Əli Kərim
Əli Kərim (tam adı: Kərimov Əli Paşa oğlu; 18 mart 1931, Göyçay – 29 iyun 1969, Bakı) — azərbaycanlı şair, tərcüməçi, 1954-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü.
Əli Kərim | |
---|---|
Əli Paşa oğlu Kərimov | |
İlk adı | Əli Kərimov |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Göyçay, Azərbaycan SSR, ZSFSR, SSRİ |
Vəfat tarixi | (38 yaşında) |
Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
Vətəndaşlığı | SSRİ |
Milliyyəti | azərbaycanlı |
Həyat yoldaşı | Elza Kərimova |
Uşaqları | Paşa, Azər, Orxan |
Təhsili | Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutu |
Fəaliyyəti | şair |
Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili |
www.eli-kerim.net | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Həyatı
Əli Kərim (Əli Paşa oğlu Kərimov) 1931-ci il mart ayının 18-də Azərbaycanın Göyçay şəhərində anadan olmuşdur. Atası Paşa kişi fəhlə işləmişdir. 1948-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil olur, burada ehtiyacı olduğu yataqxana olmadığından Teatr İnstitutunun teatrşünaslıq fakültəsinə keçir, III kursdan Moskvada, M.Qorki adına Dünya Ədəbiyyatı İnstitutunda təhsilini davam etdirir və 1955-ci ildə oranı fərqlənmə diplomu ilə bitirir. Bakıya qayıtdıqdan sonra «Azərbaycan» jurnalının redaksiyasında işləmiş, şeir şöbəsinin müdiri olmuşdur.
Yaradıcılığı
Əli Kərimin ömrü, öz şair sözü kimi, poeziyada atributa çevrildi. Bu gün onun üslubunu, deyim tərzini, söz-obrazlarını davam etdirən şairlər var. İlk nəşr olunan əsəri 1948-ci ildə «Azərbaycan pioneri» qəzetində çıxmış «Təzə müəllim» şeiri olmuşdur. 1957-ci ildə Moskvada keçirilən tələbələrin VI Ümumdünya Festivalında «İlk simfoniya» poeması mükafata layiq görülmüşdür. İlk kitabı 1958-ci ildə Azərbaycan ədəbiyyatı dekadası münasibəti ilə Moskvada rusca çıxan «İki sevgili» kitabı olmuşdur.
«İki sevgi» (1960), «Həmişə səfərdə» (1963), «Qızıl qanad» (1965), «Qaytar ana borcunu» (1970), «Uşaqlar və ulduzlar» (1971) «Səfərdən sonra» (1972), «Pillələr» (1978), «Gül və çörək» (1978), «Seçilmiş əsərləri» (I cild, 1974, II cild 1975), «Qayıt» (1983), «Pillələr» (1987), Seçilmiş əsərləri» (2 cilddə, 1991), «Mavi nəğmənin sahilində» (1991), «Neyləyim, şeirlə dərd söyləyirəm» (1999) və s. kitabları nəşr edilmişdir. Ona həsr edilmiş Feyzi Mustafayevin «Dinmə, ey kədər» (1986), Elza Kərimin «Nə xoşbəxt imişəm», Altay Məmmədovun «Tanıdığım Əli Kərim» xatirələr kitabları çapdan çıxmışdır. Şairin bədii yaradıcılığının tədqiqinə həsr edilmiş Cavanşir Yusiflinin «Azərbaycan poeziyasında Əli Kərim mərhələsi» (2005), «Əli Kərim üslubu, yaxud fərdi yaradıcılıqdan ədəbiyyat tarixinə baxış» (2010), Sona Xəyalın «Əli Kərim» (2011) və b. monoqrafiya və məqalələrin adlarını çəkimək olar. Şairin əsərlərindən bir çoxu ölümündən sonra işıq üzü görmüşdür. Əli Kərim 1969-cu ilin 30 iyununda Bakıda vəfat etmiş, Göyçayda dəfn edilmişdir. Dəfn edildiyi yerdə Əli Kərim parkı salınmışdır. Sumqayıt şəhərində Əli Kərim poeziya klubu fəaliyyət göstərir. Əli Kərim ədəbiyyata özünə məxsus üslubu ilə gəlmiş, ilk şeirlərindən parlaq istedadı ilə şeirsevərlərin diqqətini cəlb etmiş, özündən sonra gələn bir sıra şairlərə güclü təsir etmiş sənətkarlardandır. AMEA-nın Həqiqi üzvü, professor Tofiq Hacıyev onun yaradıcılığı barədə yazır: «Ə.Kərimin ömrü, öz şair sözü kimi poeziyada atributa çevrildi. Bu gün onun üslubunu, deyim tərzini, söz-obrazlarını davam etdirən şairlər var. Əli Kərim mövzu məhdudluğu bilməyib, mövzu əlvanlığı, həm də seçilmiş mövzunu orijinal işləmə tərzi onun yaradıcılığını səciyyələndirən cəhətləndəndir. Mövzuların bir qismi yalnız onun özünə məxsusdur, yəni onları o görüb, o mənalandırıb: «Babəkin qolları»nda məşhur Babək bir yanda qalır, onun kəsilmiş – Babəki xalq qəhrəmanı edən qolları qəhrəman seçilir; «Heykəl və heykəlin qardaşı» poeması da həmin prinsiplə yazılmışdır – qəhrəmanın özü yox, hekəlidir. «Gül və çörək», «Sevirəm», «Bomba üstündə ev», «Çiçəklər iclasda» kimi şeirlərdə də vəziyyət eynidir, bu əsərlərdə mövzu orijinallığı ideya-məzmun orijinallığı ilə, poetik forma yenilikləri ilə uyğun gəlir.
Həyat faktlarına xüsusilə poetik yanaşma, onlar üçün xüsusi poetik mühit yaratmaq üsulu şairin iri həcmli əsərlərində – poemalarında da saxlanır. İdman mövzusunda yazdığı «Bir santimetr haqqında ballada» poemasında iradə ilə ətalətin mübarizəsi gözəl, şairanə ekrana çevrilir və bu ekranda şairliklə kommentatorluq çox təbii əlaqələndirilir. Əli Kərimdə oxucunu poetik mühitinə salmaq istedadı vardır: «İlk simfoniya» poemasını oxuyarkən əvvəldən axıra musiqi dünyasına düşürsən, buradakı obrazların timsalında musiqiçilərin sənətini, ailə-məişət ziddiyyətlərini təbii lövhələrlə yaşayırsan, şair oxucunu musiqi salonundan çıxarıb, qəhrəmanının ardınca yollara, bağlara, parklara izlətdikcə qulaqlarında melodiya cingiltisi kəsilmir. «Heykəl və heykəlin qardaşı» poemasında müharibə səhnələri ilə sülh dövrünü təsərrüfat-quruculuq mənzəsinin poetik ritmləri sənətkarlıqla növbələşir, müxtəlif mövzular ustalıqla bütövləşir...»
Filmoqrafiya
Filmin adı | İl | Ssenari müəllifi | Əsər müəllifi | Quruluşçu rejissor | Aktyor | İştirakçı | Haqqında | Filmin növü | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Daş | 1977 | Qısametrajlı Cizgi Filmi | |||||||
Sənət Sevincləri | 2001 | Ədəbi-bədii proqram | |||||||
Yeddi Duyum | 2002 | Sənədli televiziya filmi | |||||||
Son Nəfəs | 2009 | Qısametrajlı sənədli televiziya filmi | |||||||
Sənətkar Ömrü | 2009 | Sənədli televiziya filmi | |||||||
Gələcəyin şairi | 2010 | Sənədli televiziya filmi | |||||||
Əli Kərim | 2013 | Qısametrajlı sənədli televiziya filmi | |||||||
Yadigarlar(06.01.2015 tarixli veriliş) | 2013 | Televiziya verilişi | |||||||
Könül Dünyamız(01.11.2015 tarixli veriliş) | 2015 | Televiziya verilişi | |||||||
Könül Dünyamız(13.04.2019 tarixli veriliş) | 2019 | Televiziya verilişi | |||||||
Sətirlər(05.03.2020 tarixli veriliş) | 2020 | Televiziya verilişi |
Şeirlərinə yazılmış mahnılar
- Flora Kərimova - Nə Gəlməz Oldun - musiqi: Oqtay Kazımi
- Yaqub Zurufçu - Yar Gəldi - musiqi: Adil Gəray
- Vaqif Şixaliyev - Azərbaycanım Mənim - musiqi: Hacı Zirəddin Tağıyev
- Ayşən Mehdiyeva - Azərbaycanım Mənim - musiqi: Adil Gəray
- Azad Zamanov - Qayıt - musiqi: Sevil Rüstəmova
- Flora Kərimova, Elxan Əhədzadə - Yar gəldi - musiqi: Elza Ibrahimova
- Nə xoşbəxt imişəm - musiqi: Cavanşir Quliyev
Haqqında yazılanlar
Kitablar
Feyzi Mustafayev. "Dinmə, ey kədər" (PDF).
Cavanşir Yusifli. "Əli Kərim üslubu, yaxud fərdi yaradıcılıqdan ədəbiyyat tarixinə baxış".
Cavanşir Yusifli. "Azərbaycan poeziyasında Əli Kərim mərhələsi".
Altay Məmmədov. "Tanıdığım Əli Kərim".
Sona Xəyal. "Əli Kərim" (PDF).
Elza Kərimova. "Nə xoşbəxt imişəm".
İfrat Əliyeva. "Çırağı Sönməyən Poeziya".
Məqalələr
- Rəsul Rza: Qayğı sözü və qayğı özü
- Məmməd Araz: Kürlə yarışan nəğmələr
- Fikrət Qoca: Əli Kərim
- Paşa Kərimov: Əli Kərim poeziyasında XX əsrin böyük elmi kəşflərinin əksi - Əli Kərim-90
- Paşa Kərimov: Bu gün onun həyatında bir bahardır
- Paşa Kərimov: Niyə batdın, ey Günəş?
- Mahir Qarayev: “İYUNUN SON GÜNÜ – SON İYUN GÜNÜ...”
- ANAR: Улыбка Али Керима
- Rəşad Məcid: Qırx il öncənin şairi
- Vaqif Yusifli: Zamana ram olmayan poeziya
- Vaqif Yusifli: Şeirimizin Əli Kərim zirvəsi
- Vaqif Yusifli: Şeirimizdə Əli Kərim həqiqətləri
- Vaqif Yusifli: Əli Kərim novatorluğu: əbədi səfərdə
- Vaqif Yusifli: UNUDA BİLMƏDİYİM ŞAİR
- Vaqif Yusifli: Həmişə müasir şair
- Vaqif Yusifli: Əli Kərim dünyası…
- İntiqam Qasımzadə: Əli Kərimi xatırlayarkən
- Məti Osmanoğlu: Əli Kərim qələminin tabloları
- Telman Dəmir: Əli Kərimsiz ötən illər, Əli Kərimlə!
- Cavanşir Yusifli: Əli Kərimin ad gününə
- Cavanşir Yusifli: Əli Kərim üslubu, yaxud “gözləri yumaq gərək, başqa cür görmək gərək...”
- Cavanşir Yusifli: “…ayrılıq zamanında anladım ki, bir sözük…”
- Cavanşir Yusifli: Əli Kərim sevgisi
- Cavanşir Yusifli: Əli Kərim: Konseptual şeirə gedən yol
- Cavanşir Yusifli: Əli Kərim küçəsi - nə xoşbəxt imişəm bir zaman, Allah...
- Cavanşir Yusifli: Şeirin içindəki adamla dialoq
- Zaur Qəriboğlu: “Sən mənim qədrimi biləsən deyə..."
- Südabə Sərvi: Ağrı, yaxın gəlmə - Əli Kərim 85
- Fərid Hüseyn: Poeziyamızın Əli Kərim kəhkəşanı var
- Məmməd İsmayıl: Şeirin zirvəsində və əbədi səfərdə...
- Arif Əsədov: Əli Kərimin “Vəsiyyəti”
- Rövşən Yerfi: Sadəlik və ülvilik mücəssəməsi – Əli Kərim
- Fərrux Məmmədov: Əli Kərim lirikasının bəzi xüsusiyyətləri
- Qəşəm Nəcəfzadə: Əli Kərim və intonasiyaları
- Qəşəm Nəcəfzadə: Şair Əli Kərimin itən pasportunun taleyi
- Tahir Abbaslı: Öz dövrünü aşan şair
- Qənirə Paşayeva: “Sən mənim qədrimi biləsən deyə”...
- Rəvan Cavid: Sahmansız kainatın şairi
- Pərvin: Yüz gözəl sevgi şeiri- Səadətin çətiri
- Günel: “Nə xoşbəxt imişəm bir zaman, Allah...”
- Afaq Yusifli: Əli Kərim yaradıcılığında klassik irsə müraciət milli özünüdərk amili kimi
- Məmməd Aslan: Əli Kərim...
Şeirlər
- Məmməd İsmayıl: O kim idi
- Ramiz Rövşən: Daş
- Xəlil Rza Ulutürk: Təmkin
- Sabir Rüstəmxanlı: Bir gülöyşə narı kimi
- Mirvarid Dilbazi: Əli Kərim
- Bəxtiyar Vahabzadə: Ay Əli Kərim
- Flora Xəlilzadə: Qayıtdın
- İsa İsmayılzadə: Bir şair yaşayırdı
- Sərdar Əsəd: Yaddaş
- Abbas Abdulla: Elegiya
- Azər Abdulla: Əli Kərimə
- Tofiq Abdin: Əli Kərimə
- Səyavuş Sərxanlı: Məzar içində çıraq
- İsmayıl Vəliyev: Təbəssüm işıqları
- Ədalət Əsgəroğlu: Əli Kərimin məzarı önündə
- Eldar Səfa Şahvələdli: Şair Əli Kərimin xatirəsinə
- Sabir Adil: Əli Kərimə
- Mahir Qarayev: Qara sevda
Ölümündən sonra şairin şeirləri müxtəlif dillərə tərcümə edilərək ölkəmizdə və xaricdə -Türkiyə, Bolqarıstan , Kolumbiya , Rusiya, Belarusiya, Venesuela, İran -da nəşr edilmişdir.
Xatirəsi
Heydər Əliyevin birinci dəfə hakimiyyətə gəldiyi dövrdə Göyçay Rayonunda Şair Əli Kərimin məzarı ətrafında Əli Kərim adına park salınmış, heykəli ucaldılmışdır. Bununla yanaşı Bakı, Göyçay, Sabirabad Şəhərlərində Əli Kərimin adını daşıyan küçə, Sumqayıt da Əli Kərim adına poeziya klubu, Xocalı rayonunda isə Əli Kərim adına tam orta məktəb vardır. Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə Əli Kərimin seçilmiş əsərləri nəşr edilmişdir.
Əsərlərinin nəşri
- İki sevgili. Bakı: Azərnəşr, 1960, 60 səh.
- Həmişə səfərdə. Bakı: Azərnəşr, 1963, 63 səh.
- Qızıl qanad. Bakı: Azərnəşr, 1965, 132 səh.
- Qaytar ana borcunu. Bakı: Gənclik, 1970, 223 səh.
- Uşaqlar və ulduzlar. Bakı: Gənclik, 1971, 71 səh.
- Səfərdən sonra. Bakı: Azərnəşr, 1972, 192 səh.
- Tənbəl ayı balası. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1973, 15 səh.
- Seçilmiş əsərləri (iki cilddə). I cild. Bakı: Azərnəşr, 1974, 407 səh.
- Seçilmiş əsərləri (iki cilddə). II cild. Bakı: Azərnəşr, 1975, 185 səh.
- Pillələr (roman). Bakı: Gənclik, 1978, 160 səh.
- Qız və kəpənək. Bakı: Gənclik, 1979, 56 səh.
- Qayıt. Bakı: Yazıçı, 1983, 288 səh.
- Pillələr (roman). Bakı: Yazıçı, 1987, 262 səh.
- Seçilmiş əsərləri (iki cilddə). I cild. Bakı: Azərnəşr, 1991, 272 səh.
- Seçilmiş əsərləri (iki cilddə). II cild. Bakı: Azərnəşr, 1991, 251 səh.
- Mavi nəğmənin sahilində. Bakı: Yazıçı, 1991, 197 səh.
- Seçilmiş əsərləri. Bakı, Lider, 2004
- Qaytar ana borcunu. Təbriz, Əxtər, 2008
- Seçilmiş əsərləri (2-ci cild). Bakı, Elm və Təhsil, 2012
- Seçilmiş əsərləri. (I cild). Bakı, Şərq və Qərb, 2013
- Seçilmiş əsərləri. (II cild). Bakı, Şərq və Qərb, 2014
- “Nə xoşbəxt imişəm bir zaman, Allah!”. Bakı, Bakı Kitab Klubu, 2015
- Metronun yaylı qapıları. Bakı, Qanun nəşriyyatı, 2019
İstinadlar
- ↑ Library of Congress Authorities — Library of Congress.
- Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı.II cild/Bakı-2007,9 s.
- Kürlə yarışan nəğmələr
- Fikrət Qoca: Əli Kərim
- Əli Kərim poeziyasında XX əsrin böyük elmi kəşflərinin əksi - Əli Kərim-90
- Bu gün onun həyatında bir bahardır
- Niyə batdın, ey Günəş?
- “İYUNUN SON GÜNÜ – SON İYUN GÜNÜ...”
- Улыбка Али Керима
- Qırx il öncənin şairi
- Zamana ram olmayan poeziya
- Şeirimizin Əli Kərim zirvəsi
- Şeirimizdə Əli Kərim həqiqətləri
- Əli Kərim novatorluğu: əbədi səfərdə
- UNUDA BİLMƏDİYİM ŞAİR
- Həmişə müasir şair
- Əli Kərim dünyası…
- Əli Kərimi xatırlayarkən
- Əli Kərim qələminin tabloları
- Əli Kərimsiz ötən illər, Əli Kərimlə!
- Əli Kərimin ad gününə
- Əli Kərim üslubu, yaxud “gözləri yumaq gərək, başqa cür görmək gərək...”
- “…ayrılıq zamanında anladım ki, bir sözük…”
- Əli Kərim sevgisi
- Əli Kərim: Konseptual şeirə gedən yol
- Əli Kərim küçəsi - nə xoşbəxt imişəm bir zaman, Allah...
- Şeirin içindəki adamla dialoq
- “Sən mənim qədrimi biləsən deyə..."
- Ağrı, yaxın gəlmə - Əli Kərim 85
- Poeziyamızın Əli Kərim kəhkəşanı var
- Şeirin zirvəsində və əbədi səfərdə...
- Əli Kərimin “Vəsiyyəti”
- Sadəlik və ülvilik mücəssəməsi – Əli Kərim
- Əli Kərim lirikasının bəzi xüsusiyyətləri[ölü keçid]
- Əli Kərim və intonasiyaları[ölü keçid]
- Şair Əli Kərimin itən pasportunun taleyi
- Öz dövrünü aşan şair
- Qənirə Paşayeva: “Sən mənim qədrimi biləsən deyə”...
- Sahmansız kainatın şairi
- Yüz gözəl sevgi şeiri- Səadətin çətiri
- “Nə xoşbəxt imişəm bir zaman, Allah...”
- Əli Kərim yaradıcılığında klassik irsə müraciət milli özünüdərk amili kimi
- Məmməd Aslan: Əli Kərim...
- Məmməd İsmayıl: O kim idi
- Ramiz Rövşən: Daş (Əli Kərimin xatirəsinə)
- Xəlil Rza Ulutürk: Təmkin
- Mirvarid Dilbazi: Əli Kərim
- Bəxtiyar Vahabzadə: Ay Əli Kərim
- Müasir Azərbaycan şeiri antologiyası ingilis dilində
- ÇAĞDAŞ AZERBAYCAN ŞİİRİ ANTOLOJİSİ
- Əli Kərim yaradıcılığı Türkiyə ədəbiyyat portalında
- Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı Bolqarıstanda nəşr olundu
- Azərbaycan poeziyası Kolumbiyada
- Azərbaycan ədəbiyyatı nüfuzlu Rusiya mətbuatında
- . 2018-08-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-01.
- . 2020-08-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-12.
- В ТЕБРИЗЕ ИЗДАНЫ КНИГИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОГО ПОЭТА АЛИ КЕРИМА
- . 2020-02-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-12.
- Seçilmiş əsərləri(I cild)
- Seçilmiş əsərləri(II cild)
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Əli Kərim barədə sayt (azərb.)