İmad Fəqih Kirmani (vəf.1372) XIV əsrdə İranda yaşayıb-yaratmış gözəl sənətkarlar dəstəsinə mənsub istedadlı şairlərdən biridir. Onun bədii irsi, təəssüf ki, lazımınca tədqiq olunmamışdır. Əksər tədqiqatlarda və fars ədəbiyyatı tarixinə dair ümumiləşdirici əsərlərdə İmad əsasən dahi Hafizin müasiri kimi xatırlanır və onunla Hafiz arasında baş vermiş münaqişədən bəhs olunur.Yalnız son illərdə İranda onun bədii əsərləri ayrıca kitablar şəklində nəşr olunmağa başlamışdır ki, bunlar da bir tərəfdən İmadın yaradıcılığının çoxşaxəliliyini, digər tərəfdən isə onun barəsindəki təsəvvürlərin ədalətsizliyini və yanlışlığını nümayiş etdirməkdədir. Lirik əsərlərlə (qəzəl,qəsidə,qitə və rübai) yanaşı İmadın qələmindən beş məsnəvi də çıxmışdır ki,bunlar içərisində 1355-ci ildə yazılmış «Təriqətnamə» poeması xüsusilə diqqəti cəlb edir.Təqribən 2800 beytdən ibarət olan və həzəc bəhrində yazılmış bu əsər Müzəffərilər sülaləsindən Əmir Mübarizəddin Məhəmmədə – o zamankı Yəzd və Kerman hakiminə ithaf edilmişdir.
Əsərin yazılma səbəbi barədə müəllif bu məsələyə həsr olunmuş xüsusi fəsildə məlumat verir. Məlum olur ki,şair uzun müddət «təsəvvüfə dair qısa və aydın bir kitab » yaratmaq üzərində düşünmüş və nəhayət, bu ideyasını həyata keçirməyə qərar vermişdir. Bu da təsadüfi deyil, çünki İmad məşhur sufi təriqətlərindən birinin – sührəvərdiyyənin davamçılarından idi və Kermanda onun xanəgahı vardı.Təbii ki, poemanı yazarkən o, ilk növbədə mənsub olduğu təriqətin banisi Şəhabəddin Əbu Həfs Ömər Sührəvərdinin (1145-1235) «Əvarif əl-məarif» əsərinə və bu əsərin İzzəddin Mahmud Kaşani (vəf.1335) tərəfindən həyata keçirilmiş «Misbah əl-hidayə» adlı farsca tərcüməsinə müraciət etmişdir. «Təriqətnamə»nin digər mənbələri sırasında Əbubəkr əl-Kəlabadinin (vəf.995) «ət-Təərrüf li məzhəb ət-təsəvvüf» əsərini və dahi müsəlman mütəfəkkiri Əbu Hamid Məhəmməd əl-Qəzzalinin (1058-1111) «İhya ülum əd-din» kitabını göstər¬mək lazımdır. Sonuncunun təsiri, fikrimizcə, xüsusən etika məsələlərində özünü açıq-aşkar büruzə verir. Bununla belə İmad daha çox «Əvarif əl-məarif»in fars versiyasına diqqət yetirmişdir ki, bu da hər şeydən öncə, hər iki əsərin struktur eyniyyəti ilə sübut olunur – «Təriqətnamə» də «Misbah əl-hidayə» kimi on babdan ibarətdir və hər bab öz növbəsində on fəslə bölünür («Əvarif əl-məarif»in ərəb mətni isə 63 babdan ibarətdir). Lakin «Təriqət¬namə» heç də «Misbah əl-hidayə»nin mənzum variantı olmayıb kifayət qədər orijinal bir əsərdir. İmad təriqət məsələlərinin şərhində ardıcıllığı dəyişdirmiş, nəzəri müddəaların izahı üçün əsərə kiçik hekayələr və təmsillər daxil etmişdir. İmadın yazı tərzi son dərəcə aydın və sadədir, bu da «Misbah əl-hidayə»nin mürəkkəb üslubu ilə müqayisədə onun əsərinin məziyyəti kimi qiymətləndirilməlidir. Müəllif özü də vurğulayır ki, o, mənanın aydınlığını saxlamaq naminə poetik bəzəklərdən qaçmağa çalışmışdır. «Təriqətnamə»nin məzmunu barədə təsəvvür hasil etmək üçün on babın başlığına nəzər salmaq kifayətdir: I. Davranış qaydaları haqqında. II. İdrak haqqında. III. Bəzi sufi istilahları haqqında. IV. Sufi ritualları haqqında. V. Biliyin növləri haqqında. VI. Etiqad haqqında. VII. Yaxşı xasiyyətlər haqqında. VIII. Yaxşı əməllər haqqında. IX. Məqamlar haqqında. X. Hallar haqqında. Göründüyü kimi, poemada sufizmin nəzəriyyəsi, praktikası və etikasına dair bütün məsələlər kompleksindən bəhs olunur, özü də bunlar geniş dini-fəlsəfi kontekstdə nəzərdən keçirilir. Üstəlik İmad əsas sufi anlayışlarının şərhində maksimal aydınlıq və anlaşıqlığa can atır, onlara dəqiq və birmənalı izahlar verməyə cəhd göstərir. Bu baxımdan üçüncü, dördüncü, doqquzuncu və onuncu bablar xüsusilə maraq doğurur. Deyilənlərdən bu qənaətə gəlmək olar ki, İmad Fəqih Kirmaninin «Təriqətnamə» poeması bir tərəfdən sufizmin doktrinasını öyrənmək baxımından qiymətli mənbə, digər tərəfdən isə farsdilli sufi poeziyasının parlaq nümunəsi kimi dəyərləndirilə bilər.
Qaynaqlar
İmadəddin Fəqih Kirmani. Təriqətnamə. Be təshihi-Rüknəddin Hümayunfərrux. Tehran, 1374.
Fərhad Nazirzadə Kirmani. Təhlili-divan və şərhi-hali-İmadəddin Fəqih Kirmani. Tehran, 1374.
Е.Э.Бертельс. Суфизм и суфийская литература. М., 1965.
Дж.С.Тримингем. Суфийские ордены в исламе. М., 1989.
Avqust 31, 2021
imad, kirmani, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, 1372, iran, şairi, həyatı, redaktəimad, fəqih, kirmani, vəf, 1372, əsrdə, iranda, yaşayıb, yaratmış, gözəl, sənətkarlar, dəs. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Imad Kirmani 1372 Iran sairi Heyati RedakteImad Feqih Kirmani vef 1372 XIV esrde Iranda yasayib yaratmis gozel senetkarlar destesine mensub istedadli sairlerden biridir Onun bedii irsi teessuf ki laziminca tedqiq olunmamisdir Ekser tedqiqatlarda ve fars edebiyyati tarixine dair umumilesdirici eserlerde Imad esasen dahi Hafizin muasiri kimi xatirlanir ve onunla Hafiz arasinda bas vermis munaqiseden behs olunur Yalniz son illerde Iranda onun bedii eserleri ayrica kitablar seklinde nesr olunmaga baslamisdir ki bunlar da bir terefden Imadin yaradiciliginin coxsaxeliliyini diger terefden ise onun baresindeki tesevvurlerin edaletsizliyini ve yanlisligini numayis etdirmekdedir Lirik eserlerle qezel qeside qite ve rubai yanasi Imadin qeleminden bes mesnevi de cixmisdir ki bunlar icerisinde 1355 ci ilde yazilmis Teriqetname poemasi xususile diqqeti celb edir Teqriben 2800 beytden ibaret olan ve hezec behrinde yazilmis bu eser Muzefferiler sulalesinden Emir Mubarizeddin Mehemmede o zamanki Yezd ve Kerman hakimine ithaf edilmisdir Eserin yazilma sebebi barede muellif bu meseleye hesr olunmus xususi fesilde melumat verir Melum olur ki sair uzun muddet tesevvufe dair qisa ve aydin bir kitab yaratmaq uzerinde dusunmus ve nehayet bu ideyasini heyata kecirmeye qerar vermisdir Bu da tesadufi deyil cunki Imad meshur sufi teriqetlerinden birinin suhreverdiyyenin davamcilarindan idi ve Kermanda onun xanegahi vardi Tebii ki poemani yazarken o ilk novbede mensub oldugu teriqetin banisi Sehabeddin Ebu Hefs Omer Suhreverdinin 1145 1235 Evarif el mearif eserine ve bu eserin Izzeddin Mahmud Kasani vef 1335 terefinden heyata kecirilmis Misbah el hidaye adli farsca tercumesine muraciet etmisdir Teriqetname nin diger menbeleri sirasinda Ebubekr el Kelabadinin vef 995 et Teerruf li mezheb et tesevvuf eserini ve dahi muselman mutefekkiri Ebu Hamid Mehemmed el Qezzalinin 1058 1111 Ihya ulum ed din kitabini goster mek lazimdir Sonuncunun tesiri fikrimizce xususen etika meselelerinde ozunu aciq askar buruze verir Bununla bele Imad daha cox Evarif el mearif in fars versiyasina diqqet yetirmisdir ki bu da her seyden once her iki eserin struktur eyniyyeti ile subut olunur Teriqetname de Misbah el hidaye kimi on babdan ibaretdir ve her bab oz novbesinde on fesle bolunur Evarif el mearif in ereb metni ise 63 babdan ibaretdir Lakin Teriqet name hec de Misbah el hidaye nin menzum varianti olmayib kifayet qeder orijinal bir eserdir Imad teriqet meselelerinin serhinde ardicilligi deyisdirmis nezeri muddealarin izahi ucun esere kicik hekayeler ve temsiller daxil etmisdir Imadin yazi terzi son derece aydin ve sadedir bu da Misbah el hidaye nin murekkeb uslubu ile muqayisede onun eserinin meziyyeti kimi qiymetlendirilmelidir Muellif ozu de vurgulayir ki o menanin aydinligini saxlamaq namine poetik bezeklerden qacmaga calismisdir Teriqetname nin mezmunu barede tesevvur hasil etmek ucun on babin basligina nezer salmaq kifayetdir I Davranis qaydalari haqqinda II Idrak haqqinda III Bezi sufi istilahlari haqqinda IV Sufi rituallari haqqinda V Biliyin novleri haqqinda VI Etiqad haqqinda VII Yaxsi xasiyyetler haqqinda VIII Yaxsi emeller haqqinda IX Meqamlar haqqinda X Hallar haqqinda Gorunduyu kimi poemada sufizmin nezeriyyesi praktikasi ve etikasina dair butun meseleler kompleksinden behs olunur ozu de bunlar genis dini felsefi kontekstde nezerden kecirilir Ustelik Imad esas sufi anlayislarinin serhinde maksimal aydinliq ve anlasiqliga can atir onlara deqiq ve birmenali izahlar vermeye cehd gosterir Bu baximdan ucuncu dorduncu doqquzuncu ve onuncu bablar xususile maraq dogurur Deyilenlerden bu qenaete gelmek olar ki Imad Feqih Kirmaninin Teriqetname poemasi bir terefden sufizmin doktrinasini oyrenmek baximindan qiymetli menbe diger terefden ise farsdilli sufi poeziyasinin parlaq numunesi kimi deyerlendirile biler Qaynaqlar RedakteImadeddin Feqih Kirmani Teriqetname Be teshihi Rukneddin Humayunferrux Tehran 1374 Ferhad Nazirzade Kirmani Tehlili divan ve serhi hali Imadeddin Feqih Kirmani Tehran 1374 E E Bertels Sufizm i sufijskaya literatura M 1965 Dzh S Trimingem Sufijskie ordeny v islame M 1989 Menbe https az wikipedia org w index php title Imad Kirmani amp oldid 2842162, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
