fbpx
Wikipedia

Ömər ibn Xəttab

Noyabr 14, 2021

Əbu Xafs Ömər ibn əl-Xəttab əl Ədavi və ya I Ömər (ərəb. أبو حفص عمر بن الخطاب العدوي القرشي; 581, Məkkə– 3 noyabr, 644, Mədinə) — 634–644-cü illərdə I xəlifə Əbu Bəkrin vəfatından sonra onun təyinatı ilə Rəşidi xilafətinin ikinci xəlifəsi.

Ömər ibn Xəttab
ərəb. عمر بن الخطاب
Sələfi Əbu Bəkr
Xələfi Osman ibn Əffan
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 585
Doğum yeri Məkkə
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Mədinə
Vəfat səbəbi Sui-qəsd
Dəfn yeri
Anası Xəntamə bint Hişam
Uşaqları Abdullah,Übəydullah,Hafizə,Asim, Zəyd, Əbdürəhman, Ruqiyə, İyəd, Zeynəb, Zübəyra və Əbdülrəhman
Hərbi xidmət
Döyüşlər
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

İslam dinini Ərəbistanın hüdudlarından kənarda bərqərar etmək üçün hələ Əbu Bəkrin başladığı savaşları davam etdirmiş və çoxsaylı müharibələr aparmışdır. Ömərin hakimiyyətinin on illik dövrü ərzində İslam dini Irana, İraqa, Suriyaya, Misirə və Kirenaikaya (Liviyanın tarixi vilayəti olan Benqazi) yayılmışdı.

 
Ömər ibn Xəttabın zamanında Xilafət, 644-cü il

Ömərin vaxtında təşəkkül tapmağa başlamış ərəb-müsəlman imperiyasının bütün əsas inzibati-hüquqi təsisatları və ilk növbədə onun vergi-rüsum sistemi müəyyənləşdirilib qanuniləşdirilmişdi.Ömərin xəlifəliyi dövründə İslam dini sürətlə inkişaf etmişdir. Xəlifə Ömərin xəlifəliyi dövründən etibarən, Əli ibn Əbu Talib Xilafətin Baş qazisi (Baş məhkəmə hakimi) təyin edilmiş və dövrün bütün qanunlarını Əli ibn Əbu Taliblə məşvərət edərək qəbul etmişdir.[mənbə göstərin] Özünün rəvayət etdiyi bir hədisdə "Əgər Əli olmasaydı Ömər məhv olardı" deyə bildirmişdir. Müsəlman icmasının sürətlə İslam dövlətinə çevrilməsi öz formal ifadəsini hicrətin təqribən 19-cu ilində Ömərin xəlifə adına əlavə olaraq əmir əl-möminin (möminlərin başçısı) adını əlavə etmişdir.[mənbə göstərin]

638-ci ildə Ömər Qüdsün təslim olmasında şəxsən iştirak etmiş, sonra isə eramızın 70-ci illərində romalılar tərəfindən dağıdılmış müqəddəs Süleyman məbədinin (e.ə. X əsrə aiddir) xarabaları olan daşlı çöllükdə namaz qılmışdır. Bu hərəkəti ilə Ömər əvvəlki təkallahlı dinlərə münasibətdə İslamın varislik xarakterini qeyd etmişdir.

VII əsrin axırlarında əməvi xəlifəsi Əbdülməlik Ömərin namaz qıldığı yerdə Qübbət əs-Səxra deyilən gümbəz (məscid) tikdirmişdi. Bu gümbəz sonrakı, VIII əsrdə onun yanında tikilən əl-Əqsa məscidi ilə birlikdə Kəbədən sonra islam dininin ikinci müqəddəs ziyarətgahına çevrilmiş və ümumən Qüdsün bütün müsəlman dünyasının üçüncü şəhəri (Məkkə və Mədinədən sonra) olduğunu təsbit etmişdir.

Haqqında nəql olunan kəlamlar

عبد الرزاق عن معمر عن الزهري عن القاسم بن محمد عن أسماء بنت عميس قالت: دخل رجل من المهاجرين على أبي بكر رحمه الله وهو شاك، فقال: استخلفت عمر وقد كان عتا علينا ولا سلطان له، فلو قد ملكنا لكان أعتى علينا وأعتى، فكيف تقول لله إذا لقيته؟ فقال أبو بكر: أجلسوني، فأجلسوه، فقال: هل تفرقني إلا بالله، فإني أقول إذا لقيته: استخلفت عليهم خير أهلك

Mamər mənə Zühridən, o Qasım ibn Məhəmməddən, o da Əsma binti Ümeysdən, dedi ki : Mühacirlərdən bir adam Əbu Bəkir xəstə ikən yanıma gəldi. Ona : "Başımıza Öməri xəlifə təyin etdin. O sərt bir kimsədir, özünə hakim ola bilməz. Əgər onu başımıza xəlifə etsən sərtliyi daha da artar özünə daha çox hakim ola bilməz. Allahla qarşılaşdığında ona nə cavab verəcəksən ?" dedi. Əbu Bəkir : "Məni oturdun !" dedi və : "Sən məni Allah ilə mi qorxudursan ?" dedi. "Allahla qarşlaşdığımda Ona belə deyərəm : Ya Rəbbi ! Onlara ən xeyirlilərini əmr təyin etdim !"

Ömər ibn Xəttabın dövründə fəthlərin dəyərləndirilməsi

Ömər ibn Xəttabın dövründə baş verən döyüşlər

Əcnadeyn döyüşü

Müsəlmanların Suriya və Fələstinin fəthi sırasında Bizanslılarla ilk döyüşü.

  • Sosial nəticə:
  1. Müharibə müsəlmanların zəfəri ilə başa çatdı (28 Cəmaziyəəvvəl 13/30 Temmuz 634).
  2. Bu müharibədə 3000 düşmən əsgəri öldürüldü; müsəlmanlar isə sadəcə 14 şəhid verdilər.
  • Siyasi nəticə:
  1. Bizans imperatoru Herakleios bu müharibədən çox qorxaraq Humus’tan Antakyaya qaçmışdır.
  2. Əcnadeyn savaşı ilə Fələstin və Suriyanın qapıları müsəlmanlara açılmış, 2 il sonra Yərmuk döyüşündə zəfər qazanılması nəticəsində bölgənin fəthi tamamlanmışdır.
  3. Bu döyüş nəticəsində Suriya, 637-ci ildə isə Fələstin torpaqları alındı.

Kadisiyə döyüşü

Müsəlmanlara Şimali İraq və İranın qapılarını açan meydan döyüşü (15/636).

  • İqtisadi nəticə:
  1. Bu döyüşün nəticəsində müsəlmanlar böyük miqdarda qənimət ələ keçirdilər. Bunların ən qiymətlisi İran bayrağı idi.
  • Sosial nəticə:
  1. Sərkərdə Rüstəmin Hilal ibn Ulləfə tərəfindən öldürülməsindən sonra Sasani ordusu dağıldı.

Siyasi nəticə

  1. Bu qələbə nəticəsində İraqın qapıları müsəlmanların üzərinə açıldı.
  2. İran dövlətinin süqutu başlandı.
  3. Sasanilərin paytaxtı olan Mədainin fəthinə az qaldı.

Yərmuk döyüşü

Suriyada Bizans hökmdarlığına son qoyan və müsəlmanların bölgəyə hakim olmasına səbəb olan döyüş (15/636).

  • Sosial nəticə:
  1. Bizans ordusu ağır bir məğlubiyyətə uğradı.
  2. Sərkərdə Theodoros və çox sayda əsgər öldürüldü.
  3. Sağ qalanlar Fələstin, Hələb və Əlcəzair tərəflərə qaçdılar.
  • Siyasi nəticə
  1. Suriyada Bizans hakimiyyətinə son qoyuldu.
  2. Müsəlmanlar Suriyaya hakim oldular.

Celula döyüşü

Hz. Ömər dövründə İraqda müsəlmanlarla Sasanilər arasında cərəyan edən döyüş.

  • İqtisadi nəticə:
  1. Müsəlmanlar böyük bir həmlə ilə Sasani ordusunu məğlub etdi.
  2. Böyük qənimət ələ keçirildi.
  • Siyasi nəticə:
  1. Celula döyüşü ilə müsəlmanlar Kadisiyədən sonra Sasanilərə böyük bir zərbə vurmuş oldular.

Körpü döyüşü

Bu Döyüş 13 Ramazan sonu/Kasım 634-ci ildə baş vermişdir.

  • Sosial nəticə:
  1. Müsəlmanlar döyüşdə məğlub oldular.
  2. İlk fəthlər sırasında ən ağır məğlubiyyətlərdən sayılır.

Nəhavənd döyüşü

Bu döyüş 642-ci ildə Xilafət və Sasanilər arasında baş vermişdir.

  • Sosial nəticə:
  1. Sasani ordusu məğlub oldu.
  2. Bu məğlubiyyətdən sonra Sasanilər bir daha özlərinə gələ bilmədilər və imperiya sürətlə dağılmağa başladı.
  • Siyasi nəticə:
  1. Nəhavənddə qazanılan zəfər Fəth-ul-futuh (fəthlər-fəthi) adlandırılmışdır.
  2. Bu döyüşdən sonra müsəlmanlar İranı demək olar ki, heç bir maneəyə rast gəlmədən fəth etmişdilər.

Ömər ibn Xəttabın dövründə baş vermiş fəthlər

Misirin fəthi

Misir 642-ci ildə fəth edildi.

  • Sosial nəticə
  1. Müsəlman Ərəblər, Misirin yerli xalqına heç bir zülm vermədilər, əksinə onlarla çox yumşaq rəftar edirdilər. Onları dinlərində qalmaq və ya İslamı qəbul etmək xüsusunda sərbəst buraxdılar. Misirlilərdən müsəlman olanlar, müsəlmanların tabe olduqları hüquqlara tabe oldular.
  2. Müsəlman Ərəblər Misirin yerli xalqına dini azadlıq vermişdilər. Amr ibn As Bablyon qalasını ələ keçirdikdən sonra bu xüsusu təkid etməkdəydi.
  3. Ərəblərin Misirdə yaxşı idarəsinə dəlalət edən bir məsələdə Yaqubilər və Məlqanilər arasında bərabərlik qərar vermişdir. Müsəlman Ərəblər, bu iki xristianlıq məzhəbini qanun qarşısında bərabər tutmuşdu.
  4. Müsəlman Ərəblər, Misir ərazisini yerli xalqa buraxmışdılar. Beləliklə Misirlilər, uzun vaxtdan bəri əldə edə bilmədikləri böyük bir rahatlığa qovuşmuşdular.

Şam şəhərinin fəthi

Şam şəhəri Rəcəb ayında 635-ci ildə fəth edildi.

  • Sosial nəticə:
  1. Əhalidən cizyə vergisi alınırdı.
  2. Cizyə milli müdafiə vergisi olduğu üçün özlərini qorumamaq şərtiylə Şam əhalisindən alınan cizyələrdə iadə edildi.
  3. Cizyə qızıl olaraq 4 dinar və ya gümüş olaraq 40 dirhəm idi.

Fələstin və Qüdüsün fəthi

Qüdüsün fəthi 17/638 bəzi qaynaqlara görə isə 16/637-ci ildə tamamlanmışdır.

  • Sosial nəticə:
  1. Qüdsə yəhudilər yerləşdirilmədi. Buna qarşılıq olaraq Qüdüs xalqı, digər şəhərlər kimi cizyə verməli idi.
  2. Qüdüs xalqına dini inanclar məsələsində azadlıq verildi.

Mənbə

  • İslam (qısa məlumat kitabı). Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının Baş Redaksiyası. Bakı: 1989, səh.96.
  • Hakkı Dursun Yıldız. Ecnadeyn savaşı, DİA, Cild-10, Səh-385
  • Hasan İbrahim Hasan. Mısırın Fethi, İslam Tarihi, İstanbul 1991, Səh 298–309
  • Hayrettin Yücesoy. Kadisiye savaşı, DİA, Cild-24, Səh 136–137
  • Mustafa Fayda. Celula savaşı, DİA, Cild-7, Səh 272–273
  • Mustafa Fayda. Yermuk savaşı, DİA, Cild-43, Səh 485–486
  • Nuri Ünlü. Köprü vakası, İslam Tarihi, İstanbul 2015, Səh 100–101
  • Nuri Ünlü. Nihavent vakası, İslam Tarihi, İstanbul 2015, Səh 105–107
  • Nuri Ünlü. Şamın Muhasara və Fəthi, İslam Tarihi, İstanbul 2015, Səh 108–109
  • Nuri Ünlü. Filistin və Küdüsün Fethi, İslam Tarihi, İstanbul-2015, Səh 110–111
  • Nuri Ünlü. Mısırın Fethi, İslam Tarihi, İstanbul 2015, Səh 112–113
  • Nuri Ünlü. Nihavend savaşı, İslam Tarihi, İstanbul 1984, Səh 65

İstinadlar

  1. Əbdurrəzzaq, "Müsənnəf", c. 5, səh. 449–450, hədis 9764
  2. Haris ibn Yeziddən — ibni Əbu Şeybə, "Müsənnəf", c. 7, səh. 434, hədis 37056
  3. Aişədən ibni Sad "Təbəqat", c. 3, səh. 274
  4. Əsma binti Yəziddən Əhməd ibn Hənbəl, "Fədail əs-Səhabə", c. 1, səh. 337, hədis 485
  5. Əsma binti Ümeysdən Təbəri, "Tarix ət Təbəri", c. 2, səh. 355
  6. Əsma binti Ümeysdən Təbəri, "Təhzibul Əsar", c. 3, səh. 356, hədis 1191
  7. رجاله ثقات Ricallari güvənilirlərdəndir.
    • ibni Hacər, "Mətalibul Aliyyə", c. 11, səh. 173, hədis 3989

Xarici keçidlər

  • İlk dövrdəki müsəlmanlar arasında şura düşüncəsi var idimi?  (az.)
  • Xəlifə "Bəqərə" surəsini on iki ilə öyrənir. makarem.ir  (az.)

Noyabr 14, 2021
ömər, xəttab, əbu, xafs, ömər, xəttab, ədavi, ömər, ərəb, أبو, حفص, عمر, بن, الخطاب, العدوي, القرشي, məkkə, noyabr, mədinə, illərdə, xəlifə, əbu, bəkrin, vəfatından, sonra, onun, təyinatı, ilə, rəşidi, xilafətinin, ikinci, xəlifəsi, ərəb, عمر, بن, الخطابrəşidi. Ebu Xafs Omer ibn el Xettab el Edavi ve ya I Omer ereb أبو حفص عمر بن الخطاب العدوي القرشي 581 Mekke 3 noyabr 644 Medine 634 644 cu illerde I xelife Ebu Bekrin vefatindan sonra onun teyinati ile Residi xilafetinin ikinci xelifesi Omer ibn Xettabereb عمر بن الخطابResidi xilafetinin 2 ci xelifesi634 3 noyabr 644Selefi Ebu BekrXelefi Osman ibn EffanSexsi melumatlarDogum tarixi 585Dogum yeri MekkeVefat tarixi 3 noyabr 644Vefat yeri MedineVefat sebebi Sui qesdDefn yeri Mescid en NebeviAnasi Xentame bint HisamUsaqlari Abdullah Ubeydullah Hafize Asim Zeyd Ebdurehman Ruqiye Iyed Zeyneb Zubeyra ve EbdulrehmanHerbi xidmetDoyusler Bedr doyusu Uhud doyusu Xendek doyusu Xeyber doyusu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Haqqinda neql olunan kelamlar 3 Omer ibn Xettabin dovrunde fethlerin deyerlendirilmesi 3 1 Omer ibn Xettabin dovrunde bas veren doyusler 3 1 1 Ecnadeyn doyusu 3 1 2 Kadisiye doyusu 3 1 3 Siyasi netice 3 1 4 Yermuk doyusu 3 1 5 Celula doyusu 3 1 6 Korpu doyusu 3 1 7 Nehavend doyusu 3 2 Omer ibn Xettabin dovrunde bas vermis fethler 3 2 1 Misirin fethi 3 2 2 Sam seherinin fethi 3 2 3 Felestin ve Qudusun fethi 4 Menbe 5 Istinadlar 6 Xarici kecidlerHeyati RedakteIslam dinini Erebistanin hududlarindan kenarda berqerar etmek ucun hele Ebu Bekrin basladigi savaslari davam etdirmis ve coxsayli muharibeler aparmisdir Omerin hakimiyyetinin on illik dovru erzinde Islam dini Irana Iraqa Suriyaya Misire ve Kirenaikaya Liviyanin tarixi vilayeti olan Benqazi yayilmisdi Omer ibn Xettabin zamaninda Xilafet 644 cu il Omerin vaxtinda tesekkul tapmaga baslamis ereb muselman imperiyasinin butun esas inzibati huquqi tesisatlari ve ilk novbede onun vergi rusum sistemi mueyyenlesdirilib qanunilesdirilmisdi Omerin xelifeliyi dovrunde Islam dini suretle inkisaf etmisdir Xelife Omerin xelifeliyi dovrunden etibaren Eli ibn Ebu Talib Xilafetin Bas qazisi Bas mehkeme hakimi teyin edilmis ve dovrun butun qanunlarini Eli ibn Ebu Talible mesveret ederek qebul etmisdir menbe gosterin Ozunun revayet etdiyi bir hedisde Eger Eli olmasaydi Omer mehv olardi deye bildirmisdir Muselman icmasinin suretle Islam dovletine cevrilmesi oz formal ifadesini hicretin teqriben 19 cu ilinde Omerin xelife adina elave olaraq emir el mominin mominlerin bascisi adini elave etmisdir menbe gosterin 638 ci ilde Omer Qudsun teslim olmasinda sexsen istirak etmis sonra ise eramizin 70 ci illerinde romalilar terefinden dagidilmis muqeddes Suleyman mebedinin e e X esre aiddir xarabalari olan dasli collukde namaz qilmisdir Bu hereketi ile Omer evvelki tekallahli dinlere munasibetde Islamin varislik xarakterini qeyd etmisdir VII esrin axirlarinda emevi xelifesi Ebdulmelik Omerin namaz qildigi yerde Qubbet es Sexra deyilen gumbez mescid tikdirmisdi Bu gumbez sonraki VIII esrde onun yaninda tikilen el Eqsa mescidi ile birlikde Kebeden sonra islam dininin ikinci muqeddes ziyaretgahina cevrilmis ve umumen Qudsun butun muselman dunyasinin ucuncu seheri Mekke ve Medineden sonra oldugunu tesbit etmisdir Haqqinda neql olunan kelamlar Redakteعبد الرزاق عن معمر عن الزهري عن القاسم بن محمد عن أسماء بنت عميس قالت دخل رجل من المهاجرين على أبي بكر رحمه الله وهو شاك فقال استخلفت عمر وقد كان عتا علينا ولا سلطان له فلو قد ملكنا لكان أعتى علينا وأعتى فكيف تقول لله إذا لقيته فقال أبو بكر أجلسوني فأجلسوه فقال هل تفرقني إلا بالله فإني أقول إذا لقيته استخلفت عليهم خير أهلكMamer mene Zuhriden o Qasim ibn Mehemmedden o da Esma binti Umeysden dedi ki Muhacirlerden bir adam Ebu Bekir xeste iken yanima geldi Ona Basimiza Omeri xelife teyin etdin O sert bir kimsedir ozune hakim ola bilmez Eger onu basimiza xelife etsen sertliyi daha da artar ozune daha cox hakim ola bilmez Allahla qarsilasdiginda ona ne cavab vereceksen dedi Ebu Bekir Meni oturdun dedi ve Sen meni Allah ile mi qorxudursan dedi Allahla qarslasdigimda Ona bele deyerem Ya Rebbi Onlara en xeyirlilerini emr teyin etdim 1 2 3 4 5 6 7 Omer ibn Xettabin dovrunde fethlerin deyerlendirilmesi RedakteOmer ibn Xettabin dovrunde bas veren doyusler Redakte Ecnadeyn doyusu Redakte Muselmanlarin Suriya ve Felestinin fethi sirasinda Bizanslilarla ilk doyusu Sosial netice Muharibe muselmanlarin zeferi ile basa catdi 28 Cemaziyeevvel 13 30 Temmuz 634 Bu muharibede 3000 dusmen esgeri olduruldu muselmanlar ise sadece 14 sehid verdiler Siyasi netice Bizans imperatoru Herakleios bu muharibeden cox qorxaraq Humus tan Antakyaya qacmisdir Ecnadeyn savasi ile Felestin ve Suriyanin qapilari muselmanlara acilmis 2 il sonra Yermuk doyusunde zefer qazanilmasi neticesinde bolgenin fethi tamamlanmisdir Bu doyus neticesinde Suriya 637 ci ilde ise Felestin torpaqlari alindi Kadisiye doyusu Redakte Muselmanlara Simali Iraq ve Iranin qapilarini acan meydan doyusu 15 636 Iqtisadi netice Bu doyusun neticesinde muselmanlar boyuk miqdarda qenimet ele kecirdiler Bunlarin en qiymetlisi Iran bayragi idi Sosial netice Serkerde Rustemin Hilal ibn Ullefe terefinden oldurulmesinden sonra Sasani ordusu dagildi Siyasi netice Redakte Bu qelebe neticesinde Iraqin qapilari muselmanlarin uzerine acildi Iran dovletinin suqutu baslandi Sasanilerin paytaxti olan Medainin fethine az qaldi Yermuk doyusu Redakte Suriyada Bizans hokmdarligina son qoyan ve muselmanlarin bolgeye hakim olmasina sebeb olan doyus 15 636 Sosial netice Bizans ordusu agir bir meglubiyyete ugradi Serkerde Theodoros ve cox sayda esger olduruldu Sag qalanlar Felestin Heleb ve Elcezair tereflere qacdilar Siyasi neticeSuriyada Bizans hakimiyyetine son qoyuldu Muselmanlar Suriyaya hakim oldular Celula doyusu Redakte Hz Omer dovrunde Iraqda muselmanlarla Sasaniler arasinda cereyan eden doyus Iqtisadi netice Muselmanlar boyuk bir hemle ile Sasani ordusunu meglub etdi Boyuk qenimet ele kecirildi Siyasi netice Celula doyusu ile muselmanlar Kadisiyeden sonra Sasanilere boyuk bir zerbe vurmus oldular Korpu doyusu Redakte Bu Doyus 13 Ramazan sonu Kasim 634 ci ilde bas vermisdir Sosial netice Muselmanlar doyusde meglub oldular Ilk fethler sirasinda en agir meglubiyyetlerden sayilir Nehavend doyusu Redakte Bu doyus 642 ci ilde Xilafet ve Sasaniler arasinda bas vermisdir Sosial netice Sasani ordusu meglub oldu Bu meglubiyyetden sonra Sasaniler bir daha ozlerine gele bilmediler ve imperiya suretle dagilmaga basladi Siyasi netice Nehavendde qazanilan zefer Feth ul futuh fethler fethi adlandirilmisdir Bu doyusden sonra muselmanlar Irani demek olar ki hec bir maneeye rast gelmeden feth etmisdiler Omer ibn Xettabin dovrunde bas vermis fethler Redakte Misirin fethi Redakte Misir 642 ci ilde feth edildi Sosial neticeMuselman Erebler Misirin yerli xalqina hec bir zulm vermediler eksine onlarla cox yumsaq reftar edirdiler Onlari dinlerinde qalmaq ve ya Islami qebul etmek xususunda serbest buraxdilar Misirlilerden muselman olanlar muselmanlarin tabe olduqlari huquqlara tabe oldular Muselman Erebler Misirin yerli xalqina dini azadliq vermisdiler Amr ibn As Bablyon qalasini ele kecirdikden sonra bu xususu tekid etmekdeydi Ereblerin Misirde yaxsi idaresine delalet eden bir meselede Yaqubiler ve Melqaniler arasinda beraberlik qerar vermisdir Muselman Erebler bu iki xristianliq mezhebini qanun qarsisinda beraber tutmusdu Muselman Erebler Misir erazisini yerli xalqa buraxmisdilar Belelikle Misirliler uzun vaxtdan beri elde ede bilmedikleri boyuk bir rahatliga qovusmusdular Sam seherinin fethi Redakte Sam seheri Receb ayinda 635 ci ilde feth edildi Sosial netice Ehaliden cizye vergisi alinirdi Cizye milli mudafie vergisi oldugu ucun ozlerini qorumamaq sertiyle Sam ehalisinden alinan cizyelerde iade edildi Cizye qizil olaraq 4 dinar ve ya gumus olaraq 40 dirhem idi Felestin ve Qudusun fethi Redakte Qudusun fethi 17 638 bezi qaynaqlara gore ise 16 637 ci ilde tamamlanmisdir Sosial netice Qudse yehudiler yerlesdirilmedi Buna qarsiliq olaraq Qudus xalqi diger seherler kimi cizye vermeli idi Qudus xalqina dini inanclar meselesinde azadliq verildi Menbe RedakteIslam qisa melumat kitabi Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasinin Bas Redaksiyasi Baki 1989 seh 96 Hakki Dursun Yildiz Ecnadeyn savasi DIA Cild 10 Seh 385 Hasan Ibrahim Hasan Misirin Fethi Islam Tarihi Istanbul 1991 Seh 298 309 Hayrettin Yucesoy Kadisiye savasi DIA Cild 24 Seh 136 137 Mustafa Fayda Celula savasi DIA Cild 7 Seh 272 273 Mustafa Fayda Yermuk savasi DIA Cild 43 Seh 485 486 Nuri Unlu Kopru vakasi Islam Tarihi Istanbul 2015 Seh 100 101 Nuri Unlu Nihavent vakasi Islam Tarihi Istanbul 2015 Seh 105 107 Nuri Unlu Samin Muhasara ve Fethi Islam Tarihi Istanbul 2015 Seh 108 109 Nuri Unlu Filistin ve Kudusun Fethi Islam Tarihi Istanbul 2015 Seh 110 111 Nuri Unlu Misirin Fethi Islam Tarihi Istanbul 2015 Seh 112 113 Nuri Unlu Nihavend savasi Islam Tarihi Istanbul 1984 Seh 65Istinadlar Redakte Ebdurrezzaq Musennef c 5 seh 449 450 hedis 9764 Haris ibn Yezidden ibni Ebu Seybe Musennef c 7 seh 434 hedis 37056 Aiseden ibni Sad Tebeqat c 3 seh 274 Esma binti Yezidden Ehmed ibn Henbel Fedail es Sehabe c 1 seh 337 hedis 485 Esma binti Umeysden Teberi Tarix et Teberi c 2 seh 355 Esma binti Umeysden Teberi Tehzibul Esar c 3 seh 356 hedis 1191 رجاله ثقات Ricallari guvenilirlerdendir ibni Hacer Metalibul Aliyye c 11 seh 173 hedis 3989Xarici kecidler RedakteIlk dovrdeki muselmanlar arasinda sura dusuncesi var idimi az Xelife Beqere suresini on iki ile oyrenir makarem ir az Menbe https az wikipedia org w index php title Omer ibn Xettab amp oldid 6199289, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.