Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Adi dəlixiyar (lat. Ecballium elaterium) — bitkilər aləminin balqabaqçiçəklilər dəstəsinin balqabaqkimilər fəsiləsinin dəlixiyar cinsinə aid bitki növü.
| Adi dəlixiyar | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Adi dəlixiyar | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 10-50 sm olan çoxillik ot bitkisidir. Bir neçə qısa gövdə əmələ gətirir. Yarpaqları iri, yumurtavari-ürəkvari, zəif dilimlidir. Bütövlüklə cod nahamardır. Tacı kifayət qədər böyük, açıq sarı rəngdədir. Meyvəsi uzunsov, ovalvari, toxunduqda sürətlə sıçrayıb şirə buraxır. May-avqust aylarında çiçəkləyir, iyun-noyabr aylarında meyvə verir.
Mənşəyi və yayılması
Adi dəlixiyar kserofil coğrafi tipinin aralıq dənizi sinfinin aralıq dənizi qrupuna aiddir. Aralıq dənizi, Balkan və Kiçik Asiya ölkələri, Rusiya, Ukrayna, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır.
Azərbaycanda adi dəlixıyar Böyük Qafqazın Quba massivi, Kiçik Qafqazın mərkəzi və cənub rayonları, Bozqır yaylası, Samur-Dəvəçi və Kür-Araz ovalıqları, Kür və Naxçıvan düzənliyi, Abşeron, Qobustan, Lənkəranın Muğan rayonları və Diabarda yayılmışdır. Arandan yuxarı dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 2300 m qədər) bitir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Mezokserofitdir, dağ-kserofit və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Quru yamaclarda, bostanlarda, alaq yerlərdə qrup şəklində bitir, dincə qoyulmuş torpaqlarda sıx ləkələr əmələ gətirir.
Kimyəvi tərkibi
Steroid, alkaloid, flavonoid, piyli yağlar və karotinoidlərlə zəngindir.
Təsiri və tətbiqi
Farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, eksperimental və xalq təbabətində, habelə kliniki sınaqlarda və homeopatiyada geniş tətbiq edilir. Əsasən böyrək, dəri, revmatizm, malyariya, sarılıq, babasil, bəd xassəli şişlər, radikulit xəstəlikləri, podaqra, işləmə, baş, qulaq və diş ağrıları zamanı istifadə olunur. Antibakterial, antihelmint, antifunqal, sidikqovucu, qusdurucu, işlədici və bəd xassəli şişlərə qarşı təsirə malikdir.
Əkstəsirləri
Zəhərlidir, daxilə qəbulu zamanı ehtiyatlı olmaq lazımdır.
İstifadə olunan hissələri
Müalicə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, çiçəkləri, meyvələri və kökü istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər və şirələr.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi delixiyar lat Ecballium elaterium bitkiler aleminin balqabaqcicekliler destesinin balqabaqkimiler fesilesinin delixiyar cinsine aid bitki novu Adi delixiyarElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste BalqabaqciceklilerFesile BalqabaqkimilerYarimfesile Triba Cins DelixiyarNov Adi delixiyarBeynelxalq elmi adiEcballium elaterium A Rich Sekil axtarisiITIS 502196NCBI 3679EOL 487852Botaniki tesviriHundurluyu 10 50 sm olan coxillik ot bitkisidir Bir nece qisa govde emele getirir Yarpaqlari iri yumurtavari urekvari zeif dilimlidir Butovlukle cod nahamardir Taci kifayet qeder boyuk aciq sari rengdedir Meyvesi uzunsov ovalvari toxunduqda suretle sicrayib sire buraxir May avqust aylarinda cicekleyir iyun noyabr aylarinda meyve verir Menseyi ve yayilmasiAdi delixiyar kserofil cografi tipinin araliq denizi sinfinin araliq denizi qrupuna aiddir Araliq denizi Balkan ve Kicik Asiya olkeleri Rusiya Ukrayna Orta Asiya ve Qafqazda yayilmisdir Azerbaycanda adi delixiyar Boyuk Qafqazin Quba massivi Kicik Qafqazin merkezi ve cenub rayonlari Bozqir yaylasi Samur Deveci ve Kur Araz ovaliqlari Kur ve Naxcivan duzenliyi Abseron Qobustan Lenkeranin Mugan rayonlari ve Diabarda yayilmisdir Arandan yuxari dag qursagina kimi deniz seviyyesinden 2300 m qeder bitir Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerMezokserofitdir dag kserofit ve alaq bitkilik tiplerinde rast gelir Quru yamaclarda bostanlarda alaq yerlerde qrup seklinde bitir dince qoyulmus torpaqlarda six lekeler emele getirir Kimyevi terkibiSteroid alkaloid flavonoid piyli yaglar ve karotinoidlerle zengindir Tesiri ve tetbiqiFarmakopeyaya daxil olan ofisinal derman bitkisidir Elmi eksperimental ve xalq tebabetinde habele kliniki sinaqlarda ve homeopatiyada genis tetbiq edilir Esasen boyrek deri revmatizm malyariya sariliq babasil bed xasseli sisler radikulit xestelikleri podaqra isleme bas qulaq ve dis agrilari zamani istifade olunur Antibakterial antihelmint antifunqal sidikqovucu qusdurucu isledici ve bed xasseli sislere qarsi tesire malikdir EkstesirleriZeherlidir daxile qebulu zamani ehtiyatli olmaq lazimdir Istifade olunan hisseleriMualice meqsedi ile bitkinin yerustu hissesi cicekleri meyveleri ve koku istifade edilir Istifade formalariCovher ve sireler IstinadlarHemcinin bax