Əzmizadə Haləti, 17-ci əsrin Osmanlı dönəmində yaşamış alim və şairidir. Pir Məhməd Əzmi Əfəndinin oğlu olduğu üçün Əzmizadə soyadı ilə tanınmışdır.1570-ci ildə İstanbulda anadan olmuşdur.
Əsl adı Mustafa olan Haləti yüksək mədrəsə təhsili görərək yetişmişdir. Xoca Sadəddindən icazət (diplom) almışdır. İyirmi yaşında ikən, qırx sikkə maaşla Xacə Xatun Mədrəsəsinə müəllim olaraq təyin edilmişdir. Bir çox mədrəsədə və Səhn-i Süleymaniyyədə müəllimlik etdikdən sonra 1602-ci ildə Şama, iki il sonra isə Qahirə qaziliyinə (hakimliyinə) təyin edilmişdir. Misir Əmir-ül-Ümərası, Hacı İbrahim Paşa əsgərlərin üsyanı nəticəsində şəhid olduqdan sonra onun yerinə keçmişdir. Lakin asayişi təmin edə bilmədiyi üçün xaric edilmişdir. İki il müddətindən sonra Hələti 1606-cı ildə Bursa qaziliyinə təyin edilmişdir. Bursanın Qələndəroğlu tərəfindən darmadağın edilməsindən sonra şəhərdən çıxmaq məcburiyyətində qalmışdır.
1611-ci ildə Ədirnə qazisi olan Haləti, Yəhya Əfəndinin yerinə İsanbul qaziliyinə təyin edilmişdir. Daha sonra Misir qazisi olmuşdur. Sultan IV Muradın taxta keçməsindən bir ay sonra Anadolu ordusuna rəhbər təyin edilsə də bir ildən sonra ayrılmaq məcburiyyətində qalmışdır. 1627-ci ildə Rumeli ordusuna rəhbər təyin edilən Haləti bir il sonra Silistra arpalığı ilə təqaüdə çıxdı. 1631-ci ildə İstanbulda vəfat etmişdir. Sofilərdə - evinin qarşısında təmir etdirdiyi məktəbin baxçasında dəfn edilmişdir.
Həyatı boyunca yüksək vəzifələrdə çalışmasına baxmayaraq, dövrünün sosial problemləri, idarəetmə və siyasi vəziyyət, idarəçilik hüququndan məhrum olması və bəzi xoş olmayan məsələlərə görə bu mövqelərdə uzun müddət qala bilməmişdir. Tələbəsi Ətayi, Pion Zəylində onun haqqında: "Doğru, çalışqan, elmə və mədəniyyətə olduqca düşkün, dünyagörüşlü, cömərt, yaxşı niyyətli, sözü, söhbəti eşidilən biri idi" - demişdir.
Dövrünün öndə gələn alimlərindən olan Haləti Əfəndinin ölümündən sonra evindəki kitabxanasında oxunduqdan sonra kənarlarına qeyd və izahlar edilmiş üç-dörd min əsər tapılmışdır. Alimlikdən başqa şairliyi ilə də şöhrət qazanmışdır. Haləti qəzəl və qəsidələrindən çox, rübailəriylə məşhurlaşmışdır. Şəxsi və iş həyatında qarşılaşdığı ağrılı hadisələr və xəyal qırıqlıqlarının əks olunduğu Divanında, rübai xaricindəki şeirlərinin çoxusunda yüksək şairlik qabiliyyəti görünmür. Divanı və III. Sultan Mehmede təqdim etdiyi qəsidəsi ədəbi cəhətdən önəmli olmağına baxmayaraq, dövrün Nəfi, Nəbi, Nəşati kimi məşhur şairlərin əsərləriylə müqayisədə sönükdür. Haləti təsəvvüf mövzularını Türk şairləri arasında demək olar ki, heç kimin bacara bilmədiyi bir ustalıqla rübailərində ifadə etmişdir.
Əsərləri
Əzmizadə Halətinin Divanından başqa elmi əsərləri də vardır.
Bunlardan bəziləri:
1) Xəlvəti divanı
2) Müğn-il-Ləbib Şərhi,
3) Ənis-ül-Arifin fî Tərcümət-i Əxlaq-i Möhsüni,
4) Xüdayə və Müftah şərhlərinə Təliqət,
5) Saqinamə, Şəhnamə vəznində yazılmış təxminən 520 beytdən ibarət uzun bir mənzum əsərdir. On beş ayrı məqalədən ibarətdir.
6) Münşəat: Rəsmi olan və məktubları ilə öz həyatı və yaşadığı dövrün hadisələrindən bəhs edən yazılardan ibarətdir.
Haləti deyərkən ağla gələn 2 insandan ilki Əzmi Sadəddin Rübaiyyat-ı Halətidir. Qafiyələrini son hərflərə görə tərtib etmişdir. Məşhur şair, Nədim belə onun üçün:
əzmizadə, haləti, əsrin, osmanlı, dönəmində, yaşamış, alim, şairidir, məhməd, əzmi, əfəndinin, oğlu, olduğu, üçün, əzmizadə, soyadı, ilə, tanınmışdır, 1570, ildə, istanbulda, anadan, olmuşdur, əsl, adı, mustafa, olan, haləti, yüksək, mədrəsə, təhsili, görərək,. Ezmizade Haleti 17 ci esrin Osmanli doneminde yasamis alim ve sairidir Pir Mehmed Ezmi Efendinin oglu oldugu ucun Ezmizade soyadi ile taninmisdir 1570 ci ilde Istanbulda anadan olmusdur Esl adi Mustafa olan Haleti yuksek medrese tehsili gorerek yetismisdir Xoca Sadeddinden icazet diplom almisdir Iyirmi yasinda iken qirx sikke maasla Xace Xatun Medresesine muellim olaraq teyin edilmisdir Bir cox medresede ve Sehn i Suleymaniyyede muellimlik etdikden sonra 1602 ci ilde Sama iki il sonra ise Qahire qaziliyine hakimliyine teyin edilmisdir Misir Emir ul Umerasi Haci Ibrahim Pasa esgerlerin usyani neticesinde sehid olduqdan sonra onun yerine kecmisdir Lakin asayisi temin ede bilmediyi ucun xaric edilmisdir Iki il muddetinden sonra Heleti 1606 ci ilde Bursa qaziliyine teyin edilmisdir Bursanin Qelenderoglu terefinden darmadagin edilmesinden sonra seherden cixmaq mecburiyyetinde qalmisdir 1611 ci ilde Edirne qazisi olan Haleti Yehya Efendinin yerine Isanbul qaziliyine teyin edilmisdir Daha sonra Misir qazisi olmusdur Sultan IV Muradin taxta kecmesinden bir ay sonra Anadolu ordusuna rehber teyin edilse de bir ilden sonra ayrilmaq mecburiyyetinde qalmisdir 1627 ci ilde Rumeli ordusuna rehber teyin edilen Haleti bir il sonra Silistra arpaligi ile teqaude cixdi 1631 ci ilde Istanbulda vefat etmisdir Sofilerde evinin qarsisinda temir etdirdiyi mektebin baxcasinda defn edilmisdir Heyati boyunca yuksek vezifelerde calismasina baxmayaraq dovrunun sosial problemleri idareetme ve siyasi veziyyet idarecilik huququndan mehrum olmasi ve bezi xos olmayan meselelere gore bu movqelerde uzun muddet qala bilmemisdir Telebesi Etayi Pion Zeylinde onun haqqinda Dogru calisqan elme ve medeniyyete olduqca duskun dunyagoruslu comert yaxsi niyyetli sozu sohbeti esidilen biri idi demisdir Dovrunun onde gelen alimlerinden olan Haleti Efendinin olumunden sonra evindeki kitabxanasinda oxunduqdan sonra kenarlarina qeyd ve izahlar edilmis uc dord min eser tapilmisdir Alimlikden basqa sairliyi ile de sohret qazanmisdir Haleti qezel ve qesidelerinden cox rubaileriyle meshurlasmisdir Sexsi ve is heyatinda qarsilasdigi agrili hadiseler ve xeyal qiriqliqlarinin eks olundugu Divaninda rubai xaricindeki seirlerinin coxusunda yuksek sairlik qabiliyyeti gorunmur Divani ve III Sultan Mehmede teqdim etdiyi qesidesi edebi cehetden onemli olmagina baxmayaraq dovrun Nefi Nebi Nesati kimi meshur sairlerin eserleriyle muqayisede sonukdur Haleti tesevvuf movzularini Turk sairleri arasinda demek olar ki hec kimin bacara bilmediyi bir ustaliqla rubailerinde ifade etmisdir Eserleri RedakteEzmizade Haletinin Divanindan basqa elmi eserleri de vardir Bunlardan bezileri 1 Xelveti divani2 Mugn il Lebib Serhi 3 Enis ul Arifin fi Tercumet i Exlaq i Mohsuni 4 Xudaye ve Muftah serhlerine Teliqet 5 Saqiname Sehname vezninde yazilmis texminen 520 beytden ibaret uzun bir menzum eserdir On bes ayri meqaleden ibaretdir 6 Munseat Resmi olan ve mektublari ile oz heyati ve yasadigi dovrun hadiselerinden behs eden yazilardan ibaretdir Haleti deyerken agla gelen 2 insandan ilki Ezmi Sadeddin Rubaiyyat i Haletidir Qafiyelerini son herflere gore tertib etmisdir Meshur sair Nedim bele onun ucun Haleti evc i rubaide rubai burcunde ucan anka kimidir demisdir Bir rubai numunesi Esrarini dil zaman zaman soyler imis Hengame i qemde dastan soyler imis Esq ehli olub da mihnet i hicrane Men sebr iderin diyen yalan soyler imis Gunumuz Turkcesinde Konul sirlerini zaman zaman soylermis Qeme dusdugu zaman dastan soylermis Asiq olub da ayriliq acisina Men sebr ederem deyen yalan soylermis Menbe https az wikipedia org w index php title Ezmizade Haleti amp oldid 3765697, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
