fbpx
Wikipedia

İskəndər Əliyev

Avqust 27, 2021

İskəndər Əli oglu Əliyev (1906, Şuşa, Yelizavetpol quberniyası – 1974, Bakı) – Azərbaycan SSR Xalq Yüngül Sənaye komissarı, SSRİ Ali Sovetinin (millətlər palatasının) birinci çağırış deputatı, siyasi repressiyalara uğramış şəxs.

İskəndər Əliyev
SSRİ Dövlət Pambıq Satışı İdarəsinin Azərbaycan şöbəsinin müdiri
1932 — 1937
Azərbaycan SSR Xalq Yüngül Sənaye komissarı
1937 — 1938
Sələfi Seyfulla İbrahimov
Xələfi Manaf Xəlilov
SSRİ Ali Sovetinin I çağırış deputatı
1937 — 1938
Azərbaycan SSR Meyvə-Tərəvəz Təsərrüfatı Komitəsinin sədri
1956 — 1959
Azərbaycan SSR Zərgərlik Malları Ticarəti Komitəsinin sədri
1959 — 1964
Şəxsi məlumatlar
Partiya Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası (1928-1972)
Təhsili

1. Oktyabrın 14-cü il dönümü adına Bakı Neft Fəhlə Fakültəsi (1929-1932).

2. SSRİ yüngül sənaye nazirliyinin rəhbər işçilərinin ixtisasartırma kursları (1933-1934).
Doğum tarixi 1906
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1974
Vəfat yeri
Anası Hafizə
Həyat yoldaşı Pəri Əliyeva (Həsənova)
Uşaqları Rəna (1932-2016), Fuad (1935-1953) və Arif (1937-1988)

Həyat yolu

1906-cı ildə Rusiya imperiyasının Yelisavetpol quberniyasının Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. Onun valideynləri erkən yaşında dünyalarını dəyişmiş, bu səbəbdən böyük qardaşının himayəsində olmuşdur. Qardaşı Bakının Sabunçu rayonunda neft mədənlərində işləmək üçün Bakıya köçəndə, onunla birlikdə idi. Ancaq sonra qardaşı ilə əlaqə kəsilmiş və kiçik yaşlı İ. Əliyev Qasım-İsmaylov (indiki Goranboy) rayonunun Goranboy kəndində bir əkinçinin təsərrüfatında muzdur olmuşdu. Elə o zaman da muzdurların həmkarlar ittifaqında ictimai işlərə qatılmışdır.

Xalq təsərrüfatında fəaliyyəti

1926-cı ildə Gəncəyə köçmüş, orada dəmir yolu deposunda qara fəhlə, sonra isə çilingər kimi işləməyə başlamışdır. Elə bu zaman da özünü fəal ictimaiyyətçi kimi göstərmiş 1928-ci ildə Gəncə deposunun həmkarlar ittifaqı komitəsinin məsul katibi seçilmişdir. 1929–1930-cu illərdə Gəncə dəmiryolu işçilərinin məhəlli həmkarlar ittifaqının mədəniyyət şöbəsinin müdiri, sonra isə onun sədri olmuşdur.

1930-cu ildə Bakıya köçmüş, burada Ali Xalq Təsərrüfatı Sovetində kütləvi iş üzrə təlimatçı, əmək ixtiraçılığı mərkəzi bürosunun sədri, istehsalat-texniki təbliğat sektorunun rəisi vəzifələrində çalışmışdır.

1932-ci ildə Azərbaycan SSR Xalq Yüngül Sənaye Komissarlığının təlimatçısı vəzifəsində işləmişdir.

16 iyun 1933-cü ildə SSRİ Xalq Yüngül Sənaye Komissarlığının Dövlət Pambıq Satışı İdarəsinin Azərbaycan şöbəsinin müdiri təyin olunmuşdur.

11 avqust 1937-ci il tarixində Azərbaycan SSR Xalq Yüngül Sənaye komissarının müavini, 2 noyabr 1937-ci il tarixində isə Xalq Yüngül Sənaye komissarı vəzifəsinə təyin olunmuşdur.

SSRİ Ali Sovetinin deputatı

Deputatlığa namizədliyi 1937-ci ildə Nuxa (indiki Şəki) toxucu fabriki və Qutqaşen (indiki Qəbələ) fındıqtəmizləmə zadodu, Mexanikləşdirilmiş Traktor Stansiyası (MTS) və bu şəhərlərin bir sıra başqa müssisə kollektivləri tərəfindən irəli sürülmüşdür. Bəzi məlumatlara görə, onun namizədliyi həm də Quba şəhərindən verilmişdir.

12 dekabr 1937-ci il tarixində SSRİ Ali Sovetinin (millətlər palatası) deputatı seçilmiş və 1938-ci ilin yanvar ayında onun birinci iclasında iştirak etmişdir.

Deputat olduğu zaman Azərbaycanın bölgələrinə səfərlər edib, seçiciləri ilə görüşlər keçirmişdir.

 
Azərbaycanlı deputatlar SSRİ Ali Sovetinin birinci toplantısında (millətlər palatası), yanvar, 1938. İskəndər Əliyev üçüncü cərgədə soldan birincidir.

Repressiyaya uğraması

Stalin və Bağırovun siyasi repressiyalarının qurbanı olmuşdur. 1937-ci ildə Mir Cəfər Bağırov SSRİ Ali Sovetinin deputatlarını ifşa edə biləcək materialların və imzasız (anonim) məktubların yığılmasına dair gizli sərəncam vermişrir. Bu sərəncamı yerinə yetirən şəxslər ona bildirmişdirlər ki, İ. Əliyevin həyat yoldaşının qardaşı bolşeviklər tərəfindən 1927-ci ildə güllələnmiş Müsavat partiyası gizli fəaliyyət göstərən təşkilatının sədri Dadaş Həsənov idi; ögəy dayısı isə az öncə XDİK tərəfindən tutulmuşdur.

İskəndər Əliyev 1 iyun 1938-ci ildə əksinqilabi fəaliyyətlə məşğul olmaqda ittiham edilərək həbs olunmuşdur. 5 iyun 1938-ci ildə "Xalq Daxili İşlər Komissarlığı (XDİK) tərəfindən ifşa olunmuş xalq və partiya düşməni" kimi Kommunist (bolşeviklər) Partiyasından [K(b)P], 1 iyul 1938-ci ildə isə Xalq Yüngül Sənaye Komissarı vəzifəsindən xaric edilmişdir. Həmin ildə deputat mandatından məhrum edilmişdir.

İ. Əliyevin adı 1938-ci ildə "Stalin siyahılarının" 1-ci kateqoriyasına salınmışdır. Bu da o demək idi ki, o güllələnməli idi. Ancaq hansısa səbəblərdən onu edam etmədilər. Ola bilsin ki, onun deputat olması müəyyən qədər ona kömək etdi. Ancaq çox güman ki, onun güllələnməsi növbəsi çatınca repressiyaların səngiməsi dövrü başlandı. Məsələ burasındadır ki, onun adı keçən siyahının tarixi 25 sentyabr 1938-ci il tarixinə təsadüf edilir. Həmin ilin oktyabr ayında isə güllələnmə hökmlərinin icra edilməsini əsasən ləğv etmişdirlər. Bundan sonra məhbusarın çoxusunu uzun müddətə azadlıqdan məhrum edirdilər.

"Sağ-trotskiçi mərkəzinin əksinqilabi milliyətçi təşkilatının" (SEMƏMT) rəhbərlərindən biri olmaqda, istehsalatda ziyanvericiliklə məşğul olaraq təşkilata yeni üzvlərin cəlb edilməsində, Az.SSR partiya və hökumət rəhbərliyinə qarşı təxribatların hazıllamasında ittiham edilmişdir. Ondan başqa, SEMƏMT rəhbərləri kimi daha beş yüksək vəzifəli şəxs həbs edilmişdir. Bunlar Az. SSR Xalq Komissarları Sovetinin 1-ci müavini Manaf Xəlilov, Az. SSR Xalq Daxili Ticarət komissarı İbrahim Əsədullayev, Az. SSR Xalq Əkinçilik komissarı Əbülfət Məmmədov, Xalq Rabitə komissarlığının məsul işçisi Yefim Rodionov və Az. SSR Xalq Komissarları Sovetinin məsul işçisi Boris Lyuborski-Novikov idilər.

 
İskəndər Əliyevin 25910 №-li istintaq işi.

SEMƏMT işi Azərbaycanda Stalin-Bağırov repressiyaları dövrünün ən böyük işlərindən biri idi. Bu iş üzrə "32 rayon partiya komitəsi katibi 28 rayon icraiyyə komitəsi sədri, 15 xalq komissarı və onların müavinləri, 66 mühəndis, 88 Sovet ordusu və Hərbi-dəniz donanması komandiri, 8 professor və başqa səlahiyyətli şəxslər həbs edilərək güllələnmiş, ya da uzun müddətə azadlıqdan məhrum edilmişlər".

İ. Əliyev, bu iş üzrə keçən başqa məhbuslar kimi, istintaq zamanı öncə şiddətli işgəncələrə məruz qalaraq təqsirli olduğunu etiraf etməyə məcbur edilmiş, ancaq 1939 ildə məhbusların hamısı öz etirafedici ifadələrindən imtina etmişdirlər. Bu səbəbdən məhkəmə onların işini əlavə istintaqın aparılması üçün geri qaytarmışdı.

1940-cı ildə Moskvanın "Butırka" həbsxanasına göndərilmiş, ancaq sonra Bakıya qaytarılmışdır.

1941-cı ilin 30 avqust tarixində Bakıda Zaqafqasiya Hərbi Dairəsinin Hərbi Tribunalının səyyar iclası tərəfindən ona qarşı irəli sürülən ittihamlarda təqsirli bilinərək 10 il müddətinə azadlıqda məhrum edilmişdir.

Cəzasını Qazaxıstan SSR Karaqanda vilayətinin islah əmək düşərgələrində (Karlaq)çəkmişdi. Ümumi hesabla 18 il ərzində (1938–1956) həbs və sürgündə olmuşdu. Məlumdur ki, sürgün həyatının son illərini (1953–1955) Karaqanda vilayətin Kuv rayonunun Koyandı MTS-ində və Koyandıbulaq kəndinin kolxozunda sürmüş, orada aqronom vəzifəsində çalışmışdır.

 
İstintaq işindən şəkil, 1938.

Bəraət alması

Stalinin ölümündən sonra, 5 mart 1953-cü ildə Mir Cəfər Bağırov K(b)P MK katibi vəzifəsindən azad edilmişdir. 1954 ilin may ayında isə SSRİ baş prokuroru R. A. Rudenkonun rəhbərliyi ilə "əksinqilabçıların" işlərinə yenidən baxmaq üçün Mərkəzi komissiya yaradılmışdır. Bu komissiyanın işinin əsas istiqamətlərindən biri də Azərbaycanda siyasi repressiyalar qurbanlarına bəraət (reabilitasiya) qazandırmaq idi.

SEMƏMT işinə də bu komissiya Karlaqda sürgün həyatını yaşamış İskəndər Əliyevin verdiyi 11.11.1954 il tarixli ərizəsinin əsasında baxmış və nəticədə bu iş üzrə bütün məhkum edilmişlər bəraət almışlar.

M. C. Bağırov və onunla əlbir olanların məhkəmə prosesində iştirakı

İ. Əliyev aprel 1955-cü ildə bəraət almışdır, ancaq buna baxmayaraq 1956-cı ilin fevral ayında hələ də Qazaxıstanda sürgündə idi. Çünki SSRİ prokurorluğu onu Bağırov və onunla əlbir olanlara qarşı məhkəmə prossesində şahid qismində iştirak etmək üçün hazırlayırdılar. Ola bilər ki, onun Bakıya tezliklə qayıdışı onun üçün təhlükəli ola bilərdi, köhnə rəhbərliyin tərəfdarları şahidi ortalıqdan götürmək üçün ona qarşı qəsd təşkil edə bilərdilər.

Bakıya qayıdandan dərhal sonra İ. Əliyev 1956-cı ilin aprel ayında o zaman təşkil olunan keçmiş Az. SSR K(b)P MK katibi M. C. Bağırov və onunla əlbir olanların məhkəmə prosesinə cəlb edilmişdir. Məhkəmə mühakimə edilənləri onlara qarşı irəli sürülən ittihamlar üzrə təqsirli bilərək ağır cəzalara məhküm etmişdir. Bu məhkəmədə İ. Əliyev repressiyalarından zərərçəkmiş və şahid qismində SSRİ baş Prokuroru R. A. Rudenko tərəfindən dindirilmişdir. SEMƏMT rəhbərlərininə qarşı cinayət işinin saxtalaşdırılması və onlara işgəncələrin verilməsi həmin məhkəmədə bir daha sübuta yetirilmişdir və Bağırova qarşı irəli sürülən əsas ittihamlardan biri kimi məhkəmə Hökmünun mətnində xatırlanmışdır:

"1938-ci ildə M. C. Bağırovun göstərişi ilə Az. SSR Xalq Komissarları Sovetinin 1-ci müavini Manaf Xəlilov, xalq daxili ticarət komissarı İbrahim Əsədullayev, xalq əkinçilik komissarı Əbülfət Məmmədov, xalq yüngül sənaye komissarı İskəndər Əliyev, xalq rabitə komissarlığının səlahiyyətlisi Rodionov, Xalq Komissarları Sovetinin məsul işçisi Lyuborski-Novikov həbs edilmişlər. M. C. Bağırovla əlbir olanlar onlara qarşı "sağ-trotskiçi ehtiyat mərkəzinin əksinqilabi milliyyətçi təşkilatının" rəhbərləri olduqları haqqında saxtalaşdırılmış ittiham irəli sürmüşlər. Bağırovun əlaltıları bu şəxslərə qarşı işgəncələr və zorakılıq işlədəndən sonra, onlar çoxlu sayda başqa təqsirsiz insan haqqında saxta ifadələr verməyə məcbur edilmişlər".

Sonrakı həyatı

Bəraət alandan sonra İ. Əliyev xalq təsərrüfatı sistemində işləmiş, rəhbər vəzifələrdə çalışmışdır. O zaman Azərbaycanın stalinizm mirasından aralanma prosesi gedirdi və Azərbaycan SSR KP katibi İmam Mustafayev bu prosesin dərinləşdirilməsində maraqlı idi. Ona görə də İskəndər Əliyev kimi stalinizmdən zərər çəkmiş adamların rəhbər vəzifələrdə bərpa edilməsi bu siyasətə qulluq edən addımlardan idi. Zərər çəkmişlər köhnə rejimi dəstəkləməzdilər. Beləliklə İ. Əliyev 1956–1959-cu illərdə Azərbaycan SSR Meyvə-Tərəvəz Təsərrüfatı Komitəsiinin sədri olmuşdur. 1959-cu ildə İmam Mustafayev vəzifəsindən azad edilmişdir. Onun yerinə gələn Vəli Axundonun dövründə İ. Əliyev yeni təyinat alaraq 1959–1964-cü ilərdə Azərbaycan SSR Zərgərlik Malları Ticarəti Komitəsinin sədri olmuşdur. 1964-cü ildən etibarən ümumittifaq dərəcəli təqaüdçü olan İ. Əliyev 1972-ci ilin 30 dekabr tarixində vəfat etmişdi.

Təhsili

İbtidai təhsilini Bakıda, qardaşı neft buruqlarında işləyərkən almışdı.

1932-ci ildə Oktyabrın 14-cü il dönümü adına Bakı Neft Fəhlə Fakültəsininin məzunu olmuşdur.

1933-1934-cü illərdə isə Moskvada SSRİ Yüngül Sənaye Nazirliyinin rəhbər işçilərinin ixtisasartırma kurslarını bitirmişdi.

Partiya üzvlüyü

1924–1928-ci illərdə Ümumittifaq Lenin Kommunist Gənclər İttifaqı (ÜİLKGİ) üzvü; 1928 ilin sentyabr ayından etibarən Ümumittifaq K(b)P üzvü olmuşdur (partiya bileti № 1434101). Repressiya zamanı partiyadan xaric edilmiş, 1956-cı ildə bəraət alandan sonra partiyada bərpa olunmuşdur. Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası üzvü idi (1956–1972).

Ailəsi

İskəndər Əliyev 1931-ci ildə Pəri Həsənova ilə evlənmişdi. Bu evlilikdən onların Rəna (1932–2016), Fuad (1935–1953) və Arif (1937–1988) adlı üç uşağı anadan olmuşdur. İskəndər Əliyev bəraət aldıqdan sonra ailəsi ilə birləşmişdir. 1956-cı ilə qədər ailəsinin onun taleyi haqqında xəbəri olmamışdır.

Həyat yoldaşı Pəri Həsənova (ərə gedəndən sonra Əliyeva) o zaman Azərbaycanda gizli fəaliyyət göstərən və 1927-ci ildə bolşeviklər tərəfindən güllələnən Müsavat partiyasının Mərkəzi Komitəsinin sədri Dadaş Həsənovun bacısı idi. O, 1930-cu illərdə Gülarə Qədirbəyova ilə birlikdə "Şərq qadını" jurnalında çalışmış, jurnalın məsul katibi olmuşdur. Həyat yoldaşı həbs edildikdən sonra redaksiyadan işdən çıxmış, sonra Bakının Teatr muzeyində işləmiş, hətta bir müddət onun müdiri vəzifəsini icra etmişdir. Ancaq İ. Əliyev məhkəmə qərarı ilə məhkum olunandan sonra, 1942-ci ildə azyaşlı uşaqları ilə Bakını tərk edib Bərdəyə köçməyə məcbur olmuş, orada kənd məktəbində rus dili müəlliməsi vəzifəsində çalışmışdır. M. C. Bağırov 1953-cü ildə vəzifədən kənarlaşdırılandan sonra yenidən Bakıya qayıtmış, məktəbdə müəllimə işləmişdir.

Video

  • İskəndər Əliyevin yüksəlişi, enişi və dirçəlişi (Azərbaycanca alt yazılarla) // Fəlsəfə üzrə elmlər doktoru Aydın Əlizadənin mühazirəsi.

Ədəbiyyat

  • Əlizadə A. A. Azərbaycanda qırmızı terror:"sağ-trotskiçi ehtiyat mərkəzinin əksinqilabi milliyyətçi təşkilatı"nın işi (1938–1956) // Elmi əsərlər. Beynəlxalq elmi-nəzəri jurnal № 1 (30), Bakı, 2018, s. 142–153.
  • Əlizadə A. A. Azərbaycanda siyasi repressiyalar tarixindən (1938–1956) // Qafqazda dövlətlərarası münasibətlər: 100 il əvvəl və müasir dövr". Beynalxalq elmi konfrans, Bakı, 2018 (Məruzələr toplusu, Bakı, 2019, s. 90–96).
  • Айдын Али-заде. Красный террор в Азербайджане // Журнал "Уроки истории". Международный Мемориал.
  • Политбюро и дело Берия. Сборник документов — М.:, 2012. С. 881–892.
  • Смирнов Н. Рапава, Багиров и другие. Антисталинские процессы 1950-х гг.. — АИРО-XXI, 2014. — С. 123–124. — 380 с. — ISBN 978-5-91022-274-2.
  • Теюб Гурбан (составитель). На имя Багирова, за подписью Багирова. Сборник архивных материалов / / Редактор А. Балаев.. — Баку: "Ol"npkt, 2016. — С. 59–60. — 392 с. — ISBN 978-9952-494-86-0.

İstinadlar

  1. ↑ Öz səsimizi göstərdiyimiz qandidatımıza verək. İskəndər Əli oğlu Əliyev. // "Nuxa işçisi" qəzeti, 1937-ci il.
  2. ↑ İ. Əliyevin 29 oktyabr 1940-cı il tarixli dindirilmə protokolu. // İ. Əliyevin istintaq işi № 25910, c. 4, əsli, maşın yazısı, arxiv materialları.
  3. ↑ İskəndər Əli oğlu Əliyevin əmək kitabçası, əsli, əl yazısı, s. 2.
  4. ↑ İskəndər Əli oğlu Əliyevin əmək kitabçası, əsli, əl yazısı, s.3.
  5. Ümumazərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 11 avqust 1937-ci il tarixli 41 №-li protokolun çıxarışından surəti.
  6. Ümumazərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 2 noyabr 1937-ci il tarixli 49 №-li protokolun çıxarışından surəti.
  7. ↑ Bağırovun adına, Bağırovun imzası ilə. Arxiv materiallarının toplusu / Tərtib edən Teyyub Qurban. Redaktor A. Balayev. Bakı, 2016, s. 85, 59–60.
  8. Deputat Əliyev yoldaşın öz seçiciləri ilə görüşü. // "Nuxa işçisi" qəzeti, 1938-ci il.
  9. İskəndər Əliyev / SSRİ-də siyasi terror qurbanları / Beynalxalq Memorialın siyahısı.
  10. İstintaqın 22737 №-li iş üzrə 21 iyul 1938-ci il Qərarı // İ. Əliyevin istintaq işi № 25910, c. 4, əsli, maşın yazısı, arxiv materialları.
  11. ↑ Kommunist (bolşeviklər) partiyasının Müvəqqəti İngilabi Komitəsinin 5 iyun 1938-ci il toplantısının 1 №-li protokolundan çıxarış // İ. Əliyevin istintaq işi № 25910, c. 4, əsli, maşın yazısı, arxiv materialları.
  12. 1 iyul 1938-ci il tarixli Az. SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin toplantısının 62 №-li protokolundan çıxarışı // İ. Əliyevin istintaq işi № 25910, c. 4, əsli, maşın yazısı, arxiv materialları.
  13. İşləri SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi kollegiyasına göndərilməli işlərin siyahısı. 25 sentyabr 1938-ci il. Stalin, Molotov, Kaqanoviç, Voroşilov tərəfindən imzalammışdır. Rusiya Federasiyası Prezidentinin Apparatı 24, iş 419, vərəq 167.[ölü keçid]
  14. İskəndər Əliyevin 8 avqust 1940-cı il tarixli dindirilmə protokolu // İ. Əliyevin istintaq işi № 25910, c. 4, əsli, maşın yazısı, arxiv materialları.
  15. ↑ Aydın Əlizadə. Azərbaycanda dövlət terroru: əksinqilabçı milliyətçi təşkilatın işi (1938–56).
  16. ↑ Bağırov və başqalarının işi üzrə SSRİ Ali Məhməməsinin Hərbi Kollegiyasının 26 aprel 1956 il tarixli məhkəmə Hökmü // Siyasi büro və Beriyanın işi. Sənədlər toplusu. M.: Kuçkovo pole, 2012, s. 881–892.
  17. ↑ Smirnov N. Rapava, Bağırov və başqaları. 1950-çi illərin Stalin əleyhinə prosesləri. M.: AİPO-XXI, 2014, s. 123–124.
  18. 17 sentyabr 1939-cu il tarixli istintaqın yekun Qərarı // İstintaq işi № 25910, c. 1–6, əsli, maşın yazısı, arxiv materialları.
  19. Butırka həbsxanasına yollayış, seriya "K" daxil olan N 243103, N 25910 D, 10.09.1940 // İ. Əliyevin istintaq işi № 25910, c. 4, əsli, maşın yazısı, arxiv materialları.
  20. 00497 №-li Məhkəmə hökmü // İstintaq işi № 25910, c. 1–6, əsli, maşın yazısı, arxiv materialları.
  21. İş yerindən arayış.
  22. Vətəndaş İ. Əliyevə SSRİ Ali Prokurorluğundan Bildiriş.
  23. 1–8146/41 №-li Qərardadın surəti // İstintaq işi № 25910, c. 1–6, əsli, maşın yazısı, arxiv materialları.
  24. Vətəndaş İ. Əliyevə SSRİ prokurorluğundan bildiriş
  25. Vətəndaş Arif İskəndər oğlu Əliyevə SSRİ Prokurorluğundan bildiriş.
  26. 439566 №-li ölüm haqqında şəhadətnamənin surəti.
  27. Fəhlə fakültəsini bitirdiyi haqqında arayış.
  28. SSRİ Yüngün Sənaye komissarlığının ticarət bazaları işçilərinin ixtisaslarını artırma kurslarını bitirdiyi haqqında vəsiqə.
  29. Evlilik hasqqında şəhadətnamənin surəti.
  30. İş yerindən arayış.
  31. Jurnalın 1934–35-ci illər buraxılışında adı keçməkdədir.
  32. ↑ Pəri Əliyevanın əmək kitabçasının surəti.

Avqust 27, 2021
iskəndər, əliyev, iskəndər, əli, oglu, əliyev, 1906, şuşa, yelizavetpol, quberniyası, 1974, bakı, azərbaycan, xalq, yüngül, sənaye, komissarı, ssri, sovetinin, millətlər, palatasının, birinci, çağırış, deputatı, siyasi, repressiyalara, uğramış, şəxs, ssri, döv. Iskender Eli oglu Eliyev 1906 Susa Yelizavetpol quberniyasi 1974 Baki Azerbaycan SSR Xalq Yungul Senaye komissari SSRI Ali Sovetinin milletler palatasinin birinci cagiris deputati siyasi repressiyalara ugramis sexs Iskender EliyevSSRI Dovlet Pambiq Satisi Idaresinin Azerbaycan sobesinin mudiri1932 1937Azerbaycan SSR Xalq Yungul Senaye komissari1937 1938Selefi Seyfulla IbrahimovXelefi Manaf XelilovSSRI Ali Sovetinin I cagiris deputati1937 1938Azerbaycan SSR Meyve Terevez Teserrufati Komitesinin sedri1956 1959Azerbaycan SSR Zergerlik Mallari Ticareti Komitesinin sedri1959 1964Sexsi melumatlarPartiya Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi 1928 1972 Tehsili 1 Oktyabrin 14 cu il donumu adina Baki Neft Fehle Fakultesi 1929 1932 2 SSRI yungul senaye nazirliyinin rehber iscilerinin ixtisasartirma kurslari 1933 1934 Dogum tarixi 1906Dogum yeri Susa Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1974Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIAnasi HafizeHeyat yoldasi Peri Eliyeva Hesenova Usaqlari Rena 1932 2016 Fuad 1935 1953 ve Arif 1937 1988 Mundericat 1 Heyat yolu 1 1 Xalq teserrufatinda fealiyyeti 1 2 SSRI Ali Sovetinin deputati 1 3 Repressiyaya ugramasi 1 4 Beraet almasi 1 5 M C Bagirov ve onunla elbir olanlarin mehkeme prosesinde istiraki 1 6 Sonraki heyati 2 Tehsili 3 Partiya uzvluyu 4 Ailesi 5 Video 6 Edebiyyat 7 IstinadlarHeyat yolu Redakte1906 ci ilde Rusiya imperiyasinin Yelisavetpol quberniyasinin Susa seherinde anadan olmusdur Onun valideynleri erken yasinda dunyalarini deyismis bu sebebden boyuk qardasinin himayesinde olmusdur 1 2 Qardasi Bakinin Sabuncu rayonunda neft medenlerinde islemek ucun Bakiya kocende onunla birlikde idi Ancaq sonra qardasi ile elaqe kesilmis ve kicik yasli I Eliyev Qasim Ismaylov indiki Goranboy rayonunun Goranboy kendinde bir ekincinin teserrufatinda muzdur olmusdu 1 2 Ele o zaman da muzdurlarin hemkarlar ittifaqinda ictimai islere qatilmisdir Xalq teserrufatinda fealiyyeti Redakte 1926 ci ilde Genceye kocmus orada demir yolu deposunda qara fehle sonra ise cilinger kimi islemeye baslamisdir Ele bu zaman da ozunu feal ictimaiyyetci kimi gostermis 1928 ci ilde Gence deposunun hemkarlar ittifaqi komitesinin mesul katibi secilmisdir 1 3 1929 1930 cu illerde Gence demiryolu iscilerinin mehelli hemkarlar ittifaqinin medeniyyet sobesinin mudiri sonra ise onun sedri olmusdur 1 3 1930 cu ilde Bakiya kocmus burada Ali Xalq Teserrufati Sovetinde kutlevi is uzre telimatci emek ixtiraciligi merkezi burosunun sedri istehsalat texniki tebligat sektorunun reisi vezifelerinde calismisdir 1 4 1932 ci ilde Azerbaycan SSR Xalq Yungul Senaye Komissarliginin telimatcisi vezifesinde islemisdir 1 4 16 iyun 1933 cu ilde SSRI Xalq Yungul Senaye Komissarliginin Dovlet Pambiq Satisi Idaresinin Azerbaycan sobesinin mudiri teyin olunmusdur 1 4 11 avqust 1937 ci il tarixinde Azerbaycan SSR Xalq Yungul Senaye komissarinin muavini 5 2 noyabr 1937 ci il tarixinde ise Xalq Yungul Senaye komissari 6 vezifesine teyin olunmusdur 1 SSRI Ali Sovetinin deputati Redakte Deputatliga namizedliyi 1937 ci ilde Nuxa indiki Seki toxucu fabriki ve Qutqasen indiki Qebele findiqtemizleme zadodu Mexaniklesdirilmis Traktor Stansiyasi MTS ve bu seherlerin bir sira basqa mussise kollektivleri terefinden ireli surulmusdur 1 Bezi melumatlara gore onun namizedliyi hem de Quba seherinden verilmisdir 7 12 dekabr 1937 ci il tarixinde SSRI Ali Sovetinin milletler palatasi deputati secilmis ve 1938 ci ilin yanvar ayinda onun birinci iclasinda istirak etmisdir Deputat oldugu zaman Azerbaycanin bolgelerine seferler edib secicileri ile gorusler kecirmisdir 8 Azerbaycanli deputatlar SSRI Ali Sovetinin birinci toplantisinda milletler palatasi yanvar 1938 Iskender Eliyev ucuncu cergede soldan birincidir Repressiyaya ugramasi Redakte Stalin ve Bagirovun siyasi repressiyalarinin qurbani olmusdur 1937 ci ilde Mir Cefer Bagirov SSRI Ali Sovetinin deputatlarini ifsa ede bilecek materiallarin ve imzasiz anonim mektublarin yigilmasina dair gizli serencam vermisrir Bu serencami yerine yetiren sexsler ona bildirmisdirler ki I Eliyevin heyat yoldasinin qardasi bolsevikler terefinden 1927 ci ilde gullelenmis Musavat partiyasi gizli fealiyyet gosteren teskilatinin sedri Dadas Hesenov idi ogey dayisi ise az once XDIK terefinden tutulmusdur 7 Iskender Eliyev 1 iyun 1938 ci ilde eksinqilabi fealiyyetle mesgul olmaqda ittiham edilerek hebs olunmusdur 9 10 5 iyun 1938 ci ilde Xalq Daxili Isler Komissarligi XDIK terefinden ifsa olunmus xalq ve partiya dusmeni kimi Kommunist bolsevikler Partiyasindan K b P 11 1 iyul 1938 ci ilde ise Xalq Yungul Senaye Komissari vezifesinden xaric edilmisdir 12 Hemin ilde deputat mandatindan mehrum edilmisdir I Eliyevin adi 1938 ci ilde Stalin siyahilarinin 1 ci kateqoriyasina salinmisdir 13 Bu da o demek idi ki o gullelenmeli idi Ancaq hansisa sebeblerden onu edam etmediler Ola bilsin ki onun deputat olmasi mueyyen qeder ona komek etdi Ancaq cox guman ki onun gullelenmesi novbesi catinca repressiyalarin sengimesi dovru baslandi Mesele burasindadir ki onun adi kecen siyahinin tarixi 25 sentyabr 1938 ci il tarixine tesaduf edilir Hemin ilin oktyabr ayinda ise gullelenme hokmlerinin icra edilmesini esasen legv etmisdirler Bundan sonra mehbusarin coxusunu uzun muddete azadliqdan mehrum edirdiler Sag trotskici merkezinin eksinqilabi milliyetci teskilatinin SEMEMT rehberlerinden biri olmaqda istehsalatda ziyanvericilikle mesgul olaraq teskilata yeni uzvlerin celb edilmesinde Az SSR partiya ve hokumet rehberliyine qarsi texribatlarin hazillamasinda ittiham edilmisdir 14 Ondan basqa SEMEMT rehberleri kimi daha bes yuksek vezifeli sexs hebs edilmisdir Bunlar Az SSR Xalq Komissarlari Sovetinin 1 ci muavini Manaf Xelilov Az SSR Xalq Daxili Ticaret komissari Ibrahim Esedullayev Az SSR Xalq Ekincilik komissari Ebulfet Memmedov Xalq Rabite komissarliginin mesul iscisi Yefim Rodionov ve Az SSR Xalq Komissarlari Sovetinin mesul iscisi Boris Lyuborski Novikov idiler 15 Iskender Eliyevin 25910 li istintaq isi SEMEMT isi Azerbaycanda Stalin Bagirov repressiyalari dovrunun en boyuk islerinden biri idi Bu is uzre 32 rayon partiya komitesi katibi 28 rayon icraiyye komitesi sedri 15 xalq komissari ve onlarin muavinleri 66 muhendis 88 Sovet ordusu ve Herbi deniz donanmasi komandiri 8 professor ve basqa selahiyyetli sexsler hebs edilerek gullelenmis ya da uzun muddete azadliqdan mehrum edilmisler 16 I Eliyev bu is uzre kecen basqa mehbuslar kimi istintaq zamani once siddetli isgencelere meruz qalaraq 17 teqsirli oldugunu etiraf etmeye mecbur edilmis ancaq 1939 ilde mehbuslarin hamisi oz etirafedici ifadelerinden imtina etmisdirler 18 Bu sebebden mehkeme onlarin isini elave istintaqin aparilmasi ucun geri qaytarmisdi 1940 ci ilde Moskvanin Butirka hebsxanasina gonderilmis 19 ancaq sonra Bakiya qaytarilmisdir 1941 ci ilin 30 avqust tarixinde Bakida Zaqafqasiya Herbi Dairesinin Herbi Tribunalinin seyyar iclasi terefinden ona qarsi ireli surulen ittihamlarda teqsirli bilinerek 10 il muddetine azadliqda mehrum edilmisdir 20 Cezasini Qazaxistan SSR Karaqanda vilayetinin islah emek dusergelerinde Karlaq cekmisdi Umumi hesabla 18 il erzinde 1938 1956 hebs ve surgunde olmusdu Melumdur ki surgun heyatinin son illerini 1953 1955 Karaqanda vilayetin Kuv rayonunun Koyandi MTS inde ve Koyandibulaq kendinin kolxozunda surmus orada aqronom vezifesinde calismisdir 21 Istintaq isinden sekil 1938 Beraet almasi Redakte Stalinin olumunden sonra 5 mart 1953 cu ilde Mir Cefer Bagirov K b P MK katibi vezifesinden azad edilmisdir 1954 ilin may ayinda ise SSRI bas prokuroru R A Rudenkonun rehberliyi ile eksinqilabcilarin islerine yeniden baxmaq ucun Merkezi komissiya yaradilmisdir Bu komissiyanin isinin esas istiqametlerinden biri de Azerbaycanda siyasi repressiyalar qurbanlarina beraet reabilitasiya qazandirmaq idi 15 SEMEMT isine de bu komissiya Karlaqda surgun heyatini yasamis Iskender Eliyevin verdiyi 11 11 1954 il tarixli erizesinin 22 esasinda baxmis ve neticede bu is uzre butun mehkum edilmisler beraet almislar 23 M C Bagirov ve onunla elbir olanlarin mehkeme prosesinde istiraki Redakte I Eliyev aprel 1955 cu ilde beraet almisdir 24 ancaq buna baxmayaraq 1956 ci ilin fevral ayinda 25 hele de Qazaxistanda surgunde idi Cunki SSRI prokurorlugu onu Bagirov ve onunla elbir olanlara qarsi mehkeme prossesinde sahid qisminde istirak etmek ucun hazirlayirdilar Ola biler ki onun Bakiya tezlikle qayidisi onun ucun tehlukeli ola bilerdi kohne rehberliyin terefdarlari sahidi ortaliqdan goturmek ucun ona qarsi qesd teskil ede bilerdiler Bakiya qayidandan derhal sonra I Eliyev 1956 ci ilin aprel ayinda o zaman teskil olunan kecmis Az SSR K b P MK katibi M C Bagirov ve onunla elbir olanlarin mehkeme prosesine celb edilmisdir Mehkeme muhakime edilenleri onlara qarsi ireli surulen ittihamlar uzre teqsirli bilerek agir cezalara mehkum etmisdir Bu mehkemede I Eliyev repressiyalarindan zerercekmis ve sahid qisminde SSRI bas Prokuroru R A Rudenko terefinden dindirilmisdir 17 SEMEMT rehberlerinine qarsi cinayet isinin saxtalasdirilmasi ve onlara isgencelerin verilmesi hemin mehkemede bir daha subuta yetirilmisdir ve Bagirova qarsi ireli surulen esas ittihamlardan biri kimi mehkeme Hokmunun metninde xatirlanmisdir 1938 ci ilde M C Bagirovun gosterisi ile Az SSR Xalq Komissarlari Sovetinin 1 ci muavini Manaf Xelilov xalq daxili ticaret komissari Ibrahim Esedullayev xalq ekincilik komissari Ebulfet Memmedov xalq yungul senaye komissari Iskender Eliyev xalq rabite komissarliginin selahiyyetlisi Rodionov Xalq Komissarlari Sovetinin mesul iscisi Lyuborski Novikov hebs edilmisler M C Bagirovla elbir olanlar onlara qarsi sag trotskici ehtiyat merkezinin eksinqilabi milliyyetci teskilatinin rehberleri olduqlari haqqinda saxtalasdirilmis ittiham ireli surmusler Bagirovun elaltilari bu sexslere qarsi isgenceler ve zorakiliq isledenden sonra onlar coxlu sayda basqa teqsirsiz insan haqqinda saxta ifadeler vermeye mecbur edilmisler 16 Sonraki heyati Redakte Beraet alandan sonra I Eliyev xalq teserrufati sisteminde islemis rehber vezifelerde calismisdir O zaman Azerbaycanin stalinizm mirasindan aralanma prosesi gedirdi ve Azerbaycan SSR KP katibi Imam Mustafayev bu prosesin derinlesdirilmesinde maraqli idi Ona gore de Iskender Eliyev kimi stalinizmden zerer cekmis adamlarin rehber vezifelerde berpa edilmesi bu siyasete qulluq eden addimlardan idi Zerer cekmisler kohne rejimi desteklemezdiler Belelikle I Eliyev 1956 1959 cu illerde Azerbaycan SSR Meyve Terevez Teserrufati Komitesiinin sedri olmusdur 1959 cu ilde Imam Mustafayev vezifesinden azad edilmisdir Onun yerine gelen Veli Axundonun dovrunde I Eliyev yeni teyinat alaraq 1959 1964 cu ilerde Azerbaycan SSR Zergerlik Mallari Ticareti Komitesinin sedri olmusdur 15 1964 cu ilden etibaren umumittifaq dereceli teqaudcu olan I Eliyev 1972 ci ilin 30 dekabr tarixinde vefat etmisdi 26 Tehsili RedakteIbtidai tehsilini Bakida qardasi neft buruqlarinda isleyerken almisdi 1 1932 ci ilde Oktyabrin 14 cu il donumu adina Baki Neft Fehle Fakultesininin mezunu olmusdur 27 1933 1934 cu illerde ise Moskvada SSRI Yungul Senaye Nazirliyinin rehber iscilerinin ixtisasartirma kurslarini bitirmisdi 28 Partiya uzvluyu Redakte1924 1928 ci illerde Umumittifaq Lenin Kommunist Gencler Ittifaqi UILKGI uzvu 1928 ilin sentyabr ayindan etibaren Umumittifaq K b P uzvu olmusdur partiya bileti 1434101 11 Repressiya zamani partiyadan xaric edilmis 11 1956 ci ilde beraet alandan sonra partiyada berpa olunmusdur Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasi uzvu idi 1956 1972 Ailesi RedakteIskender Eliyev 1931 ci ilde Peri Hesenova ile evlenmisdi 29 Bu evlilikden onlarin Rena 1932 2016 Fuad 1935 1953 ve Arif 1937 1988 adli uc usagi anadan olmusdur 15 Iskender Eliyev beraet aldiqdan sonra ailesi ile birlesmisdir 1956 ci ile qeder ailesinin onun taleyi haqqinda xeberi olmamisdir Heyat yoldasi Peri Hesenova ere gedenden sonra Eliyeva o zaman Azerbaycanda gizli fealiyyet gosteren ve 1927 ci ilde bolsevikler terefinden gullelenen Musavat partiyasinin Merkezi Komitesinin sedri Dadas Hesenovun bacisi idi O 1930 cu illerde Gulare Qedirbeyova ile birlikde Serq qadini jurnalinda calismis jurnalin mesul katibi olmusdur 30 31 Heyat yoldasi hebs edildikden sonra redaksiyadan isden cixmis sonra Bakinin Teatr muzeyinde islemis hetta bir muddet onun mudiri vezifesini icra etmisdir 32 Ancaq I Eliyev mehkeme qerari ile mehkum olunandan sonra 1942 ci ilde azyasli usaqlari ile Bakini terk edib Berdeye kocmeye mecbur olmus orada kend mektebinde rus dili muellimesi vezifesinde calismisdir M C Bagirov 1953 cu ilde vezifeden kenarlasdirilandan sonra yeniden Bakiya qayitmis mektebde muellime islemisdir 32 Video RedakteIskender Eliyevin yukselisi enisi ve dircelisi Azerbaycanca alt yazilarla Felsefe uzre elmler doktoru Aydin Elizadenin muhaziresi Edebiyyat RedakteElizade A A Azerbaycanda qirmizi terror sag trotskici ehtiyat merkezinin eksinqilabi milliyyetci teskilati nin isi 1938 1956 Elmi eserler Beynelxalq elmi nezeri jurnal 1 30 Baki 2018 s 142 153 Elizade A A Azerbaycanda siyasi repressiyalar tarixinden 1938 1956 Qafqazda dovletlerarasi munasibetler 100 il evvel ve muasir dovr Beynalxalq elmi konfrans Baki 2018 Meruzeler toplusu Baki 2019 s 90 96 Ajdyn Ali zade Krasnyj terror v Azerbajdzhane Zhurnal Uroki istorii Mezhdunarodnyj Memorial Politbyuro i delo Beriya Sbornik dokumentov M 2012 S 881 892 Smirnov N Rapava Bagirov i drugie Antistalinskie processy 1950 h gg AIRO XXI 2014 S 123 124 380 s ISBN 978 5 91022 274 2 Teyub Gurban sostavitel Na imya Bagirova za podpisyu Bagirova Sbornik arhivnyh materialov Redaktor A Balaev Baku Ol npkt 2016 S 59 60 392 s ISBN 978 9952 494 86 0 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Oz sesimizi gosterdiyimiz qandidatimiza verek Iskender Eli oglu Eliyev Nuxa iscisi qezeti 1937 ci il 1 2 I Eliyevin 29 oktyabr 1940 ci il tarixli dindirilme protokolu I Eliyevin istintaq isi 25910 c 4 esli masin yazisi arxiv materiallari 1 2 Iskender Eli oglu Eliyevin emek kitabcasi esli el yazisi s 2 1 2 3 Iskender Eli oglu Eliyevin emek kitabcasi esli el yazisi s 3 Umumazerbaycan Merkezi Icraiyye Komitesinin 11 avqust 1937 ci il tarixli 41 li protokolun cixarisindan sureti Umumazerbaycan Merkezi Icraiyye Komitesinin 2 noyabr 1937 ci il tarixli 49 li protokolun cixarisindan sureti 1 2 Bagirovun adina Bagirovun imzasi ile Arxiv materiallarinin toplusu Tertib eden Teyyub Qurban Redaktor A Balayev Baki 2016 s 85 59 60 Deputat Eliyev yoldasin oz secicileri ile gorusu Nuxa iscisi qezeti 1938 ci il Iskender Eliyev SSRI de siyasi terror qurbanlari Beynalxalq Memorialin siyahisi Istintaqin 22737 li is uzre 21 iyul 1938 ci il Qerari I Eliyevin istintaq isi 25910 c 4 esli masin yazisi arxiv materiallari 1 2 3 Kommunist bolsevikler partiyasinin Muveqqeti Ingilabi Komitesinin 5 iyun 1938 ci il toplantisinin 1 li protokolundan cixaris I Eliyevin istintaq isi 25910 c 4 esli masin yazisi arxiv materiallari 1 iyul 1938 ci il tarixli Az SSR Merkezi Icraiyye Komitesinin toplantisinin 62 li protokolundan cixarisi I Eliyevin istintaq isi 25910 c 4 esli masin yazisi arxiv materiallari Isleri SSRI Ali Mehkemesinin Herbi kollegiyasina gonderilmeli islerin siyahisi 25 sentyabr 1938 ci il Stalin Molotov Kaqanovic Vorosilov terefinden imzalammisdir Rusiya Federasiyasi Prezidentinin Apparati 24 is 419 vereq 167 olu kecid Iskender Eliyevin 8 avqust 1940 ci il tarixli dindirilme protokolu I Eliyevin istintaq isi 25910 c 4 esli masin yazisi arxiv materiallari 1 2 3 4 Aydin Elizade Azerbaycanda dovlet terroru eksinqilabci milliyetci teskilatin isi 1938 56 1 2 Bagirov ve basqalarinin isi uzre SSRI Ali Mehmemesinin Herbi Kollegiyasinin 26 aprel 1956 il tarixli mehkeme Hokmu Siyasi buro ve Beriyanin isi Senedler toplusu M Kuckovo pole 2012 s 881 892 1 2 Smirnov N Rapava Bagirov ve basqalari 1950 ci illerin Stalin eleyhine prosesleri M AIPO XXI 2014 s 123 124 17 sentyabr 1939 cu il tarixli istintaqin yekun Qerari Istintaq isi 25910 c 1 6 esli masin yazisi arxiv materiallari Butirka hebsxanasina yollayis seriya K daxil olan N 243103 N 25910 D 10 09 1940 I Eliyevin istintaq isi 25910 c 4 esli masin yazisi arxiv materiallari 00497 li Mehkeme hokmu Istintaq isi 25910 c 1 6 esli masin yazisi arxiv materiallari Is yerinden arayis Vetendas I Eliyeve SSRI Ali Prokurorlugundan Bildiris 1 8146 41 li Qerardadin sureti Istintaq isi 25910 c 1 6 esli masin yazisi arxiv materiallari Vetendas I Eliyeve SSRI prokurorlugundan bildiris Vetendas Arif Iskender oglu Eliyeve SSRI Prokurorlugundan bildiris 439566 li olum haqqinda sehadetnamenin sureti Fehle fakultesini bitirdiyi haqqinda arayis SSRI Yungun Senaye komissarliginin ticaret bazalari iscilerinin ixtisaslarini artirma kurslarini bitirdiyi haqqinda vesiqe Evlilik hasqqinda sehadetnamenin sureti Is yerinden arayis Jurnalin 1934 35 ci iller buraxilisinda adi kecmekdedir 1 2 Peri Eliyevanin emek kitabcasinin sureti Menbe https az wikipedia org w index php title Iskender Eliyev amp oldid 6066201, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.