fbpx
Wikipedia

Əhalinin həyat keyfiyyəti

Avqust 16, 2021

ƏHALİNİN HƏYAT KEYFİYYƏTİ — әhalinin iqtisadi, siyasi-sosial, etnik-milli, konfessional (dini), tәbii-coğrafi amillәrin qarşılıqlı tәsiri ilә müәyyәn olunan xüsusiyyәtlәri vә tәkrar istehsalının mәcmu xarakteristikası . Əhalinin həyat keyfiyyəti әhalinin tәkrar istehsalının hәm kәmiyyәtcә, yәni xüsusi demoqrafik göstәricilәrlә (tәkrar istehsal әmsalı, ölüm sayının xüsusi göstәricilәri, körpәlәr vә analar, әmәkqabiliyyәtli yaşdakı әhalinin ölüm sayı), hәm dә sosial (tәhsil, sәhiyyә, әrazi vә әmәk mobilliyi vә s.) sәviyyәsini әks etdirәn keyfiyyәt xarakteristikası ilә müәyyәnlәşdirilir .

Ümumi məlumat

Həyat keyfiyyəti, həyat səviyyəsi istər bazar və qeyri-bazar təsərrüfatı sistemində, istərsə də keçid dövründə əhalinin yaşayış təminatı kimi xarakterizə olunur. Bununla da, iqtisadiyyatda sosial kateqoriya kimi səciyyələndirilir . Belə dәyәrlәndirmә sadә göstәricilәr dәsti, yaxud xüsusi aqreqasiya olunmuş göstәricilәr vasitәsi ilә aparıla bilәr. Lakin bu fenomenin keyfiyyәt göstәricilәrini bütünlükdә formalaşdırmaq qeyri-mümkündür. Əhalinin həyat keyfiyyəti insan amilinin iqtisadiyyata tәsirinin müxtәlif formalarını üzә çıxaran mühüm makro iqtisadi meyardır. O, insan, insan qrupu vә ya hәr hansı birliyin fiziki, mental, sosial-mәdәni inkişafını müәyyәnlәşdirәn әlamәtlәri xarakterizә edir.

Əhalinin həyat keyfiyyəti ilә әhalinin tәkrar istehsalının sәmәrәliliyi anlayışları arasında (demoqrafiyada bu, doğum sayının azalması müşahidә edilәrkәn, ölüm sayının daha da azaldılması yolu ilә tәbii artımın eyni sәviyyәdә saxlanması demәkdir) qarşılıqlı әlaqә vardır. Əhalinin tәkrar istehsalı homeostazis (özünü tәkrar istehsal edәn) sistem kimi onun mühüm keyfiyyәt әlamәtlәrindәn biridir . Əhalinin həyat keyfiyyətinin әsasını sağlamlıq tәşkil edir. Çünki saglamlığın yaxşılaşması, yaxud pislәşmәsi insan kapitalının digәr parametrlәrinin sәmәrәliliyi vә intensivliyini ya artırır, ya da azaldır.

Göstəriciləri

Əhalinin həyat səviyyəsinə təsir göstərən amillər üç qrupa bölünür:

1. Ölkədə təzahür edən böhrandan yaranan amillər;

2. Qarışıq iqtisadiyyatın meydana gəlməsi, bazar münasibətlərinin şəkil alması və daha çox inkişaf etməsi ilə əlaqədar olan amillər;

3. Dövlətin dünya bazarına açılması ilə əlaqədar amillər.

Birinci qrupa, əsasən, böhranlı dövrdə meydana çıxan amillər aid edilir. Bunlar təsərrüfatlar arasında iqtisadi münasibətlərin pozulması, totalitar rejimin aradan götürülməsi prosesinin məntiqi davamı kimi keçmiş ittifaqdakı dövlətlər arasında illərlə meydana gəlmiş və bir- birlərindən asılı vəziyyətə salınmış iqtisadi münasibətlərin kəskin şəkildə dağılması və s. amillərdir.

İkinci qrupa mülkiyyətin şəxsiləşdirilməsi və dövlətsizləşdirilməsi, təsərrüfatçılığın yeni alternativ növlərinin meydana gəlməsi, suveren dövlətin iqtisadi və siyasi müstəqilliyinin bərpa edilməsinə göstərilən diqqət, qayğı, bunlara uyğun olaraq idarəetmə sahəsindəki dəyişikliklər daxildir.

Üçüncü qrupa dünya bazarına inteqrasiyanın məntiqi nəticəsi kimi iqtisadiyyatın fərqli sektorlarına xarici sərmayələrin cəlb edilməsi, daxili bazarın xarici bazarlardan gətirilən mal və əmtəələrlə doldurulması, sərbəst iqtisadi zonaların yaradılması və s. bu kimi amillər aid edilir .

Ölkә әhalisinin, sosial-professional vә ya demoqrafik qruplarının sağlamlığı sosial mühitdәn, hәmçinin әhaliyә mәxsus bir sıra digәr xüsusiyyәtlәrdәn asılıdır. Daha az inkişaf etmiş ölkәlәrin әhalisi üzәrindә aparılan tәdqiqatlar göstәrir ki, ailәnin gәlir sәviyyәsindәn asılı olmayaraq tәhsilli anaların uşaqları daha sağlam böyüyür .

Əhalinin həyat keyfiyyətinin yüksәlmәsi ölkәnin sosial-iqtisadi tәrәqqisinin göstәricisidir; o, yalnız iqtisadi artım vә hәyat sәviyyәsinin yaxşılaşdırılması ilә deyil, hәmçinin ailә vә cәmiyyәt vәsaitlәrinin insan kapitalına çevrilmәsi sayәsindә dәyişir. İnsan kapitalı nәzәriyyәsinә әsasәn aparılan tәdqiqatlar göstәrir ki, XX әsrin son onilliyindә ABŞ Ümumi Daxili Məhsulun tәqr. 10%-ni әhalisinin tәhsilinә yönәltmişdir ..

Əhalinin həyat keyfiyyətinin başlıca xarakteristikaları sırasında aqreqasiya olunan, yәni ölkәnin sosial-iqtisadi inkişaf sәviyyәsini vә әhalinin bir sıra (doğulduqdan sonra gözlәnilәn yaşama müddәti, әhalinin tәhsil sәviyyәsi, adambaşına düşәn ÜDM-in hәcmi vә s.) xarakteristikalarını cәmlәşdirәn insan potensialının inkişaf indeksi xüsusi yer tutur.

Əhalinin həyat keyfiyyəti iqtisadi, sosial, ekoloji, elmi-texniki sistemlәrin inkişaf sәviyyәsi ilә birbaşa әlaqәdә olan hәyat sәviyyәsi ilә yanaşı, әhalinin yaş tәrkibi, cinsә görә bölünmәsi, demoqrafik proseslәrin adaptasiya imkanları vә s. kimi ictimai tәkrar istehsalla birbaşa әlaqәsi olmayan demoqrafik xarakteristikalar vasitәsilә müәyyәnlәşdirilir. Əhalinin həyat keyfiyyətini müəyyənləşdirən ünsürlər aşağıdakılardır:

  • Gəlir və istehlakın səviyyə və quruluşunu özündə əks etdirən meyarlar — istehsalın sahə quruluşu və ictimai əməyin paylaşdırılımasında region iqtisadiyyatının yeri, rolu, məşğulluq səviyyəsi və quruluşu. Sosial demoqrafik quruluş, əmtəə və xidmətlərin dəyəri, iqlim şəraiti, regionlar arası iqtisadi əlaqələrin forması, səviyyə və həcmi.
  • Ölkə vətəndaşlarının həyat keyfiyyətinin fərqli-fərqli tərəflərini özündə birləşdirən meyarlar — maaşların nominal səviyyəsi , istehlak üçün əzərdə tutulan eytiyyatların miqdarı, - Fərqli-fərqli əmtəələrin, əmtəə səbətlərinin istehlakı, məskunlaşdırılma.
  • Sosial qruplar — sosial qruplar daxilində ailələrin maddi yardımına müəyyən olunan həyat keyfiyyəti .

Əhalinin həyat keyfiyyəti müxtәlif aspektlәri vә onunla әlaqәdar yaranan problemlәr Qәdim Yunanıstan vә Çin dә daxil olmaqla, insan cәmiyyәtini daim düşündürmüşdür; XVIII–XIX әsrlәrdә iqtisadçılar, filosof vә sosioloqlar öz işlәrindә əhalinin həyat keyfiyyəti anlayışından geniş istifadә edirdilәr; XX әsrdә o, demoqrafik optimum, insan kapitalı vә Yevgeni nәzәriyyәlәrinin yaranmasında artım hәddinin qlobal modellәşdirilmәsi üzrә Roma klubunun yaranmasında mühüm rol oynamışdır. XXI әsrdә hәr hansı dövlәtin iqtisadiyyatında innovasiya-informasiya imkanlarını müәyyәnlәşdirәn əhalinin həyat keyfiyyətinin özü dә informasiya cәmiyyәti vasitәsilә sürәtlә yüksәlir .

İstinadlar

  1. ↑ Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. VIII cild. Bakı: NPB. 2019. səh. 600.
  2. ↑ Rüstəmov A. A. (2003). Respublikada əhalinin maddi rifahının yüksəldilməsinin iqtisadi problemləri. Bakı. səh. 7-29.

Ədəbiyyat

  • Əliyev A., Qasımov N. (2000). Azərbaycanda əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinin aktual problemləri. Bakı.

Avqust 16, 2021
əhalinin, həyat, keyfiyyəti, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, əhalinin, həyat, keyfiyyəti, әhalinin, iqtisadi, siyasi, sosial, etnik, milli, konfessional, dini, tәbii, coğr. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin EHALININ HEYAT KEYFIYYETI әhalinin iqtisadi siyasi sosial etnik milli konfessional dini tәbii cografi amillәrin qarsiliqli tәsiri ilә muәyyәn olunan xususiyyәtlәri vә tәkrar istehsalinin mәcmu xarakteristikasi Ehalinin heyat keyfiyyeti әhalinin tәkrar istehsalinin hәm kәmiyyәtcә yәni xususi demoqrafik gostәricilәrlә tәkrar istehsal әmsali olum sayinin xususi gostәricilәri korpәlәr vә analar әmәkqabiliyyәtli yasdaki әhalinin olum sayi hәm dә sosial tәhsil sәhiyyә әrazi vә әmәk mobilliyi vә s sәviyyәsini әks etdirәn keyfiyyәt xarakteristikasi ilә muәyyәnlәsdirilir 1 Mundericat 1 Umumi melumat 2 Gostericileri 3 Istinadlar 4 EdebiyyatUmumi melumat RedakteHeyat keyfiyyeti heyat seviyyesi ister bazar ve qeyri bazar teserrufati sisteminde isterse de kecid dovrunde ehalinin yasayis teminati kimi xarakterize olunur Bununla da iqtisadiyyatda sosial kateqoriya kimi seciyyelendirilir 2 Bele dәyәrlәndirmә sadә gostәricilәr dәsti yaxud xususi aqreqasiya olunmus gostәricilәr vasitәsi ilә aparila bilәr Lakin bu fenomenin keyfiyyәt gostәricilәrini butunlukdә formalasdirmaq qeyri mumkundur Ehalinin heyat keyfiyyeti insan amilinin iqtisadiyyata tәsirinin muxtәlif formalarini uzә cixaran muhum makro iqtisadi meyardir O insan insan qrupu vә ya hәr hansi birliyin fiziki mental sosial mәdәni inkisafini muәyyәnlәsdirәn әlamәtlәri xarakterizә edir Ehalinin heyat keyfiyyeti ilә әhalinin tәkrar istehsalinin sәmәrәliliyi anlayislari arasinda demoqrafiyada bu dogum sayinin azalmasi musahidә edilәrkәn olum sayinin daha da azaldilmasi yolu ilә tәbii artimin eyni sәviyyәdә saxlanmasi demәkdir qarsiliqli әlaqә vardir Ehalinin tәkrar istehsali homeostazis ozunu tәkrar istehsal edәn sistem kimi onun muhum keyfiyyәt әlamәtlәrindәn biridir 1 Ehalinin heyat keyfiyyetinin әsasini saglamliq tәskil edir Cunki saglamligin yaxsilasmasi yaxud pislәsmәsi insan kapitalinin digәr parametrlәrinin sәmәrәliliyi vә intensivliyini ya artirir ya da azaldir Gostericileri RedakteEhalinin heyat seviyyesine tesir gosteren amiller uc qrupa bolunur 1 Olkede tezahur eden bohrandan yaranan amiller 2 Qarisiq iqtisadiyyatin meydana gelmesi bazar munasibetlerinin sekil almasi ve daha cox inkisaf etmesi ile elaqedar olan amiller 3 Dovletin dunya bazarina acilmasi ile elaqedar amiller Birinci qrupa esasen bohranli dovrde meydana cixan amiller aid edilir Bunlar teserrufatlar arasinda iqtisadi munasibetlerin pozulmasi totalitar rejimin aradan goturulmesi prosesinin mentiqi davami kimi kecmis ittifaqdaki dovletler arasinda illerle meydana gelmis ve bir birlerinden asili veziyyete salinmis iqtisadi munasibetlerin keskin sekilde dagilmasi ve s amillerdir Ikinci qrupa mulkiyyetin sexsilesdirilmesi ve dovletsizlesdirilmesi teserrufatciligin yeni alternativ novlerinin meydana gelmesi suveren dovletin iqtisadi ve siyasi musteqilliyinin berpa edilmesine gosterilen diqqet qaygi bunlara uygun olaraq idareetme sahesindeki deyisiklikler daxildir Ucuncu qrupa dunya bazarina inteqrasiyanin mentiqi neticesi kimi iqtisadiyyatin ferqli sektorlarina xarici sermayelerin celb edilmesi daxili bazarin xarici bazarlardan getirilen mal ve emteelerle doldurulmasi serbest iqtisadi zonalarin yaradilmasi ve s bu kimi amiller aid edilir 2 Olkә әhalisinin sosial professional vә ya demoqrafik qruplarinin saglamligi sosial muhitdәn hәmcinin әhaliyә mәxsus bir sira digәr xususiyyәtlәrdәn asilidir Daha az inkisaf etmis olkәlәrin әhalisi uzәrindә aparilan tәdqiqatlar gostәrir ki ailәnin gәlir sәviyyәsindәn asili olmayaraq tәhsilli analarin usaqlari daha saglam boyuyur 1 Ehalinin heyat keyfiyyetinin yuksәlmәsi olkәnin sosial iqtisadi tәrәqqisinin gostәricisidir o yalniz iqtisadi artim vә hәyat sәviyyәsinin yaxsilasdirilmasi ilә deyil hәmcinin ailә vә cәmiyyәt vәsaitlәrinin insan kapitalina cevrilmәsi sayәsindә dәyisir Insan kapitali nәzәriyyәsinә әsasәn aparilan tәdqiqatlar gostәrir ki XX әsrin son onilliyindә ABS Umumi Daxili Mehsulun tәqr 10 ni әhalisinin tәhsilinә yonәltmisdir 1 Ehalinin heyat keyfiyyetinin baslica xarakteristikalari sirasinda aqreqasiya olunan yәni olkәnin sosial iqtisadi inkisaf sәviyyәsini vә әhalinin bir sira dogulduqdan sonra gozlәnilәn yasama muddәti әhalinin tәhsil sәviyyәsi adambasina dusәn UDM in hәcmi vә s xarakteristikalarini cәmlәsdirәn insan potensialinin inkisaf indeksi xususi yer tutur Ehalinin heyat keyfiyyeti iqtisadi sosial ekoloji elmi texniki sistemlәrin inkisaf sәviyyәsi ilә birbasa әlaqәdә olan hәyat sәviyyәsi ilә yanasi әhalinin yas tәrkibi cinsә gorә bolunmәsi demoqrafik proseslәrin adaptasiya imkanlari vә s kimi ictimai tәkrar istehsalla birbasa әlaqәsi olmayan demoqrafik xarakteristikalar vasitәsilә muәyyәnlәsdirilir Ehalinin heyat keyfiyyetini mueyyenlesdiren unsurler asagidakilardir Gelir ve istehlakin seviyye ve qurulusunu ozunde eks etdiren meyarlar istehsalin sahe qurulusu ve ictimai emeyin paylasdirilimasinda region iqtisadiyyatinin yeri rolu mesgulluq seviyyesi ve qurulusu Sosial demoqrafik qurulus emtee ve xidmetlerin deyeri iqlim seraiti regionlar arasi iqtisadi elaqelerin formasi seviyye ve hecmi Olke vetendaslarinin heyat keyfiyyetinin ferqli ferqli tereflerini ozunde birlesdiren meyarlar maaslarin nominal seviyyesi istehlak ucun ezerde tutulan eytiyyatlarin miqdari Ferqli ferqli emteelerin emtee sebetlerinin istehlaki meskunlasdirilma Sosial qruplar sosial qruplar daxilinde ailelerin maddi yardimina mueyyen olunan heyat keyfiyyeti 2 Ehalinin heyat keyfiyyeti muxtәlif aspektlәri vә onunla әlaqәdar yaranan problemlәr Qәdim Yunanistan vә Cin dә daxil olmaqla insan cәmiyyәtini daim dusundurmusdur XVIII XIX әsrlәrdә iqtisadcilar filosof vә sosioloqlar oz islәrindә ehalinin heyat keyfiyyeti anlayisindan genis istifadә edirdilәr XX әsrdә o demoqrafik optimum insan kapitali vә Yevgeni nәzәriyyәlәrinin yaranmasinda artim hәddinin qlobal modellәsdirilmәsi uzrә Roma klubunun yaranmasinda muhum rol oynamisdir XXI әsrdә hәr hansi dovlәtin iqtisadiyyatinda innovasiya informasiya imkanlarini muәyyәnlәsdirәn ehalinin heyat keyfiyyetinin ozu dә informasiya cәmiyyәti vasitәsilә surәtlә yuksәlir 1 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi VIII cild Baki NPB 2019 seh 600 1 2 3 Rustemov A A 2003 Respublikada ehalinin maddi rifahinin yukseldilmesinin iqtisadi problemleri Baki seh 7 29 Edebiyyat RedakteEliyev A Qasimov N 2000 Azerbaycanda ehalinin heyat seviyyesinin yukseldilmesinin aktual problemleri Baki Menbe https az wikipedia org w index php title Ehalinin heyat keyfiyyeti amp oldid 5880844, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.