İran Neft Birjası (fars. بورس نفت ایران), İranınKiş adasında 17 Fevral 2008-ci ildə fəaliyyətə başlayan neft birjası. Əvvəlcə birjanın 20 Mart 2006-cı ildə açılması nəzərdə tutulurdu. Texniki problemlər səbəbindən bu tarix təxirə salındı.
Təşkilat
Dünyanın üçüncü böyük neft ehtiyatlarına malik ölkəsi və OPEC-in ikinci böyük istehsalçısı olan İran, neftin qiymətində təsiri olan nadir ölkələrdən biridir. Gündəlik 4.4 milyon barrel xam neft istehsal edən İran, bu istehsalın %80-ni ixrac edir. Həmçinin Mərkəzi Asiya və Xəzər neft və qazının dünya bazarına ötürülməsi üçün, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərindən sonra, ən yaxşı variantdır.
İran Neft Birjasının, hazırda neft əməliyyatlarında iki birja olan London Birjası (IPE) ilə Nyu-york Birjasının oliqopoliyasını qıracağı proqnozlaşdırılır.
Amerika dolları və dünya neft bazarı
ABŞ dolları, gücünü böyük nisbətdə dünya neft ticarətinin dollar üzərindən yeridilməsindən alır. 2001-ci ildən 77 milyon barrelə çatan gündəlik neft istehlakının %26-i təkcə ABŞ tərəfindən edilir. Avropanın ümumi istehlakı isə ümumi məbləğin %22-ni əhatə edir.
İnflyasiya vergisi
Amerika Birləşmiş Ştatları, inflyasiya ilə mübarizə etmək üçün yeni vergi mənbələri yaratmaq əvəzinə, əvəzsiz olaraq pul kəsmə üsulundan istifadə etdi. Beləliklə, bazarda dollar artıqlığı yarandı və dolların dəyəri aşağı salındı. Qarşılıqsız olaraq istehsal olunan dollara qarşılıq, bazara daha az mal vermə yolu ilə aradakı fərq, bu sayədə vergi qoyulmaqla başladıldı.
İmperiyanın doğması
1945 Bretton Vudz qərarı ilə doğan Amerika imperatorluğu, Amerika dollarını qızıla tam olaraq çevrilməsi də, xarici dövlətlər üçün dolların qızıl qarşılığı olduğunu elan etmişdir.
İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı iyirmi beş il, dünyada, qarşılığı qızıl kimi zəmanət edilən dolların istifadəsi üzərində qurulmuş Bretton Vudz maliyyə sistemi, Şarl de Qollun böyük miqdarda dolları təyyarəyə ataraq Amerikaya aparıb qarşılığında qızıl istəməsinə qədər davam etmiş, 1970-71-ci illərdə əcnəbilər əllərindəki dolların qarşılığı olaraq qızıl istədiklərində 15 Avqust 1971-ci ildə bunu etməyəcəyini bəyan edən Amerika bir imperator olduğunu elan etdi. Bu əslində Amerika hökumətinin iflası demək idi. Amerika dünyanın qalan hissəsindən, qarşılığı olmayan çox böyük miqdarda maliyyəni çəkdi və dünyanın geri qalanı buna cavab verəcək halda deyildi. Dünya vergiyə bağlandı və buna etiraz olunmadı.
Səudiyyə nefti
1945-ci ildə ABŞ Prezidenti Ruzvelt və Səudiyyə Kralı arasında imzalanan müqavilə ilə Amerika şirkətlərinin Səudiyyə nefti üzərində hakimiyyətini başladan addım atılmışdır. Prezident Ruzvelt, Yalta Konfransının ardından Fevral 1945 tarixində Səudiyyə rejiminin qurucusu Kral Əbdül Əziz Suud ilə Süveyş Kanalında ABŞ döyüş gəmisində görüşmüşdü. Görüşdə Ruzvelt, Səudiyyə neftinə imtiyazlı daxilolma qarşılığında Krala Amerika qorumasını zəmanət etmişdi. Görüşdə Kral ilə Prezident Ruzvelt arasında tərcüməçilik vəzifəsini yerinə yetirən Qüds doğumlu Polkovnik Willam Eddy, daha sonrakı illərdə Dahranda Aramco müşaviri kimi CIA səlahiyyətlisi kimi işləməyə davam etmişdi. 1971-ci ildə Amerika hökumətinin dolların əvəzini qızıl kimi verməyəcəyi məlum olduqda, 1972-1973-cü illərdə Amerika hökuməti Səudiyyə kral ailəsi ilə, kral ailəsinin hökmranlığını qorumaq qarşılığında nefti yalnız dollarla satmaları barədə razılaşma əldə etdi. Digər OPEC ölkələri də bunu yaxından izlədi və neft qarşılığı olaraq yalnız dollarla alış-veriş etmiş oldular.
İran Neft Birjasının təsirləri
ABŞ ilə İran arasındakı ziddiyətin əsl səbəbinin İranın qurmaqda qərarlı olduğu avro-neft birjası olduğu dilə gətirilir.
İran-ABŞ gərginliyi
Dünya neft bazarlarını yaxından izləyən dairələr ABŞ-ın İrana nüvə enerji araşdırmalarından dolayı tutduğu mövqeyin altındakı əsas səbəbin nüvə silah istehsalı narahatlığını deyil İranın Mart ayında açmağı planlaşdırdığı neft birjası olduğunu dilə gətirir. ABŞ iqtisadiyyatının çarxlarını döndərmək üçün hər il 500 milyard dollar pula ehtiyac var. ABŞ iqtisadiyyatını xeyli dərəcədə maliyyələşdirən Çin və Yaponiya, neft ehtiyacının böyük hissəsini İrandan təmin edirlər. Çin, yaxın keçmişdə İranla 70 milyard dollarlıq neft müqaviləsi imzaladı. İran arzuladığı neft birjasını həyata keçirir və satdığı neftin qarşılığını avro olaraq istəməyə başlayarsa, ABŞ iqtisadiyyatının iki mühüm maliyyəçisi əllərindəki dolları satıb avro almağa başlayacaqlarından dolayı dollar, o cümlədən ABŞ, böyük nisbətdə nüfuzlarını itirəcəklər. 80 trilyon dollar borcu olan ABŞ iqtisadiyyatının, İranın avro əsasında qurmaq istədiyi neft birjası şokundan çox mənfi təsir göstərəcəyi məlumdur.
Dollar əvəzinə avroya bağlı bir neft birjası yaradılması ilə;
Dolların etibarlı valyuta olmaq xüsusiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməsinə,
Avroya olan tələbatın artmasına
Buna bağlı olaraq dəyər qazanmasına yol açacaq.
Bundan başqa, Neft satışından əldə edilən gəlirlər, yəni "petro-dollar" üçün etibarlı bazarlar olaraq görülən ABŞ maliyyə bazarlarında qiymətləndirilə bilinməyəcək,
Beləliklə, ABŞ Xəzinəsinin daha az dollar satışa çıxarmasına
Bu hal da ölkənin maliyyə riskinin yüksəlməsinə, faizlərinə və birjasına mənfi təsir etməsinə yol açacaq.
İran, ixracında əhəmiyyətli mənfi dəyişikliklər olduğundan neft qiymətlərində böyük artım olur. Çünki, dünyada gündəlik 1.5 milyon barrel həcmindən daha çoxu var. Məsələn, 1978-79, inqilab illərində (hələ İraq tam gücü ilə ixrac edərkən) İranın neft ixracı 1.1 milyon barrel düşüncə, dünya neft qiymətləri sürətlə yüksəldi, ABŞ İkinci Dünya müharibəsindən sonra ən sərt ressesiyasını yaşamış, işsizlik nisbəti %10,8 yüksəlmiş, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə borc böhranı baş vermişdir.
İran Neft Birjası və avro
İran Neft Birjasında avro ilə əməliyyat aparılmasının təsiri, ABŞ-ın istədiyi miqdarda əsginas çap olunmayacağı nəzərdə tutulur. Həmçinin bu vəziyyətin, avronun xeyrinə olacağı bilinməkdədir. İran Neft Birjasının gətirəcəyi təsirlə Aİ-nın yaxın gələcəkdə, maliyyə baxımdan ABŞ-a çata biləcək mövqeyə gələcəyi ehtimal edilir.
İstinad
10 may 2019 tarixində mənbəyindən arxivləndi. 09 mart 2006, 321energy.com , Yoxlanıldı: 10 may 2019.
September 18, 2021
iran, neft, birjası, fars, بورس, نفت, ایران, iranın, kiş, adasında, fevral, 2008, ildə, fəaliyyətə, başlayan, neft, birjası, əvvəlcə, birjanın, mart, 2006, ildə, açılması, nəzərdə, tutulurdu, texniki, problemlər, səbəbindən, tarix, təxirə, salındı, mündəricat,. Iran Neft Birjasi fars بورس نفت ایران Iranin Kis adasinda 17 Fevral 2008 ci ilde fealiyyete baslayan neft birjasi Evvelce birjanin 20 Mart 2006 ci ilde acilmasi nezerde tutulurdu Texniki problemler sebebinden bu tarix texire salindi Mundericat 1 Teskilat 2 Amerika dollari ve dunya neft bazari 2 1 Inflyasiya vergisi 2 2 Imperiyanin dogmasi 2 3 Seudiyye nefti 3 Iran Neft Birjasinin tesirleri 3 1 Iran ABS gerginliyi 3 2 Iran Neft Birjasi ve avro 4 IstinadTeskilat RedakteDunyanin ucuncu boyuk neft ehtiyatlarina malik olkesi ve OPEC in ikinci boyuk istehsalcisi olan Iran neftin qiymetinde tesiri olan nadir olkelerden biridir Gundelik 4 4 milyon barrel xam neft istehsal eden Iran bu istehsalin 80 ni ixrac edir Hemcinin Merkezi Asiya ve Xezer neft ve qazinin dunya bazarina oturulmesi ucun Baki Tbilisi Ceyhan neft kemerinden sonra en yaxsi variantdir Iran Neft Birjasinin hazirda neft emeliyyatlarinda iki birja olan London Birjasi IPE ile Nyu york Birjasinin oliqopoliyasini qiracagi proqnozlasdirilir Amerika dollari ve dunya neft bazari RedakteABS dollari gucunu boyuk nisbetde dunya neft ticaretinin dollar uzerinden yeridilmesinden alir 2001 ci ilden 77 milyon barrele catan gundelik neft istehlakinin 26 i tekce ABS terefinden edilir Avropanin umumi istehlaki ise umumi meblegin 22 ni ehate edir Inflyasiya vergisi Redakte Amerika Birlesmis Statlari inflyasiya ile mubarize etmek ucun yeni vergi menbeleri yaratmaq evezine evezsiz olaraq pul kesme usulundan istifade etdi Belelikle bazarda dollar artiqligi yarandi ve dollarin deyeri asagi salindi Qarsiliqsiz olaraq istehsal olunan dollara qarsiliq bazara daha az mal verme yolu ile aradaki ferq bu sayede vergi qoyulmaqla basladildi Imperiyanin dogmasi Redakte 1945 Bretton Vudz qerari ile dogan Amerika imperatorlugu Amerika dollarini qizila tam olaraq cevrilmesi de xarici dovletler ucun dollarin qizil qarsiligi oldugunu elan etmisdir Ikinci Dunya muharibesinden sonraki iyirmi bes il dunyada qarsiligi qizil kimi zemanet edilen dollarin istifadesi uzerinde qurulmus Bretton Vudz maliyye sistemi Sarl de Qollun boyuk miqdarda dollari teyyareye ataraq Amerikaya aparib qarsiliginda qizil istemesine qeder davam etmis 1970 71 ci illerde ecnebiler ellerindeki dollarin qarsiligi olaraq qizil istediklerinde 15 Avqust 1971 ci ilde bunu etmeyeceyini beyan eden Amerika bir imperator oldugunu elan etdi Bu eslinde Amerika hokumetinin iflasi demek idi Amerika dunyanin qalan hissesinden qarsiligi olmayan cox boyuk miqdarda maliyyeni cekdi ve dunyanin geri qalani buna cavab verecek halda deyildi Dunya vergiye baglandi ve buna etiraz olunmadi Seudiyye nefti Redakte 1945 ci ilde ABS Prezidenti Ruzvelt ve Seudiyye Krali arasinda imzalanan muqavile ile Amerika sirketlerinin Seudiyye nefti uzerinde hakimiyyetini basladan addim atilmisdir Prezident Ruzvelt Yalta Konfransinin ardindan Fevral 1945 tarixinde Seudiyye rejiminin qurucusu Kral Ebdul Eziz Suud ile Suveys Kanalinda ABS doyus gemisinde gorusmusdu Gorusde Ruzvelt Seudiyye neftine imtiyazli daxilolma qarsiliginda Krala Amerika qorumasini zemanet etmisdi Gorusde Kral ile Prezident Ruzvelt arasinda tercumecilik vezifesini yerine yetiren Quds dogumlu Polkovnik Willam Eddy daha sonraki illerde Dahranda Aramco musaviri kimi CIA selahiyyetlisi kimi islemeye davam etmisdi 1971 ci ilde Amerika hokumetinin dollarin evezini qizil kimi vermeyeceyi melum olduqda 1972 1973 cu illerde Amerika hokumeti Seudiyye kral ailesi ile kral ailesinin hokmranligini qorumaq qarsiliginda nefti yalniz dollarla satmalari barede razilasma elde etdi Diger OPEC olkeleri de bunu yaxindan izledi ve neft qarsiligi olaraq yalniz dollarla alis veris etmis oldular Iran Neft Birjasinin tesirleri RedakteABS ile Iran arasindaki ziddiyetin esl sebebinin Iranin qurmaqda qerarli oldugu avro neft birjasi oldugu dile getirilir 1 Iran ABS gerginliyi Redakte Dunya neft bazarlarini yaxindan izleyen daireler ABS in Irana nuve enerji arasdirmalarindan dolayi tutdugu movqeyin altindaki esas sebebin nuve silah istehsali narahatligini deyil Iranin Mart ayinda acmagi planlasdirdigi neft birjasi oldugunu dile getirir ABS iqtisadiyyatinin carxlarini dondermek ucun her il 500 milyard dollar pula ehtiyac var ABS iqtisadiyyatini xeyli derecede maliyyelesdiren Cin ve Yaponiya neft ehtiyacinin boyuk hissesini Irandan temin edirler Cin yaxin kecmisde Iranla 70 milyard dollarliq neft muqavilesi imzaladi Iran arzuladigi neft birjasini heyata kecirir ve satdigi neftin qarsiligini avro olaraq istemeye baslayarsa ABS iqtisadiyyatinin iki muhum maliyyecisi ellerindeki dollari satib avro almaga baslayacaqlarindan dolayi dollar o cumleden ABS boyuk nisbetde nufuzlarini itirecekler 80 trilyon dollar borcu olan ABS iqtisadiyyatinin Iranin avro esasinda qurmaq istediyi neft birjasi sokundan cox menfi tesir gostereceyi melumdur Dollar evezine avroya bagli bir neft birjasi yaradilmasi ile Dollarin etibarli valyuta olmaq xususiyyetini ehemiyyetli derecede deyismesine Avroya olan telebatin artmasina Buna bagli olaraq deyer qazanmasina yol acacaq Bundan basqa Neft satisindan elde edilen gelirler yeni petro dollar ucun etibarli bazarlar olaraq gorulen ABS maliyye bazarlarinda qiymetlendirile bilinmeyecek Belelikle ABS Xezinesinin daha az dollar satisa cixarmasina Bu hal da olkenin maliyye riskinin yukselmesine faizlerine ve birjasina menfi tesir etmesine yol acacaq Iran ixracinda ehemiyyetli menfi deyisiklikler oldugundan neft qiymetlerinde boyuk artim olur Cunki dunyada gundelik 1 5 milyon barrel hecminden daha coxu var Meselen 1978 79 inqilab illerinde hele Iraq tam gucu ile ixrac ederken Iranin neft ixraci 1 1 milyon barrel dusunce dunya neft qiymetleri suretle yukseldi ABS Ikinci Dunya muharibesinden sonra en sert ressesiyasini yasamis issizlik nisbeti 10 8 yukselmis inkisaf etmekde olan olkelerde borc bohrani bas vermisdir Iran Neft Birjasi ve avro Redakte Iran Neft Birjasinda avro ile emeliyyat aparilmasinin tesiri ABS in istediyi miqdarda esginas cap olunmayacagi nezerde tutulur Hemcinin bu veziyyetin avronun xeyrine olacagi bilinmekdedir Iran Neft Birjasinin getireceyi tesirle AI nin yaxin gelecekde maliyye baximdan ABS a cata bilecek movqeye geleceyi ehtimal edilir Istinad Redakte Is the Iran Oil Bourse the casus belli 10 may 2019 tarixinde menbeyinden arxivlendi 09 mart 2006 321energy com Yoxlanildi 10 may 2019 Menbe https az wikipedia org w index php title Iran Neft Birjasi amp oldid 4703048, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
