Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əhalinin qocalması — əhali içərisində yaşlı şəxslərin (60 və ya 65 yaşdan yuxarı) payının artması.
Polyak demoqraf E. Rossetin şkalasına görə, ölkə əhalisinin sayında 60 və daha yuxarı yaşlı şəxslərin payı 8%-ə qədər olduqda – demoqrafik cavanlıq, 8–10% – qocalmanın başlanğıcı, 12% və daha çox – demoqrafik qocalmadır. Bu pay uşaqların və yaşlıların sayının artmasına nisbətən yeniyetmələrin sayının ləng artması, yəni ya doğum sayının azalması və ya yaşlıların ölümünün əskilməsinə, ya da bu iki amilin birgə təsiri nəticəsində arta bilər. Demək, təkrarlanma xarakterinin uzunmüddətli dəyişməsi əhalinin qocalmasının səbəbidir. 19 əsrin 60–70-ci illərindən başlayaraq iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin əksəriyyətində doğum sayının uzunmüddətli azalması üzündən əhali çox qocalmışdır: bu ölkələrdə 60 və daha yuxarı yaşlı şəxslərin payı təqr. 16% təşkil edir. Yaşlı insanların payı 5–6% olan ölkələrdə əhali nisbətən cavandır. Əhalinin qocalmasına ayrı-ayrı yaş qruplarına müxtəlif dərəcədə təsir edən miqrasiya da səbəb ola bilər. Məsələn, gənclərin kənddən şəhərə miqrasiyası kənd əhalisinin qocalması ilə nəticələnir. Əhalinin qocalmasının sosial-iqtisadi baxımdan yekunları, əsasən, əmək qabiliyyəti olan hər nəfərə düşən pensiya yaşlı şəxslərin sayının artması ilə əlaqədardır.
Dünyada demoqrafik qocalma
Yaşlanma fenomeni qlobaldır, lakin sürəti və intensivliyi həm inkişaf etmiş, həm də inkişaf etməkdə olan ölkələrdə fərqli ölkələrdə fərqlidir. Avropa və Yaponiyada əhali Şimali Amerikadakından xeyli qədimdir, Almaniya, İtaliya və İspaniyada əhalinin yaşlanma ritmləri Fransa və İngiltərə (Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya) ilə müqayisədə daha qabarıqdır. Rusiya Federasiyası, Belarusiya və digər MDB ölkələri yaşlanma dinamikası baxımından çox oxşardırlar.
| Ölkə | 2000 il | 2050 il |
|---|---|---|
| Avbstraliya | 16.3 | 28.2 |
| Avstriya | 20.7 | 41.0 |
| Azərbaycan | 10.5 | 32.1 |
| Albaniya | 9.0 | 24.6 |
| Əlcəzair | 6.0 | 22.2 |
| Anqola | 4.5 | 5.2 |
| Argentina | 13.3 | 23.4 |
| Ermənistan | 13.2 | 39.5 |
| Əfqanıstan | 4.7 | 7.7 |
| Bohem adaları | 8.0 | 23.5 |
| Banqladeş | 4.9 | 16.0 |
| Barbados | 13.4 | 35.4 |
| Bəhreyn | 4.7 | 24.9 |
| Beliz | 6.0 | 21.7 |
| Belarus | 18.9 | 35.8 |
| Belçika | 22.1 | 35.5 |
| Benin | 4.2 | 8.9 |
| Bolqarıstan | 21.7 | 38.6 |
| Boliviya | 6.2 | 16.4 |
| Bosniya və Herseqovina | 14.9 | 37.7 |
| Botsvana | 4.5 | 11.9 |
| Braziliya | 7.8 | 23.6 |
| Bruney | 5.1 | 23.8 |
| Burkina Faso | 4.8 | 6.5 |
| Burundi | 4.3 | 6.8 |
| Butan | 6.5 | 12.2 |
| Vanuatu | 5.0 | 13.9 |
| Böyük Britaniya | 20.6 | 34.0 |
| Esvatini | 5.3 | 9.1 |
| Macarıstan | 19.7 | 36.2 |
| Venesuela | 6.6 | 21.4 |
| Şərqi Timur | 4.7 | 18.0 |
| Vyetnam | 7.5 | 23.5 |
| Qabon | 8.7 | 9.3 |
| Haiti | 5.6 | 15.6 |
| Hayana | 6.9 | 31.0 |
| Qambiya | 5.2 | 12.0 |
| Qana | 5.1 | 14.7 |
| Qvadelupa | 12.7 | 31.2 |
| Qvatemala | 5.3 | 14.4 |
| Qvineya | 4.4 | 9.6 |
| Qvineya Bisau | 5.6 | 7.9 |
| Almaniya | 23.2 | 38.1 |
| Honduras | 5.1 | 16.4 |
| Honkonq | 14.3 | 35.4 |
| Yunanıstan | 23.4 | 40.7 |
| Gürcüstan | 18.7 | 35.8 |
| Guam | 8.4 | 15.9 |
| Daniya | 20.0 | 31.8 |
| Konqo Demokratik Respublikası | 4.5 | 6.2 |
| Cibuti | 5.5 | 5.8 |
| Dominikan Respublikası | 6.6 | 20.7 |
| Misir | 6.3 | 20.8 |
| Zambiya | 4.5 | 7.9 |
| Qərbi Saxara | 7.7 | 15.9 |
| Zimbabve | 4.7 | 11.3 |
| İsrail | 13.2 | 24.8 |
| Hindistan | 7.6 | 20.6 |
| İndoneziya | 7.6 | 22.3 |
| İordaniya | 4.5 | 15.6 |
| İraq | 4.6 | 15.1 |
| İran | 5.2 | 21.7 |
| İrlandiya | 15.2 | 27.6 |
| İslandiya | 15.1 | 29.5 |
| İspaniya | 21.8 | 44.1 |
| İtaliya | 24.1 | 42.3 |
| Yəmən | 3.6 | 5.3 |
| Kabo-Verde | 6.5 | 19.6 |
| Qazaxıstan | 11.2 | 25.4 |
| Kamboca | 4.4 | 11.7 |
| Kamerun | 5.6 | 11.2 |
| Kanada | 16.7 | 30.5 |
| Qatar | 3.1 | 20.7 |
| Keniya | 4.2 | 13.0 |
| Kipr | 15.7 | 29.9 |
| Qırğızıstan | 9.0 | 22.3 |
| Çin | 10.1 | 29.9 |
| Koreya Xalq Demokratik Respublikası | 10.0 | 22.4 |
| Kolumbiya | 6.9 | 21.5 |
| Komor adaları | 4.2 | 12.2 |
| Konqo | 5.1 | 6.9 |
| Kosta-Rika | 7.5 | 22.3 |
| Kotdivuar | 5.0 | 12.4 |
| Kuba | 13.7 | 34.0 |
| Küveyt | 4.4 | 25.7 |
| Laos | 5.6 | 13.3 |
| Latviya | 20.9 | 37.5 |
| Lesoto | 6.5 | 9.5 |
| Liberiya | 4.5 | 6.7 |
| Livan | 8.5 | 25.4 |
| Liviya | 5.5 | 21.1 |
| Litva | 18.6 | 37.3 |
| Lüksemburq | 19.4 | 25.2 |
| Mavritaniya | 4.7 | 8.9 |
| Mavritaniya | 9.0 | 26.1 |
| Madaqaskar | 4.7 | 9.3 |
| Makao | 9.7 | 38.5 |
| Makedoniya | 14.4 | 33.8 |
| Malavi | 4.6 | 6.6 |
| Malayziya | 6.6 | 20.8 |
| Mali | 5.7 | 7.0 |
| Maldiv adaları | 5.3 | 12.1 |
| Malta | 17.0 | 33.6 |
| Marokko | 6.4 | 20.6 |
| Martinika | 15.0 | 32.6 |
| Meksika | 6.9 | 24.4 |
| Mozambik | 5.1 | 7.8 |
| Moldaviya | 13.7 | 32.5 |
| Monqolustan | 5.6 | 23.1 |
| Myanma | 6.8 | 21.6 |
| Namibiya | 5.6 | 11.1 |
| Nepal | 5.9 | 12.4 |
| Niger | 3.3 | 5.0 |
| Nigeriya | 4.8 | 10.3 |
| Niderland Antil adaları | 11.6 | 26.8 |
| Niderland | 18.3 | 32.8 |
| Nikaraqua | 4.6 | 16.1 |
| Yeni Zelandiya | 15.6 | 29.3 |
| Yeni Kaledoniya | 8.2 | 22.6 |
| Norveç | 19.6 | 32.3 |
| BƏƏ | 5.1 | 26.7 |
| Oman | 4.2 | 10.5 |
| Pakistan | 5.8 | 12.4 |
| Fələstin | 4.9 | 9.9 |
| Panama | 8.1 | 24.4 |
| Papua — Новая Гвинея | 4.1 | 12.1 |
| Paraqvay | 5.3 | 16.0 |
| Peru | 7.2 | 22.4 |
| Polşa | 16.6 | 35.6 |
| Portuqaliya | 20.8 | 35.7 |
| Puerto-Riko | 14.3 | 27.9 |
| Koreya Respublikası | 11.0 | 33.2 |
| Reyunyon | 9.9 | 26.5 |
| Rusiya Federasiyası | 18.5 | 37.2 |
| Ruanda | 4.2 | 9.0 |
| Rumıniya | 18.8 | 34.2 |
| Salvador | 7.2 | 20.6 |
| Samoa | 6.8 | 14.7 |
| Səudiyyə Ərəbistanı | 4.8 | 12.9 |
| Seneqal | 4.2 | 11.0 |
| Sent-Lüsiya | 7.8 | 22.0 |
| Sinqapur | 10.6 | 35.0 |
| Suriya | 4.7 | 18.0 |
| Slovakiya | 15.4 | 36.8 |
| Sloveniya | 19.2 | 42.4 |
| Solomon adaları | 4.2 | 10.8 |
| Somali | 3.9 | 5.7 |
| Sudan | 5.5 | 14.4 |
| Surinam | 8.1 | 29.4 |
| ABŞ | 16.1 | 26.9 |
| Syerro-Leone | 4.8 | 6.8 |
| Tacikistan | 6.8 | 21.0 |
| Tayland | 8.1 | 27.1 |
| Tanzaniya | 4.0 | 11.0 |
| Toqo | 4.9 | 10.1 |
| Trinidad və Tobaqo | 9.6 | 33.3 |
| Tunis | 8.4 | 24.6 |
| Türkmənistan | 6.5 | 19.9 |
| Türkiyə | 8.4 | 23.0 |
| Uqanda | 3.8 | 5.7 |
| Özbəkistan | 7.1 | 22.3 |
| Ukrayna | 20.5 | 38.1 |
| Uruqvay | 17.2 | 24.9 |
| Fici | 5.7 | 23.3 |
| Filippin | 5.5 | 19.5 |
| Finlandiya | 19.9 | 34.4 |
| Fransa | 20.5 | 32.7 |
| Fransız Qvianası | 6.4 | 14.3 |
| Fransız Polineziyası | 6.8 | 23.2 |
| Xorvatiya | 20.2 | 30.8 |
| MAR | 6.1 | 9.4 |
| Çad | 4.9 | 6.8 |
| Çexiya | 18.4 | 40.1 |
| Çili | 10.2 | 23.5 |
| İsveçrə | 21.3 | 38.9 |
| İsveç | 22.4 | 37.7 |
| Şri-Lanka | 9.3 | 27.6 |
| Ekvador | 6.9 | 21.9 |
| Ekvatorial Qvineya | 6.0 | 8.6 |
| Eritreya | 4.7 | 10.0 |
| Estoniya | 20.2 | 35.9 |
| Əlcəzair | 4.7 | 6.6 |
| CAR | 5.7 | 13.7 |
| Yuqoslaviya | 18.3 | 32.5 |
| Yamayka | 9.6 | 24.0 |
| Yaponiya | 23.2 | 42.3 |
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- "Arxivlənmiş surət". 2018-08-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-30.
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. Bakı: NPB. 2019. səh. 600.
- "Arxivlənmiş surət". 2019-12-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-30.
- Филипп Рыжук. Старение населения и экономика. ООО «Лабораторные измерения и охрана труда». 2014-12-24.
Ədəbiyyat
- Новоселова С.В., Денисенко М.Б. Основы демографии. Пособие для государственных служащих. Под общей редакцией Лапиной С.В. Минск "Альтиора- Живые краски", 2012.
- Вопросы Статистики. Научно-информационный журнал. 11/2012. Стр. 44–49.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ehalinin qocalmasi ehali icerisinde yasli sexslerin 60 ve ya 65 yasdan yuxari payinin artmasi 2001 ci ile qeder ferqli olkelerde orta yas xeritesi Polyak demoqraf E Rossetin skalasina gore olke ehalisinin sayinda 60 ve daha yuxari yasli sexslerin payi 8 e qeder olduqda demoqrafik cavanliq 8 10 qocalmanin baslangici 12 ve daha cox demoqrafik qocalmadir Bu pay usaqlarin ve yaslilarin sayinin artmasina nisbeten yeniyetmelerin sayinin leng artmasi yeni ya dogum sayinin azalmasi ve ya yaslilarin olumunun eskilmesine ya da bu iki amilin birge tesiri neticesinde arta biler Demek tekrarlanma xarakterinin uzunmuddetli deyismesi ehalinin qocalmasinin sebebidir 19 esrin 60 70 ci illerinden baslayaraq iqtisadi cehetden inkisaf etmis olkelerin ekseriyyetinde dogum sayinin uzunmuddetli azalmasi uzunden ehali cox qocalmisdir bu olkelerde 60 ve daha yuxari yasli sexslerin payi teqr 16 teskil edir Yasli insanlarin payi 5 6 olan olkelerde ehali nisbeten cavandir Ehalinin qocalmasina ayri ayri yas qruplarina muxtelif derecede tesir eden miqrasiya da sebeb ola biler Meselen genclerin kendden sehere miqrasiyasi kend ehalisinin qocalmasi ile neticelenir Ehalinin qocalmasinin sosial iqtisadi baximdan yekunlari esasen emek qabiliyyeti olan her nefere dusen pensiya yasli sexslerin sayinin artmasi ile elaqedardir Dunyada demoqrafik qocalmaYaslanma fenomeni qlobaldir lakin sureti ve intensivliyi hem inkisaf etmis hem de inkisaf etmekde olan olkelerde ferqli olkelerde ferqlidir Avropa ve Yaponiyada ehali Simali Amerikadakindan xeyli qedimdir Almaniya Italiya ve Ispaniyada ehalinin yaslanma ritmleri Fransa ve Ingiltere Boyuk Britaniya ve Simali Irlandiya ile muqayisede daha qabariqdir Rusiya Federasiyasi Belarusiya ve diger MDB olkeleri yaslanma dinamikasi baximindan cox oxsardirlar BMT nin proqnozuna gore 2000 ve 2050 ci illerde 60 yasdan yuxari ehalinin payi Olke 2000 il 2050 ilAvbstraliya 16 3 28 2Avstriya 20 7 41 0Azerbaycan 10 5 32 1Albaniya 9 0 24 6Elcezair 6 0 22 2Anqola 4 5 5 2Argentina 13 3 23 4Ermenistan 13 2 39 5Efqanistan 4 7 7 7Bohem adalari 8 0 23 5Banqlades 4 9 16 0Barbados 13 4 35 4Behreyn 4 7 24 9Beliz 6 0 21 7Belarus 18 9 35 8Belcika 22 1 35 5Benin 4 2 8 9Bolqaristan 21 7 38 6Boliviya 6 2 16 4Bosniya ve Herseqovina 14 9 37 7Botsvana 4 5 11 9Braziliya 7 8 23 6Bruney 5 1 23 8Burkina Faso 4 8 6 5Burundi 4 3 6 8Butan 6 5 12 2Vanuatu 5 0 13 9Boyuk Britaniya 20 6 34 0Esvatini 5 3 9 1Macaristan 19 7 36 2Venesuela 6 6 21 4Serqi Timur 4 7 18 0Vyetnam 7 5 23 5Qabon 8 7 9 3Haiti 5 6 15 6Hayana 6 9 31 0Qambiya 5 2 12 0Qana 5 1 14 7Qvadelupa 12 7 31 2Qvatemala 5 3 14 4Qvineya 4 4 9 6Qvineya Bisau 5 6 7 9Almaniya 23 2 38 1Honduras 5 1 16 4Honkonq 14 3 35 4Yunanistan 23 4 40 7Gurcustan 18 7 35 8Guam 8 4 15 9Daniya 20 0 31 8Konqo Demokratik Respublikasi 4 5 6 2Cibuti 5 5 5 8Dominikan Respublikasi 6 6 20 7Misir 6 3 20 8Zambiya 4 5 7 9Qerbi Saxara 7 7 15 9Zimbabve 4 7 11 3Israil 13 2 24 8Hindistan 7 6 20 6Indoneziya 7 6 22 3Iordaniya 4 5 15 6Iraq 4 6 15 1Iran 5 2 21 7Irlandiya 15 2 27 6Islandiya 15 1 29 5Ispaniya 21 8 44 1Italiya 24 1 42 3Yemen 3 6 5 3Kabo Verde 6 5 19 6Qazaxistan 11 2 25 4Kamboca 4 4 11 7Kamerun 5 6 11 2Kanada 16 7 30 5Qatar 3 1 20 7Keniya 4 2 13 0Kipr 15 7 29 9Qirgizistan 9 0 22 3Cin 10 1 29 9Koreya Xalq Demokratik Respublikasi 10 0 22 4Kolumbiya 6 9 21 5Komor adalari 4 2 12 2Konqo 5 1 6 9Kosta Rika 7 5 22 3Kotdivuar 5 0 12 4Kuba 13 7 34 0Kuveyt 4 4 25 7Laos 5 6 13 3Latviya 20 9 37 5Lesoto 6 5 9 5Liberiya 4 5 6 7Livan 8 5 25 4Liviya 5 5 21 1Litva 18 6 37 3Luksemburq 19 4 25 2Mavritaniya 4 7 8 9Mavritaniya 9 0 26 1Madaqaskar 4 7 9 3Makao 9 7 38 5Makedoniya 14 4 33 8Malavi 4 6 6 6Malayziya 6 6 20 8Mali 5 7 7 0Maldiv adalari 5 3 12 1Malta 17 0 33 6Marokko 6 4 20 6Martinika 15 0 32 6Meksika 6 9 24 4Mozambik 5 1 7 8Moldaviya 13 7 32 5Monqolustan 5 6 23 1Myanma 6 8 21 6Namibiya 5 6 11 1Nepal 5 9 12 4Niger 3 3 5 0Nigeriya 4 8 10 3Niderland Antil adalari 11 6 26 8Niderland 18 3 32 8Nikaraqua 4 6 16 1Yeni Zelandiya 15 6 29 3Yeni Kaledoniya 8 2 22 6Norvec 19 6 32 3BEE 5 1 26 7Oman 4 2 10 5Pakistan 5 8 12 4Felestin 4 9 9 9Panama 8 1 24 4Papua Novaya Gvineya 4 1 12 1Paraqvay 5 3 16 0Peru 7 2 22 4Polsa 16 6 35 6Portuqaliya 20 8 35 7Puerto Riko 14 3 27 9Koreya Respublikasi 11 0 33 2Reyunyon 9 9 26 5Rusiya Federasiyasi 18 5 37 2Ruanda 4 2 9 0Ruminiya 18 8 34 2Salvador 7 2 20 6Samoa 6 8 14 7Seudiyye Erebistani 4 8 12 9Seneqal 4 2 11 0Sent Lusiya 7 8 22 0Sinqapur 10 6 35 0Suriya 4 7 18 0Slovakiya 15 4 36 8Sloveniya 19 2 42 4Solomon adalari 4 2 10 8Somali 3 9 5 7Sudan 5 5 14 4Surinam 8 1 29 4ABS 16 1 26 9Syerro Leone 4 8 6 8Tacikistan 6 8 21 0Tayland 8 1 27 1Tanzaniya 4 0 11 0Toqo 4 9 10 1Trinidad ve Tobaqo 9 6 33 3Tunis 8 4 24 6Turkmenistan 6 5 19 9Turkiye 8 4 23 0Uqanda 3 8 5 7Ozbekistan 7 1 22 3Ukrayna 20 5 38 1Uruqvay 17 2 24 9Fici 5 7 23 3Filippin 5 5 19 5Finlandiya 19 9 34 4Fransa 20 5 32 7Fransiz Qvianasi 6 4 14 3Fransiz Polineziyasi 6 8 23 2Xorvatiya 20 2 30 8MAR 6 1 9 4Cad 4 9 6 8Cexiya 18 4 40 1Cili 10 2 23 5Isvecre 21 3 38 9Isvec 22 4 37 7Sri Lanka 9 3 27 6Ekvador 6 9 21 9Ekvatorial Qvineya 6 0 8 6Eritreya 4 7 10 0Estoniya 20 2 35 9Elcezair 4 7 6 6CAR 5 7 13 7Yuqoslaviya 18 3 32 5Yamayka 9 6 24 0Yaponiya 23 2 42 3IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Arxivlenmis suret 2018 08 24 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 30 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Baki NPB 2019 seh 600 Arxivlenmis suret 2019 12 31 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 30 Filipp Ryzhuk Starenie naseleniya i ekonomika OOO Laboratornye izmereniya i ohrana truda 2014 12 24 EdebiyyatNovoselova S V Denisenko M B Osnovy demografii Posobie dlya gosudarstvennyh sluzhashih Pod obshej redakciej Lapinoj S V Minsk Altiora Zhivye kraski 2012 Voprosy Statistiki Nauchno informacionnyj zhurnal 11 2012 Str 44 49