Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Şimali Anadolu fay xətti və ya Şimali Anadolu qırılma xətti yaxud Baş Anadolu fay xətti — Türkiyənin şimalında dərinlikdə yerləşən aktiv sağ tərəfli qırılma xətti. O, Avrasiya və Afrika plitələrinə nisbətən Anadolu plitəsinin qərbə doğru irəliləmə hərəkətinin böyük hissəsini təmin edən aktiv dərin sağ tərəfli sürüşmə qırılma xəttidir.
Xüsusiyyətləri
Qırılma xətti Kiçik Asiyanın şimal hissəsində Mərmərə dənizindən şərqə, sonra isə cənub-şərqdən Van gölünə qədər uzanır. Fay xəttinin əsas davamı müasir Zaqros qırığıdır. Ərzincan şəhəri ərazisindən başlayaraq ekstremal qərbdə demək olar ki, paralel üç qolu var. Ərzincan şəhəri yaxınlığında Şərqi Anadolu fay xətti ilə demək olar ki, düz bucaq altında kəsişir. Kəsişməyə yaxın hər iki qırılma digər qırılma boyunca kəsici yerdəyişmələr istiqamətində əyilir. Bu iki qırılmanın kəsişmə sahəsi seysmik baxımdan ən təhlükəlidir. Bu ərazidə dəfələrlə maqnitudası 7 baldan az olmayan zəlzələlər qeydə alınıb.
1912-ci ildə Çanaqqalada zəlzələ olub. 26 dekabr 1939-cu ildə bölgənin ən böyük zəlzələsi Ərzincan şəhəri yaxınlığında baş verib. 1939-1944-cü illərdə baş vermiş bir sıra fəlakətli zəlzələlər ümumi sağ tərəfin 3-4,4 m sürüşməsinə və cənub cinahının 1 m-ə qədər qalxmasına səbəb olub. 1966-cı ildə Varto kəndi yaxınlığında baş verən güclü zəlzələ sağa sürüşməyə gətirib çıxarıb.
1999-cu ildə fay xəttində qərb ucunda 7,6 bal gücündə İzmit zəlzələsi Türkiyənin ən sıx məskunlaşdığı və sənayeləşmiş şəhər ərazilərindən birini vurdu. Zəlzələ 17.000-dən çox insanın ölümünə səbəb oldu.
Şimali Anadolu fay xətti boyunca 1939-cu ildən sonra 6 maqnituddan yuxarı zəlzələlər aşağıdakı cədvəldə əks olunub.
| Hadisə | Moment maqnitud | İtkilər |
|---|---|---|
| 1939, Ərzincan | 7.8 | 32,700+ ölüm və 100,000+ yaralı |
| 1942, Niksar–Erbaa | 7.0 | ~3,000 ölüm |
| 1943, Tosya–Ladik | 7.2 | 2,824 ölüm |
| 1944, Bolu–Gerede | 7.2 | 3,959 ölüm |
| 1949, Karlıova | 6.7 | 320 ölüm |
| 1951, Kurşunlu | 6.9 | 50 ölüm və 3,354 yaralı |
| 1957, Abant | 7.1 | 52 ölüm |
| 1966, Varto | 6.9 | 2,394 ölüm və 1,489 yaralı |
| 1967, Mudurnu | 7.1 | 86 ölüm, 332 yaralı |
| 1992, Ərzincan | 6.7 | 498+ ölüm və 2,000+ yaralı |
| 1999, İzmit | 7.6 | 17,118+ ölüm və 43,953+ yaralı |
| 1999, Düzcə | 7.2 | 845+ ölüm və 4,948 yaralı |
| 2022, Düzcə | 6.1 | 2 ölüm və 93 yaralı |
İstinadlar
- USGS Worldwide Earthquake List. https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/map/ Arxivləşdirilib 2019-11-29 at Archive.today
- Stein, R. S.; Barka, A. A.; Dieterich, J. H. "Progressive failure on the North Anatolian fault since 1939 by earthquake stress triggering". en:Geophysical Journal International. 128 (3). 1997: 594–604. Bibcode:1997GeoJI.128..594S. doi:10.1111/j.1365-246x.1997.tb05321.x.
- Карапетян Н. К. Сейсмогеодинамика и механизм возникновения землетрясений Армянского нагорья. Ереван: Изд-во АН АрмССР. АН АрмССР, Ин-т геофизики и инж. сейсмологии. 1990. 29. ISBN .
- Трифонов В. Г., Караханян А. С., Кожурин А. И. Активные разломы и сейсмичность (PDF) // Природа. № 12. 1989. 32–38. 2022-06-23 tarixində (PDF).
- Трифонов В. Г., Караханян А. С., Кожурин А. И. Спитакское землетрясение как проявление современной тектонической активности (PDF) // Геотектоника. № 6. 1990. 46–60.
Xarici keçidlər
- Latest seismicity In Turkey
- YENİLENMİŞ DİRİ FAY HARİTALARI
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Simali Anadolu fay xetti ve ya Simali Anadolu qirilma xetti yaxud Bas Anadolu fay xetti Turkiyenin simalinda derinlikde yerlesen aktiv sag terefli qirilma xetti O Avrasiya ve Afrika plitelerine nisbeten Anadolu plitesinin qerbe dogru irelileme hereketinin boyuk hissesini temin eden aktiv derin sag terefli surusme qirilma xettidir Yaxin Serqdeki en boyuk aktiv qirilma xetleri Simali Anadolu Zaqros ve Levant Serqi AnadoluXususiyyetleriQirilma xetti Kicik Asiyanin simal hissesinde Mermere denizinden serqe sonra ise cenub serqden Van golune qeder uzanir Fay xettinin esas davami muasir Zaqros qirigidir Erzincan seheri erazisinden baslayaraq ekstremal qerbde demek olar ki paralel uc qolu var Erzincan seheri yaxinliginda Serqi Anadolu fay xetti ile demek olar ki duz bucaq altinda kesisir Kesismeye yaxin her iki qirilma diger qirilma boyunca kesici yerdeyismeler istiqametinde eyilir Bu iki qirilmanin kesisme sahesi seysmik baximdan en tehlukelidir Bu erazide defelerle maqnitudasi 7 baldan az olmayan zelzeleler qeyde alinib 1912 ci ilde Canaqqalada zelzele olub 26 dekabr 1939 cu ilde bolgenin en boyuk zelzelesi Erzincan seheri yaxinliginda bas verib 1939 1944 cu illerde bas vermis bir sira felaketli zelzeleler umumi sag terefin 3 4 4 m surusmesine ve cenub cinahinin 1 m e qeder qalxmasina sebeb olub 1966 ci ilde Varto kendi yaxinliginda bas veren guclu zelzele saga surusmeye getirib cixarib 1999 cu ilde fay xettinde qerb ucunda 7 6 bal gucunde Izmit zelzelesi Turkiyenin en six meskunlasdigi ve senayelesmis seher erazilerinden birini vurdu Zelzele 17 000 den cox insanin olumune sebeb oldu Simali Anadolu fay xetti boyunca 1939 cu ilden sonra 6 maqnituddan yuxari zelzeleler asagidaki cedvelde eks olunub Hadise Moment maqnitud Itkiler1939 Erzincan 7 8 32 700 olum ve 100 000 yarali1942 Niksar Erbaa 7 0 3 000 olum1943 Tosya Ladik 7 2 2 824 olum1944 Bolu Gerede 7 2 3 959 olum1949 Karliova 6 7 320 olum1951 Kursunlu 6 9 50 olum ve 3 354 yarali1957 Abant 7 1 52 olum1966 Varto 6 9 2 394 olum ve 1 489 yarali1967 Mudurnu 7 1 86 olum 332 yarali1992 Erzincan 6 7 498 olum ve 2 000 yarali1999 Izmit 7 6 17 118 olum ve 43 953 yarali1999 Duzce 7 2 845 olum ve 4 948 yarali2022 Duzce 6 1 2 olum ve 93 yaraliIstinadlarUSGS Worldwide Earthquake List https earthquake usgs gov earthquakes map Arxivlesdirilib 2019 11 29 at Archive today Stein R S Barka A A Dieterich J H Progressive failure on the North Anatolian fault since 1939 by earthquake stress triggering en Geophysical Journal International 128 3 1997 594 604 Bibcode 1997GeoJI 128 594S doi 10 1111 j 1365 246x 1997 tb05321 x Karapetyan N K Sejsmogeodinamika i mehanizm vozniknoveniya zemletryasenij Armyanskogo nagorya Erevan Izd vo AN ArmSSR AN ArmSSR In t geofiziki i inzh sejsmologii 1990 29 ISBN 5 8080 0063 7 Trifonov V G Karahanyan A S Kozhurin A I Aktivnye razlomy i sejsmichnost PDF Priroda 12 1989 32 38 2022 06 23 tarixinde PDF Trifonov V G Karahanyan A S Kozhurin A I Spitakskoe zemletryasenie kak proyavlenie sovremennoj tektonicheskoj aktivnosti PDF Geotektonika 6 1990 46 60 Xarici kecidlerLatest seismicity In Turkey YENILENMIS DIRI FAY HARITALARI