarixi" əsərlərini və "Feodal epoxasında SSRİ xalqlarının tarixi kursu", "Kəndli müharibələri" və b. dərs vəsaitlərini tamamlayıb.

1931-ci ildən Yaxın Şərq tarixi kafedrasına müdirlik edən prof. Əziz Qubaydullini SSRİ Xalqları Tədqiqat İnstitutunun, Marksistlər Tarixi Cəmiyyəti, Azərbaycan Dövlət Elmi Tədqiqat İnstituna, Tarix və Arxeologiya Cəmiyyətinə, Tatarşünaslıq Cəmiyyəti və b. təşkilatlara üzv seçiblər.

Ölümü

Əziz Qubaydullin ali məktəblərdə dərs deməklə yanaşı, gizli təşkilata kadrlar cəlb edib, tələbələrinə getdikləri yerdə gizli təşkilatın özəklərini yaratmağı öyrədib. Rəbər vəzifələrdə işləyən partiya, sovet işçiləri ilə görüşən, onları da gizli təşkilatın işinə cəlb edən Əziz Qubaydullin 1937-ci il martın 17-də çalışdığı universitetdən və SSRİ Elmər Akademiyası Azərbaycan Filialından işdən azad edilib, həbs olunaraq güllələnib.

İstinadlar

  1. Керимова Т.С. Из истории Национальной Академии Наук Азербайджана. Баку: Тахсил, 2005, (568 с.) с. 356-357

September 16, 2021
əziz, qubaydullin, qubaydullin, qazis, əziz, salih, oğlu, iyun, 1887, kazan, kazan, kazan, quberniyası, rusiya, imperiyası, oktyabr, 1937, 1937, kazan, professor, yazıçı, tarixçi, repressiya, qurbanı, qubaydullin, qazis, əziz, salihoviç1937, ildə, repressiya, . Qubaydullin Qazis Eziz Salih oglu 15 27 iyun 1887 Kazan Kazan Kazan quberniyasi Rusiya imperiyasi 13 oktyabr 1937 1937 10 13 Kazan professor yazici tarixci repressiya qurbani Eziz QubaydullinQubaydullin Qazis Eziz Salihovic1937 ci ilde repressiya olunan Eziz QubaydullinDogum tarixi 1887Dogum yeri Kazan Rusiya ImperiyasiVefat tarixi 13 oktyabr 1937Vefat yeri Baki Azerbaycan SSRVefat sebebi represiyaVetendasligi Rusiya imperiyasi SSRITehsili Kazan Dovlet Universiteti 1914 Heyati Redakte1887 ci ilin iyununda Kazanda tacir ailesinde anadan olmus Eziz Salih oglu Qubaydullin adi qaynaqlarda Eziz Aziz Qaziz Oaziz soyadi Qubaydullin Ubaydullin ata adi ise Saleh Salih ve ya Salihovic kimi yazilib Bu ferqlilik eyni ad ve soyadin Rus Tatar ve Azerbaycan turkcesinde yazilisindan dogur Valideynleri Ezizi kicik yaslarinda mollaxana adlandirdigimiz mehelle mektebine gonderib Orada Qurani Kerimi oxumagi islam dininin esaslarini oyrendikden sonra yeni sekkiz yasinda Xalidiyye medresesine gedib Onun oxudugu medresede ders deyen muellimler Yaxin Serqin meshur elm ocaqlarinda oxuduqlarindan telebelerine formal sxolastik mentiq ve felsefeni de derinden oyretmeye calisiblar Tataristan Rusiya isgali altina dusdukden sonra buradaki ziyalilarin coxu Rus medeniyyeti edebiyyati ile elece de Rusiya vasitesile Avropanin inkisaf etmis xalqlarinin erebiyyati elmi ve medeniyyeti ile yaxindan tanis ola bilmisdiler Buna gore de Xalidiyye medresesinin tedris proqrami Yaxin Serqin medreselerinin enenevi tedris proqramindan xeyli ferqlenirdi Bele ki burada telebeler Qerb medeniyyeti orada geden ideoloji mubarizeler tarixi ile de tanis ola bilirdiler Eziz de medresede oxumaqla yanasi hokumetin acdigi Rus tatar mektebine de gedib Burada rus yazicisi Lev Tolstoyun eserlerini seve seve oxuyub onun duyagorusune heyata baxisina heyran olub Kazan seherinde Ruslarin sayinin gunden gune artmasi onlar arasindaki fikir ayriliqlari genc Ezize de tesrini gosterib O xalqcilarla anarxistlerle ve sosial demokratlarla yaxindan tanis olub Rus telebelerinin tesiri altinda gimnaziyanin ucuncu sinfine qebul olunmaga hazirlasib Lakin ailelerinde Rusiyaya nifret guclu oldugundan Rus dilinde tehsil alanlara bir cox tatar ailelerinde yaxsi baxmadigindan o gimnaziyaya qebul olmaqdan cekinib Eziz Qubaydullin 1904 cu ilde Xalidiyye medresesini bitirib 1905 ci ilde Rusiyada bas veren igtisas mitinq ve tetillerde tatar gencleri de feal istirak edib Eziz Qubaydullin de genclik cilginligiyla inqilaba qosulub ve monarxiya mustemlekecilik eleyihine mubarize aparib Onun fealiyyeti hokumet memurlarinin diqqetinden kenar qalmayib 1906 ci ilde yeniden gimnaziyanin sekkizinci sinfine hazirlasan Eziz tatar qezet ve jurnallari ile emekdasliq edib Nece deyerler fikirlerini xalqa catdirmaq xalqi qeflet yuxusundan oyatmaq oz haqqi ugrunda mubarizeye seferber etmek ucun meqaleler yazib 1909 cu ilde Kazan Universitetinin huquq fakultesine qebul olunan Eziz Qubaydullin burada Azerbaycanli Soltan Mecid Efendiyevle tanis olub Bu tanisliq sonralar six dostluga eqide birliyine cevrilerek omrlerinin sonunadek davam edib Onun huquq fakultesinde oxumasi o qeder de uzun surmeyib Prof A A Ivanovun tapsirigiyla dovletin ve milletin emele gelmesi movzusunda arasdirmalar aparib 1909 cu ilde Turk xalqlarinin qehremanliq eposu Seyd Battal in yaranmasi eserini yazib Bu eser universitetin tarix professorlari M M Xvostovun ve N N Firsovun diqqetini celb edib Ona tarix sobesine deyisilmeyi meslehet gorubler Sevimli muellimlerinin xususen milliyetce xakas olan Nikolay Fyodorovic Katanovun meslehetile Marko Polo monqol tarixinin arasdiricisi kimi movzusunda diplom isi uzerinde isleyib ve 1914 cu ilde onu tamamlayib Hemin il genc alim Turk tatar xalqlarinda qadinlarin veziyyeti qedim dovrden Teymura qeder Mercani ve bedii incesenet eserlerini yazib Universitetin rehberliyi onun tehsilde qazandigi ugurlari ve yazdigi boyuk hecmli diplom isini nezere alaraq 1916 ci ilde birinci dereceli diplomla teltif edibler Birinci dereceli diplomla universiteti bitirenleri yuksek qiymetlendirir ve onlara bitirdikleri ali mektebde qalib islemek teklif olunurdu Lakin hokumet yaninda siyasi etibarsizligina ve tatar olduguna gore dovlet qulluguna kecmeye universitetde islemeye icaze vermeyibler Bu azmis kimi 1914 cu ilden islediyi yeni tipli Mehemmediye tatar medresesinden de uzaqlasdiriblar Kazan qubernatoru onu surgun yeri sayilan Sibire gonderib Eziz Qubaydullin Orenburq vilayetinin Troitsk seherine gelib Buradaki muellimler seminariyasinda resmi ise goturulmes de savadina bacarigina gore onu qeyri resmi sekilde ise goturubler 1917 ci ilin fevralinda II Nikolay taxtdan salinanadek orada isleyib Yeniden Kazana qayidan Eziz Qubaydullinn universitetde ise duzelmesi 1917 ci ilin noyabrina kimi yubadilib Cunki II Nikolay taxtdan uzaqlasdirilsa da monarxiya dovrunde verilmis qanunlar hele de quvvede idi Bolsevikler hakimiyyeti ele aldiqdan sonra kohne qanunlarin quvveden dusduyunu elan etdikde Eziz QQubaydullinn unversitetde magisturaturaya qebuluna yol acib 1919 cu il iki professorun milliyetce xakas olan turkoloq N F Katanov ve rus tarixcisi N N Firsovun himayesile o universitetin tarix kafedrasinda ise goturulub O az bir zamanda yeni 1918 ci ilde Din tarixi kursu 1919 cu ilde Rusiya tarixi kursu ve Qedim dunya tarixi kursu dersliklerini yazib 1921 ci ilde Sovet tehsil sisteminde magistratura pillesi legv edilib Eziz Qubaydullin son imtahanlarini verib magistir adi almadan hemin ilden Serq Akademiyasi ve Serq Pedaqoji Institutunda muellim islemeye baslayib Xezer xaqanliginin tarixi tecrubesi Bir tatar salnamesinin mehvi Puqacev usyaninda tatarlarin istiraki ve Puqacev usyani ve tatarlar movzusunda apardigi arasdirmalar ona boyuk hormet qazandirib Eziz Qubaydullin unversitetde ders demesine baxmayaraq hemise bolseviklerin teziqiyle uzlesib Onun xalqini azadliq mubarizesine mustemlekeciler eleyhine sesleyen meqale ve cixislari bolsevik goruntulu velikoruslari rahatsiz edib Onlar yaxsi bilirdiler ki sosializm kommunizm suarlari ile hakimiyyete gelenler de Rusiyanin mustemlekecilik siyasetini davam etdiribler E Qubaydullin de onlara qarsi durub ve xalq arasinda da onun sozu esidilib 1925 ci ilde Semerqende kecmis Rusiya mustemlekesi olan indi de Sovetlerin zulmu altinda inleyen Ozbekistan Qirgizistan Qazaxistan Turkmenistan Tataristan Basqirdistan Dagistan Azerbaycan ve b bolgeleri azad edib vahid bir dovlet qurmaq isteyile bir gizli teskilat qurulub Az sonra bu teskilatin agirliq merkezi Bakiya deyisdirilib Teskilatin bir cox rehberleri kimi Eziz Qubaydullin de Bakiya gelmeli olub Bakida onun semereli islemesi ve gizli fealiyyetini davam etdirmesi teskilatin formalasdirmasi ucun lazimi serait olub Genclik dostu ve telebe yoldasi S M Efendiyev de burada rehber vezifede isleyib Odur ki E Qubaydullin Azerbaycan Dovlet Universitetine dosent secib ve yeni yaradilan tarix ictimaiyyet sobesine mudir teyin edilib Yaradilan seraitden semereli istifade ederek 1927 ci ilde Xezerlerin menseyi meselesi Tatar burjuaziyasinin tarixinden ve Azerbaycan beyleri ve onlarin tabeliliyinde olan kendliler 1928 ci ilde Teymur imperiyasinin tenezzulu ve ozbekler merhelesi 1929 cu ilde Tatarlarin menseyi meselesi XVI XVII esrlerde tatarlarin kendli herekatlarinda istiraki 1930 cu ilde Ismayil Qaspiralinin ideologiyasina bir nezer eserlerini yazib 1928 ci ilde Serq tarixi kafedrasina professor secilen Eziz Qubaydullinin sohreti Bakidan uzaqlara yayilib Bele ki 1930 cu ilde onu Moskva Dovlet Unversitetine de professor secibler ve Qubadullin orada muhazireler oxuyub Eziz Qubaydullin ders demekle yanasi yorulmadan arasdirmalar apararaq Didergin tatarlarin sosial inkisafinin merheleleri Baki ve etrafi kendler Fatih Emirxanov ve tatar edebiyyati Turk tatar xalqlarinin elminin inkisaf tarixi eserlerini ve Feodal epoxasinda SSRI xalqlarinin tarixi kursu Kendli muharibeleri ve b ders vesaitlerini tamamlayib 1931 ci ilden Yaxin Serq tarixi kafedrasina mudirlik eden prof Eziz Qubaydullini SSRI Xalqlari Tedqiqat Institutunun Marksistler Tarixi Cemiyyeti Azerbaycan Dovlet Elmi Tedqiqat Instituna Tarix ve Arxeologiya Cemiyyetine Tatarsunasliq Cemiyyeti ve b teskilatlara uzv secibler Olumu RedakteEziz Qubaydullin ali mekteblerde ders demekle yanasi gizli teskilata kadrlar celb edib telebelerine getdikleri yerde gizli teskilatin ozeklerini yaratmagi oyredib Reber vezifelerde isleyen partiya sovet iscileri ile gorusen onlari da gizli teskilatin isine celb eden Eziz Qubaydullin 1937 ci il martin 17 de calisdigi universitetden ve SSRI Elmer Akademiyasi Azerbaycan Filialindan isden azad edilib hebs olunaraq gullelenib 1 Istinadlar Redakte Kerimova T S Iz istorii Nacionalnoj Akademii Nauk Azerbajdzhana Baku Tahsil 2005 568 s s 356 357Menbe https az wikipedia org w index php title Eziz Qubaydullin amp oldid 5506402, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.