Şairin doğum və ölüm tarixi haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Əsərlərindən müəyyənləşdirmək olur ki, Əndəlib Qaracadaği XVIII yüzilin 70-ci illərində Əhər qəsəbəsində anadan olmuşdur. Əndəlib Qaracadaği “Leyli və Məcnun” poemasının başlanğıcında özü haqqında qısa məlumat verərək yazır:
Allahın yaratdığı əskik bəndələrdən olan Qaracadağlı Əndəlibin türkcə və az-çox farsca yazdığı şerlərindəndir. Pak İrəvan şəhərində yaşayan sahibim mayor Şubinin tapşırığı ilə yazıldı. Gənclik günlərində on dörd yaşında ikən Qaracadağ şəhərinin Əhər qəsəbəsində Leyli kimi bir gözəl sənəmə düçar olub, ona eşq edirdim. Rəhmsiz eşq o dərəcədə tüğyan elədi ki, onu təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Mənim kamil olan ustadım eşq oldu. Allah-taalanın qüdrətindən mənə söz söyləmək nitqi verildi və mən aləmdə bülbül kimi tərənnümə gəldim və məşhur əndəlib oldum. İşin əvvəlində məzəli türkülər yazdım. Mənimlə məşuqənin arasında ittifaq düşən şeydən Leyli və Məcnun səyağında inşa eləmişdim ki, yadigar olaraq qalsın və oxuyanlar məni bir dua ilə yad və şad etsinlər.
Tifl ikən edib bəlayə həmdəm, Saldı nə şərarələr bu canə, Mehr eylədi lalə qönçəsi tək, Sinəmdə qıfılurub dəhanə, Açdım gözümü tufulliyyətdən, Baxmağa zəminü asimanə. Uğratdı məni-fəqiri əvvəl, Bir dilbəri şux dilsitanə. Vəh-vəh necə dilbəri şəlabin Hay-hay necə afəti zəmanə. Əlqissə ki, badeyi ləbindən İçdim du-sə cami aşiqanə. Bir zövq ilə nəsə verdi ol mey, Əqli unudub düşdüm cahanə. Oldu adım Əndəlin şeyda, Fəryadım irişdi gülsitanə. Şimdi yenə ol fəsanədəndir, Gah-gah ki söylərəm fəsanə. Əlqissə ki, yarü aşiqani, Urdum qəmusin imtəhanə. Görünmədi gözümə həqiqət, Bir kəsdə hüquqidən nişanə. Döndərdim qürbətim vətəndən, Təbrizə və gahi İrəvanə...
Şairin özü haqqında verdiyi bu məlumatdan onun, İrəvan xanlığınınÇar Rusiyası tərəfindən işğalından sonra İrəvanda hakimlik edən mayor Şubinin himayəsi altında yaşaması və onun sifarişi ilə əsərlər yaratması məlum olur. Həmçinin onun İrəvana köçməzdən əvvəl Qaradağ mahalının Əhər qəsəbəsində yaşaması müəyyənləşir. Şairin əvvəllər Əhərdə yaşamasını “Leyli və Məcnun” poemasından olan aşağıdakı misralar da təsdiq edir:
Ətraf Əhərdə seyr edərdim, Gahi oturub, gahi gedərdim. Düşdü güzərim əcəb məkanə, Bir mənzili-şux aşiqanə.
Əndəlib kiçik yaşlarından etibarən sevməyə başlamış, uzun zaman iztirab çəksə də, arzusuna çata bilməmişdir. Əhərdə doğulan və gəncliyini orda keçirən Əndəlib, bu nəticəsiz sevgidən sonra doğma yurdunu tərk edərək qürbətə düşür. İrəvan xanı Hüseyn xanın adına yazdığı bir qəsidədə bu haqqda bəhs edir (qəsidənin bir hissəsi sağda verilir).
Şairin həyatının müəyyən dövrünü işıqlandıran bu qəsidədə sevgisindən anümid olan, zəmanəsində haqq və hüquqdan bir nişan görməyən, əlacsız qalaraq vətənini tərk edən bir şairin həyatı təsvir olunur. Şairin bir sıra şerlərində bəzi tarixi simaların adları çəkilir və bir neçə tarixi hadisələrə işarə olunur. Tədqiqatçılar bu əlamətlərə əsasən şairin yaşadığı dövrü təyin edirlər.
Şair əsərlərində İrəvan xanı Hüseynqulu xanın, Naxçıvan xanı Ehsan xan Kəngərlinin, onun pişxidməti olan Xamunun, Ordubad xanı Şıxəli xan Kəngərlinin (Ehsan xanın qardaşıdır), Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın qızı Gövhər ağanın adları çəkilir. Bu faktlara əsaslanan H. Səmədzadə Əndəlib Qaracadağinin XVIII əsrin sonu – XIX əsrin I yarısında yaşadığını qeyd edir.
Mən dil şikəstə həzin Əndəlib Kühən salü pirü əlilü ərib, Görüb bu cavan mərdliyi aşikar, Yazıb qoydum bir qitəyi abidar.
Əndəlib gəncliyini yoxsulluq içində keçirmişdir. Harada təhsil alması məlum olmasa da, mükəmməl savada malik olması əsərlərindən görünür. O, həyatının böyük bir hissəsini müxtəlif Azərbaycan xanlıqlarında mirzəlik edərək keçirmişdir. Əhər şəhərindən köçən şair müxtəlif şəhərlərə baş çəksə də sonda İrəvanda məskunlaşır və İrəvan xanlığı Çar Rusiyası tərəfindən işğal edilənə kimi Hüseynqulu xanın yanında mirzəlik edir. İlisu sultanı mayor Əhmədxanın adına yazdığı qəsidədən şairin 1830-cu illərə kimi mirzəliklə aktiv məşğul olması görünür.
Yaradıcılığı
Əndəlib Qaracadaği XIX əsr Azərbaycan şeirində həm klassik poeziya, həm də şifahi xalq ədəbiyyatı üslubunu davam etdirən istedadlı şairlərdən biridir. Şairin yaradıcılığından müxtəlif şerlər, qəsidələr, müxəmməslər və sair dövrümüzə çatsa da, onun əsas əsəri "Leyli və Məcnun" poemasıdır.
Həcm etibarı ilə böyük olmayan bu poema ərəb folkloru əsasında deyil, sadəcə təsir nəticəsində yazılmışdır. Bu orijinallıq ilk növbədə poemadakı romantik və realistik məqamların münasibətindədir. Əndəlibə qədər yazılmış bütün “Leyli və Məcnun”larda romantizm bir yaradıcılıq metodu olaraq hakim metod və stil olsa da, Əndəlibin “Leyli və Məcnun”u əsl əfsanəyə əsaslanmadığı kimi, onun bi vaxta qədər necə yazıldığını da nəzərə almır. O, sadə bir insanın real və təbii hisslərindən, sevgisindən, nəticəsiz qalan eşqindən danışır.
H. Səmədzadə Əndəlibin poemasını Füzulinin“Leyli və Məcnun”unun təsiri ilə yazdığını qeyd edir və bunun ilk növbədə poemanın bəhrində özünü göstərdiyini vurğulayır. Poemanın ilk misrası olan “Məşşateyn-feyz sünbari” Füzuli “Leyli və Məcnun”unun başlanğıcındakı “Meşşateyn növərus-aləm” misrasını xatırladr.Bu xatırlatmaların getdikcə dərinləşməsinə baxmayaraq, Əndəlibin “Leyli və Məcnun”u bir çox maraqlı xüsusiyyətlərinə görə daha əvvəl bu mövzuda yazılmış əsərlərdən fərqlənir.
İstinadlar
VikimənbədəMüəllif:Əndəlib Qaracadaği ilə əlaqəli məlumatlar var.
↑ Tərtib edəni: Zaman Əsgərli (2005). "XIX əsr Azərbaycan şeiri antologiyası" (PDF). Milli Kitabxana (azərb.). "Şərq-Qərb". 2016-03-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-13.
əndəlib, qaracadaği, xviii, əsrin, sonları, əsrin, əvvəllərində, fəaliyyət, göstərmiş, azərbaycan, şairidir, həyat, fəaliyyətinin, əsas, hissəsi, irəvan, xanlığı, ilə, bağlı, olan, şair, sonuncu, irəvan, xanı, hüseynqulu, xanın, yanında, mirzəlik, etmişdir, mə. Endelib Qaracadagi XVIII esrin sonlari XIX esrin evvellerinde fealiyyet gostermis Azerbaycan sairidir Heyat ve fealiyyetinin esas hissesi Irevan xanligi ile bagli olan sair sonuncu Irevan xani Huseynqulu xanin yaninda mirzelik etmisdir En meshur eseri Leyli ve Mecnun poemasidir Endelib QaracadagiDogum tarixi XIX esrDogum yeri Eher QaradagVefat yeri Irevan Car RusiyasiMilliyyeti azerbaycanliFealiyyeti mirze sairEserlerinin dili Azerbaycan diliEndelib Qaracadagi Vikimenbede Mundericat 1 Heyati 2 Yaradiciligi 2 1 Leyli ve Mecnun 3 Istinadlar 4 Edebiyyat 5 Hemcinin baxHeyati RedakteSairin dogum ve olum tarixi haqqinda deqiq melumat yoxdur Eserlerinden mueyyenlesdirmek olur ki Endelib Qaracadagi XVIII yuzilin 70 ci illerinde Eher qesebesinde anadan olmusdur 1 Endelib Qaracadagi Leyli ve Mecnun poemasinin baslangicinda ozu haqqinda qisa melumat vererek yazir Allahin yaratdigi eskik bendelerden olan Qaracadagli Endelibin turkce ve az cox farsca yazdigi serlerindendir Pak Irevan seherinde yasayan sahibim mayor Subinin tapsirigi ile yazildi Genclik gunlerinde on dord yasinda iken Qaracadag seherinin Eher qesebesinde Leyli kimi bir gozel seneme ducar olub ona esq edirdim Rehmsiz esq o derecede tugyan eledi ki onu tesevvur etmek qeyri mumkundur Menim kamil olan ustadim esq oldu Allah taalanin qudretinden mene soz soylemek nitqi verildi ve men alemde bulbul kimi terennume geldim ve meshur endelib oldum Isin evvelinde mezeli turkuler yazdim Menimle mesuqenin arasinda ittifaq dusen seyden Leyli ve Mecnun seyaginda insa elemisdim ki yadigar olaraq qalsin ve oxuyanlar meni bir dua ile yad ve sad etsinler 2 Tifl iken edib belaye hemdem Saldi ne serareler bu cane Mehr eyledi lale qoncesi tek Sinemde qifilurub dehane Acdim gozumu tufulliyyetden Baxmaga zeminu asimane Ugratdi meni feqiri evvel Bir dilberi sux dilsitane Veh veh nece dilberi selabin Hay hay nece afeti zemane Elqisse ki badeyi lebinden Icdim du se cami asiqane Bir zovq ile nese verdi ol mey Eqli unudub dusdum cahane Oldu adim Endelin seyda Feryadim irisdi gulsitane Simdi yene ol fesanedendir Gah gah ki soylerem fesane Elqisse ki yaru asiqani Urdum qemusin imtehane Gorunmedi gozume heqiqet Bir kesde huquqiden nisane Donderdim qurbetim vetenden Tebrize ve gahi Irevane 3 Sairin ozu haqqinda verdiyi bu melumatdan onun Irevan xanliginin Car Rusiyasi terefinden isgalindan sonra Irevanda hakimlik eden mayor Subinin himayesi altinda yasamasi ve onun sifarisi ile eserler yaratmasi melum olur 4 Hemcinin onun Irevana kocmezden evvel Qaradag mahalinin Eher qesebesinde yasamasi mueyyenlesir Sairin evveller Eherde yasamasini Leyli ve Mecnun poemasindan olan asagidaki misralar da tesdiq edir Etraf Eherde seyr ederdim Gahi oturub gahi gederdim Dusdu guzerim eceb mekane Bir menzili sux asiqane 4 Endelib kicik yaslarindan etibaren sevmeye baslamis uzun zaman iztirab cekse de arzusuna cata bilmemisdir Eherde dogulan ve gencliyini orda keciren Endelib bu neticesiz sevgiden sonra dogma yurdunu terk ederek qurbete dusur Irevan xani Huseyn xanin adina yazdigi bir qesidede bu haqqda behs edir qesidenin bir hissesi sagda verilir Sairin heyatinin mueyyen dovrunu isiqlandiran bu qesidede sevgisinden anumid olan zemanesinde haqq ve huquqdan bir nisan gormeyen elacsiz qalaraq vetenini terk eden bir sairin heyati tesvir olunur Sairin bir sira serlerinde bezi tarixi simalarin adlari cekilir ve bir nece tarixi hadiselere isare olunur Tedqiqatcilar bu elametlere esasen sairin yasadigi dovru teyin edirler 5 Sair eserlerinde Irevan xani Huseynqulu xanin Naxcivan xani Ehsan xan Kengerlinin onun pisxidmeti olan Xamunun Ordubad xani Sixeli xan Kengerlinin Ehsan xanin qardasidir Qarabag xani Ibrahimxelil xanin qizi Govher aganin adlari cekilir 5 Bu faktlara esaslanan H Semedzade Endelib Qaracadaginin XVIII esrin sonu XIX esrin I yarisinda yasadigini qeyd edir 5 Serlerinden birinde Endelib 1827 ci ilde qraf I Paskevicin basciligi ile rus ordusunun Irevan qalasina hucum ederek Huseynqulu xana qalib gelmesini realistcesine tesvir etmisdir Bu serin sonunda sair deyir Men dil sikeste hezin Endelib Kuhen salu piru elilu erib Gorub bu cavan merdliyi asikar Yazib qoydum bir qiteyi abidar 6 Endelib gencliyini yoxsulluq icinde kecirmisdir Harada tehsil almasi melum olmasa da mukemmel savada malik olmasi eserlerinden gorunur 6 O heyatinin boyuk bir hissesini muxtelif Azerbaycan xanliqlarinda mirzelik ederek kecirmisdir Eher seherinden kocen sair muxtelif seherlere bas cekse de sonda Irevanda meskunlasir ve Irevan xanligi Car Rusiyasi terefinden isgal edilene kimi Huseynqulu xanin yaninda mirzelik edir Ilisu sultani mayor Ehmedxanin adina yazdigi qesideden sairin 1830 cu illere kimi mirzelikle aktiv mesgul olmasi gorunur 7 Yaradiciligi RedakteEndelib Qaracadagi XIX esr Azerbaycan seirinde hem klassik poeziya hem de sifahi xalq edebiyyati uslubunu davam etdiren istedadli sairlerden biridir 1 Sairin yaradiciligindan muxtelif serler qesideler muxemmesler ve sair dovrumuze catsa da onun esas eseri Leyli ve Mecnun poemasidir Leyli ve Mecnun Redakte Esas meqale Leyli ve Mecnun Qaracadagi Hecm etibari ile boyuk olmayan bu poema ereb folkloru esasinda deyil sadece tesir neticesinde yazilmisdir 7 Bu orijinalliq ilk novbede poemadaki romantik ve realistik meqamlarin munasibetindedir Endelibe qeder yazilmis butun Leyli ve Mecnun larda romantizm bir yaradiciliq metodu olaraq hakim metod ve stil olsa da Endelibin Leyli ve Mecnun u esl efsaneye esaslanmadigi kimi onun bi vaxta qeder nece yazildigini da nezere almir 8 O sade bir insanin real ve tebii hisslerinden sevgisinden neticesiz qalan esqinden danisir H Semedzade Endelibin poemasini Fuzulinin Leyli ve Mecnun unun tesiri ile yazdigini qeyd edir ve bunun ilk novbede poemanin behrinde ozunu gosterdiyini vurgulayir Poemanin ilk misrasi olan Messateyn feyz sunbari Fuzuli Leyli ve Mecnun unun baslangicindaki Messateyn noverus alem misrasini xatirladr 7 Bu xatirlatmalarin getdikce derinlesmesine baxmayaraq Endelibin Leyli ve Mecnun u bir cox maraqli xususiyyetlerine gore daha evvel bu movzuda yazilmis eserlerden ferqlenir 7 Istinadlar Redakte Vikimenbede Muellif Endelib Qaracadagi ile elaqeli melumatlar var 1 2 Tertib edeni Zaman Esgerli 2005 XIX esr Azerbaycan seiri antologiyasi PDF Milli Kitabxana azerb Serq Qerb 2016 03 05 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2016 08 13 Semedzade 1940 seh 240 Semedzade 1940 seh 242 1 2 Semedzade 1940 seh 241 1 2 3 Semedzade 1940 seh 243 1 2 Semedzade 1940 seh 244 1 2 3 4 Semedzade 1940 seh 245 Semedzade 1940 seh 246Edebiyyat RedakteSemedzade H 1940 Azerbaycan dilindeki axirinci Leyli ve Mecnun haqqinda Nizami I kitab Baki Azernesr 222 Hemcinin bax RedakteIrevan xanligi Azerbaycan edebiyyatiMenbe https az wikipedia org w index php title Endelib Qaracadagi amp oldid 5530640, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
