İbrahim bin Nəsr bin Əli xan Qaraxani - Qərbi Qaraxanilər dövlətinin xaqanı. 1052. ildə qardaşı Məhəmməd xan Qaraxaninin ölümündən sonra hakimiyyətə gəlmişdir.
Qaraxanlılardan İlig Nəsr bin Əli bin Musa bin Satukun iki oğlundan biri olan Əbu İshaq İbrahim, Mavəraünnəhiri zəbt etmək üzrə hərəkətə keçdiyi və ilk dəfə tarix səhnəsinə çıxdığı 1036-cı ildə Böri Tegin ünvanını daşıyırdı. Onun əsas hədəfi, 1012-ci ildə atasının ölümüylə itirilən Mavəraünnəhri yenidən ələ keçirmek idi. Bu amacla Mavəraünnəhirin hakimləri Əli Tegin oğullarına qarşı hücuma keçdi və Xocəndi zəbt etdi. Ancaq bu mücadilələr sırasında onlara əsir düşdü. Qısa bir müddət sonra əsarətdən qurtularaq 1033-1034-cü illərdən bəri Özkənddə olan qardaşı Eynüddövlə Məhəmmədin yanına getdi. Buradan 4 avqust1038-ci ildə göndərdiyi məktubla Qəznəlilər yanında təşəbbüsə keçərək mücadiləsində özünə dəstək aradı. Fəqət Qəznəlilər, Böri Teginin rəqibləriylə anlaşma halında olduqlarından ona gizlicə əl-Əmirül-Fazıl ləqəbini tevcih etməklə yetindiler. Bu arada qardaşı Eynüddövlənin yanında da barınamayan Böri Tegin Kumici Türklərinə sığındı. Görünüşdə Sultan Məsud Qəznəvinin ordusuna xidmət için Hulbuk civarındaki Vəhş ilə Huttəl tərəflərinə gələn Böri Tegin hər yeri yağmalamaqdaydı. Sultan Məsud, Böri Təgin məsələsinin Xorasanda ortaya çıxan Türkmen gailesinden daha öncelikli bir mesele olduğuna qərar verib dövlət adamlarının muxalifətinə rəğmən 19 dekabr1038-ci il tarixində BəlxdənTermezə keçerek Böri Tegine qarşı yürüdü. Böri Tegin hemen Səlcuqlular ilə bağlantı qurdu. Bunun üzerine Çağrı bəy güçlü bir ordu ile Ceyhun çayının iki yaxasını ələ keçirmək amacıyla Cuzcana yöneldi. Bu gelişmelerden xəbərdar olan Sultan Məsud, Mavəraünnəhirdə Böri Tegin və Əli Tegin oğulları rəqabətini diqqətə alıb səfəri yarıda buraxaraq geri döndü (25 yanvar1039). Bunu fürsət bilən Böri Tegin, Qəznəli ordusunun əşyalarını at və dəvələrini yağmaladı və Mavəraünnəhirdəki konumu daha da qüvvətləndi. Çağdaş tarixçi Beyhakī, 1039-cu ilin olaylarına Böri Teginin Əli Tegin oğullarına qarşı qazandığı bacarıqları anladaraq başlar. Buna görə hər tərəfdən bir çox düşmən hazırlıq görür və Böri Təginə Əli Tegin oğulları ile girişdiyi çatışmalarda yardımçı olmaları üçün adamlarını gönderirdi. Böri Təgin və müttəfiqləri qalib gəldi və Mavəraünnəhir bölgesinin Əli Təgin oğullarından alınmasına ramak qaldı. 1040-cı ildə Keş və Səmərqənddə Böri Tegin adına kesilen paralar Beyhakīnin verdiği bilgileri doğrulamaktadır. Sikkelere göre Böri Tegin 432de (1040-41) Buharaya girdi. Bu tarihte Buharada adına kestirdiği dirhemlerde kullandığı Nasırül-Hak Müeyyidül-adl Hakān İbrahim lakap ve unvanları ile daha önce babasının kullandığı Müeyyidül-adl lakabını alarak Maveraünnehiri zaptetmekle babasının mirasına sahip çıktığına, Nasırül-Hak lakabı ile de hakanlığını ilan etdiğine işaret etmektedir. Mücadeleyi bırakmayan Ali Tegin oğullarını 433te (1041-42) Buharadan tamamen uzaklaştırdı ve kendisini Tabqac (Tabgaç, Tafgac, Tavgaç) Buğra Kara Hakan ilan etdi. Bu unvanı almakla Ali Teginin hem merkezini ele geçirdiğini hem de onun sadece Maveraünnehirdeki değil bütün ülkedeki haklarını sahiplendiğini ilan ediyordu. Büyük Tabqac Han İbrahim, Semerkant başşehir olmak üzere 433te (1041-42) devletini kurduğu sırada Batı Qaraxanlıların sınırları Buhara, Semerkant, Keş gibi şehirleri kapsayan merkezi Maveraünnehir, Çagāniyan ve Huttel bölgesini içine alıyordu. 444te (1052) Aynüddevle vefat edince büyük kağan olan Tabqac Han, 449 (1057) yılında Doğu Qaraxanlı topraklarında meydana gelen iç karışıklıklardan yararlanarak ülkesini Özkent, Ahsikes, Hucend, Tunket, İsbicab, Şaş, Binket, Kuzorduyu (Balasagun) içine alacak şekilde genişletmeyi başardı. Tabqac Han felç geçirince oğlu Şemsülmülk Ebül-Hasan Nasr lehine saltanattan feragat etdi (460/1068). İbnül-Esir, Tabqac Hanın aynı yıl vefat etdiğini kaydeder (). Selçukluların Maveraünnehire akınları Tabqac Han döneminde başladı. Sultan Tuğrul Bey zamanında Alparslan, Tabqac Hanın ülkesini istila edince Tabqac Han, Bağdata heyetler göndererek Abbasi Halifesi Kāim-Biemrillaha sultanı şikayet etdi, ancak bir sonuç alamadı (453/1061). Sultan Melikşahın hanımı Terken Hatunun Tabqac Hanın kızı olduğu anlaşılmaktadır.
İmadüddevle, Tacül-mille, Seyfü halifetillah, Meliküş-şark ves-Sin, el-Melikül-muzaffer, İzzül-ümme kehfül-müslimin, Müeyyidül-adl unvan ve lakaplarını kullanan Büyük Tabqac Han () kaynaklarda siyasi faaliyetlerinden ziyade eğitim, bilim, sanat, imar ve din sahasında, sosyal ve ekonomik alanlarda ülkesinde yürüttüğü reform niteliğindeki faaliyetleriyle yer almıştır. Kercemin mahallesindeki sarayın yanı sıra Semerkantta Demirkapı mevkiinde kendisinin defnedildiği meşhede bitişik bir cami, medrese, kütüphane, öğrenci yurdu ve özellikle felçli hastaların kalabilecekleri hastahaneden (darülmerza, bimaristan) oluşan bir külliye yaptırarak bunlar için zengin vakıflar tahsis etmiştir (Receb 458/Haziran 1066). Tabqac Han İbrahim Medresesi yapısı ve işleyişi bakımından çağının önemli medreselerindendir. Hanefi mezhebinin esas alındığı programı, dershaneleri, kütüphanesi, yurtları, görevlileri, öğrenci bursları ve öğrencilerin çeşitli ihtiyaçlarının karşılandığı bir bütçesi vardı. Şehir hayatının yaygın olduğu ve para basılmaya değer elliden fazla şehrin yer aldığı Maveraünnehirde bu medreselerden mezun olan Hanefi ulemasının sosyal hayata ve bürokrasinin her kademesine nüfuz etmesi bölgede diğer mezheplerin yayılmasının önüne geçmiştir. Hanefilik adeta Maveraünnehirin resmi mezhebi haline gelmiştir. Bu yükseliş, Tabqac Hanın ulemadan Seyyid Ebül-Kāsım es-Semerkandiyi idam etdirmesiyle başlayan, Han Ahmed b. Hızırın ulema tarafından yargılanarak idama mahkum edilmesi ve nihayet Buharada Hanefi ulemasının özerk bir hakimiyet kurmasına kadar varan hanedan ve bürokrat-ulema arasındaki çatışmaya temel sebep teşkil etmiştir. Tabqac Han ayrıca Batınilerle de (İsmaililer) ciddi şekilde mücadele etmiştir.
İbnül-Esir, Tabqac Hanı müstesna bir dindar olarak tanıtır (). Diğer bazı kaynaklarda da ondan ideal ve adil bir hökmdar diye bahsedilir. Fakihlerin fetvası olmadan hiçbir vergi almayan Tabqac Hanın ulemaya büyük saygısı vardı. Nitekim Ali soyundan gelen vaiz Ebu Şüca el-Alevi kendisine hökmdarlığa layık olmadığını söyleyince tahttan feragat etmeye karar vermiş, ancak halkın ısrarı karşısında bundan vazgeçmiştir (). Öte yandan onun Seyyid Ebül-Kāsım es-Semerkandiyi idam etdirmesinin sebebi tatminkar bir şekilde açıklanamamaktadır. Tabqac Han esnafın usulsüz zamlarına karşı halkı korumuş ve onlara bilinçli tüketicilik dersi vermiş, eşkıyaya karşı da kesin bir tavır ortaya koymuştur. Aldığı tedbirler sonucunda onların kökünü kazıması, cezanın uygulanmasında merhamet etmenin bir fayda sağlamayacağını vurgulaması, halkın şikayetlerini dinlemesi vb. politikaları, yer altı ve yer üstü zenginlikleri yanında İpek yolu güzergahında bulunan Batı Qaraxanlılarda halkın ekonomik refah ve seviyesini yükseltip ekonomik alanda da rakibi Doğu Qaraxanlıları nüfuzu altına almıştır. Nitekim bu ekonomik yapının bir hatırası olarak Tabqac Hanın unvanlarına nisbetle “müeyyide adliyye” ve “tamgaciyye dirhemleri” adı verilen para birimi meşhur olmuştur.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq istinad şablonları ilə göstərilməlidir.
ibrahim, nəsr, tabqac, ibrahim, nəsr, əli, qaraxani, qərbi, qaraxanilər, dövlətinin, xaqanı, 1052, ildə, qardaşı, məhəmməd, qaraxaninin, ölümündən, sonra, hakimiyyətə, gəlmişdir, ibrahim, tamğaç, xanqərbi, qaraxanilər, dövlətinin, xaqanı1052, 1068sələfi, məhəm. Ibrahim bin Nesr bin Eli xan Qaraxani Qerbi Qaraxaniler dovletinin xaqani 1052 ilde qardasi Mehemmed xan Qaraxaninin olumunden sonra hakimiyyete gelmisdir Ibrahim Tamgac xanQerbi Qaraxaniler dovletinin II xaqani1052 1068Selefi Mehemmed xan QaraxaniXelefi Semsmulk Nesr xanSexsi melumatlarDogum tarixi 998Vefat tarixi 1068Vefat yeri MaveraunnehrDefn yeri SemerqendSulale QaraxanilerAtasi Nesr bin Eli xanUsaqlari Semsmulk Nesr xan Xizir xan Qaraxani Mehemmed xan Qaraxani ve Turkan xatunHeyati RedakteQaraxanlilardan Ilig Nesr bin Eli bin Musa bin Satukun iki oglundan biri olan Ebu Ishaq Ibrahim Maveraunnehiri zebt etmek uzre herekete kecdiyi ve ilk defe tarix sehnesine cixdigi 1036 ci ilde Bori Tegin unvanini dasiyirdi Onun esas hedefi 1012 ci ilde atasinin olumuyle itirilen Maveraunnehri yeniden ele kecirmek idi Bu amacla Maveraunnehirin hakimleri Eli Tegin ogullarina qarsi hucuma kecdi ve Xocendi zebt etdi Ancaq bu mucadileler sirasinda onlara esir dusdu Qisa bir muddet sonra esaretden qurtularaq 1033 1034 cu illerden beri Ozkendde olan qardasi Eynuddovle Mehemmedin yanina getdi Buradan 4 avqust 1038 ci ilde gonderdiyi mektubla Qezneliler yaninda tesebbuse kecerek mucadilesinde ozune destek aradi Feqet Qezneliler Bori Teginin reqibleriyle anlasma halinda olduqlarindan ona gizlice el Emirul Fazil leqebini tevcih etmekle yetindiler Bu arada qardasi Eynuddovlenin yaninda da barinamayan Bori Tegin Kumici Turklerine sigindi Gorunusde Sultan Mesud Qeznevinin ordusuna xidmet icin Hulbuk civarindaki Vehs ile Huttel tereflerine gelen Bori Tegin her yeri yagmalamaqdaydi Sultan Mesud Bori Tegin meselesinin Xorasanda ortaya cixan Turkmen gailesinden daha oncelikli bir mesele olduguna qerar verib dovlet adamlarinin muxalifetine regmen 19 dekabr 1038 ci il tarixinde Belxden Termeze kecerek Bori Tegine qarsi yurudu Bori Tegin hemen Selcuqlular ile baglanti qurdu Bunun uzerine Cagri bey guclu bir ordu ile Ceyhun cayinin iki yaxasini ele kecirmek amaciyla Cuzcana yoneldi Bu gelismelerden xeberdar olan Sultan Mesud Maveraunnehirde Bori Tegin ve Eli Tegin ogullari reqabetini diqqete alib seferi yarida buraxaraq geri dondu 25 yanvar 1039 Bunu furset bilen Bori Tegin Qezneli ordusunun esyalarini at ve develerini yagmaladi ve Maveraunnehirdeki konumu daha da quvvetlendi Cagdas tarixci Beyhaki 1039 cu ilin olaylarina Bori Teginin Eli Tegin ogullarina qarsi qazandigi bacariqlari anladaraq baslar Buna gore her terefden bir cox dusmen hazirliq gorur ve Bori Tegine Eli Tegin ogullari ile girisdiyi catismalarda yardimci olmalari ucun adamlarini gonderirdi Bori Tegin ve muttefiqleri qalib geldi ve Maveraunnehir bolgesinin Eli Tegin ogullarindan alinmasina ramak qaldi 1040 ci ilde Kes ve Semerqendde Bori Tegin adina kesilen paralar Beyhakinin verdigi bilgileri dogrulamaktadir Sikkelere gore Bori Tegin 432de 1040 41 Buharaya girdi Bu tarihte Buharada adina kestirdigi dirhemlerde kullandigi Nasirul Hak Mueyyidul adl Hakan Ibrahim lakap ve unvanlari ile daha once babasinin kullandigi Mueyyidul adl lakabini alarak Maveraunnehiri zaptetmekle babasinin mirasina sahip ciktigina Nasirul Hak lakabi ile de hakanligini ilan etdigine isaret etmektedir Mucadeleyi birakmayan Ali Tegin ogullarini 433te 1041 42 Buharadan tamamen uzaklastirdi ve kendisini Tabqac Tabgac Tafgac Tavgac Bugra Kara Hakan ilan etdi Bu unvani almakla Ali Teginin hem merkezini ele gecirdigini hem de onun sadece Maveraunnehirdeki degil butun ulkedeki haklarini sahiplendigini ilan ediyordu Buyuk Tabqac Han Ibrahim Semerkant bassehir olmak uzere 433te 1041 42 devletini kurdugu sirada Bati Qaraxanlilarin sinirlari Buhara Semerkant Kes gibi sehirleri kapsayan merkezi Maveraunnehir Caganiyan ve Huttel bolgesini icine aliyordu 444te 1052 Aynuddevle vefat edince buyuk kagan olan Tabqac Han 449 1057 yilinda Dogu Qaraxanli topraklarinda meydana gelen ic karisikliklardan yararlanarak ulkesini Ozkent Ahsikes Hucend Tunket Isbicab Sas Binket Kuzorduyu Balasagun icine alacak sekilde genisletmeyi basardi Tabqac Han felc gecirince oglu Semsulmulk Ebul Hasan Nasr lehine saltanattan feragat etdi 460 1068 Ibnul Esir Tabqac Hanin ayni yil vefat etdigini kaydeder 1 Selcuklularin Maveraunnehire akinlari Tabqac Han doneminde basladi Sultan Tugrul Bey zamaninda Alparslan Tabqac Hanin ulkesini istila edince Tabqac Han Bagdata heyetler gondererek Abbasi Halifesi Kaim Biemrillaha sultani sikayet etdi ancak bir sonuc alamadi 453 1061 Sultan Meliksahin hanimi Terken Hatunun Tabqac Hanin kizi oldugu anlasilmaktadir Imaduddevle Tacul mille Seyfu halifetillah Melikus sark ves Sin el Melikul muzaffer Izzul umme kehful muslimin Mueyyidul adl unvan ve lakaplarini kullanan Buyuk Tabqac Han 2 kaynaklarda siyasi faaliyetlerinden ziyade egitim bilim sanat imar ve din sahasinda sosyal ve ekonomik alanlarda ulkesinde yuruttugu reform niteligindeki faaliyetleriyle yer almistir Kercemin mahallesindeki sarayin yani sira Semerkantta Demirkapi mevkiinde kendisinin defnedildigi meshede bitisik bir cami medrese kutuphane ogrenci yurdu ve ozellikle felcli hastalarin kalabilecekleri hastahaneden darulmerza bimaristan olusan bir kulliye yaptirarak bunlar icin zengin vakiflar tahsis etmistir Receb 458 Haziran 1066 Tabqac Han Ibrahim Medresesi yapisi ve isleyisi bakimindan caginin onemli medreselerindendir Hanefi mezhebinin esas alindigi programi dershaneleri kutuphanesi yurtlari gorevlileri ogrenci burslari ve ogrencilerin cesitli ihtiyaclarinin karsilandigi bir butcesi vardi Sehir hayatinin yaygin oldugu ve para basilmaya deger elliden fazla sehrin yer aldigi Maveraunnehirde bu medreselerden mezun olan Hanefi ulemasinin sosyal hayata ve burokrasinin her kademesine nufuz etmesi bolgede diger mezheplerin yayilmasinin onune gecmistir Hanefilik adeta Maveraunnehirin resmi mezhebi haline gelmistir Bu yukselis Tabqac Hanin ulemadan Seyyid Ebul Kasim es Semerkandiyi idam etdirmesiyle baslayan Han Ahmed b Hizirin ulema tarafindan yargilanarak idama mahkum edilmesi ve nihayet Buharada Hanefi ulemasinin ozerk bir hakimiyet kurmasina kadar varan hanedan ve burokrat ulema arasindaki catismaya temel sebep teskil etmistir Tabqac Han ayrica Batinilerle de Ismaililer ciddi sekilde mucadele etmistir Ibnul Esir Tabqac Hani mustesna bir dindar olarak tanitir 1 Diger bazi kaynaklarda da ondan ideal ve adil bir hokmdar diye bahsedilir Fakihlerin fetvasi olmadan hicbir vergi almayan Tabqac Hanin ulemaya buyuk saygisi vardi Nitekim Ali soyundan gelen vaiz Ebu Suca el Alevi kendisine hokmdarliga layik olmadigini soyleyince tahttan feragat etmeye karar vermis ancak halkin israri karsisinda bundan vazgecmistir 3 Ote yandan onun Seyyid Ebul Kasim es Semerkandiyi idam etdirmesinin sebebi tatminkar bir sekilde aciklanamamaktadir Tabqac Han esnafin usulsuz zamlarina karsi halki korumus ve onlara bilincli tuketicilik dersi vermis eskiyaya karsi da kesin bir tavir ortaya koymustur Aldigi tedbirler sonucunda onlarin kokunu kazimasi cezanin uygulanmasinda merhamet etmenin bir fayda saglamayacagini vurgulamasi halkin sikayetlerini dinlemesi vb politikalari yer alti ve yer ustu zenginlikleri yaninda Ipek yolu guzergahinda bulunan Bati Qaraxanlilarda halkin ekonomik refah ve seviyesini yukseltip ekonomik alanda da rakibi Dogu Qaraxanlilari nufuzu altina almistir Nitekim bu ekonomik yapinin bir hatirasi olarak Tabqac Hanin unvanlarina nisbetle mueyyide adliyye ve tamgaciyye dirhemleri adi verilen para birimi meshur olmustur Istinadlar RedakteBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir 1 2 el Kamil IX 234 Barthold s 325 335 a g e a y Hemcinin bax RedakteQaraxaniler sulalesi Qerbi Qaraxanlilar dovletiSELEFMehemmed xan Qaraxani Ibrahim Tamgac xan1052 1068 XELEFSemsmulk Nesr xan Menbe https az wikipedia org w index php title Ibrahim ibn Nesr Tabqac xan amp oldid 6163505, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
