Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
İkinci Fitnə (ərəb. الفتنة الثانية) — İslam tarixində baş vermiş ikinci böyük daxili qarşıdurma. Bu hadisələr əsasən hicri 60-cı illərdən (miladi 680-ci ildən) başlayaraq bir neçə il ərzində davam etmiş və İslam ümmətində ciddi siyasi və sosial parçalanmalara səbəb olmuşdur.
| İkinci Fitnə | |
|---|---|
| الفتنة الثانية | |
 | |
| Yeri | |
| | |
Fitnə sözünün etimologiyası
Fitnə (ərəb. فتنة) ara qarışdırmaq, ayrı-seçkilik etmək, insanlarda narahatlıq yaratmaq deməkdir. Din alimləri bu sözün həm də təxribatçılıq, ifratçılıq mənaları da ıdığını bildirirlər. Quranda işlədilən fitnə anlayışının əsas diqqət çəkən xüsusiyyəti insanların dini inanclarına qarşı edilən zorakılıq, möminlər arasında salınan ixtilafdır. Fitnə və onunla eyni mənanı daşıyan sözlər Quranda 60 yerdə qeyd edilmişdir. Quranda keçən fitnə kəlməsi 12 fərqli mənaya gəlir. Burada əzab, şirk, küfr, günah, işgəncə, bəla, qəlb qırmaq, öldürmək, doğru yoldan azmaq, şübhəyə düşmək, qəflət, bəhanə mənalarında işlədilmişdir. Hədislərdə isə bu söz daha çox ictimai qarışıqlıq, anarxiya mənalarında işlədilir. Günümüzdə baş verən terror hadisələri, müharibələr, qətllər, dövlət və cəmiyyət daxilindəki qarşıdurmalar fitnənin növlərindəndir.
Haqqında
İkinci Fitnə İslam tarixində baş vermiş ikinci böyük daxili qarşıdurmadır. Bu fitnə hicri 60-cı illərdən başlayaraq bir neçə il davam etmiş və müsəlmanlar arasında dərin siyasi, dini və ictimai parçalanmalara səbəb olmuşdur. Hadisələr əsasən Yezid ibn Müaviyənin xəlifə elan olunması ilə başlamış və Hüseyn ibn Əlinin Kərbəlada şəhid edilməsi, Abdullah ibn Zübeyrin xilafət iddiası və Əməvilərlə uzun sürən qarşıdurmalarla davam etmişdir.
Muaviyə ibn Əbu Sufyan öz ölümündən əvvəl oğlu Yezidi xəlifə təyin etdi. Bu hadisə İslam tarixində ilk dəfə olaraq xilafətin monarxiya formasına keçidini göstərirdi. Lakin bu qərar bir çox tanınmış səhabələr, xüsusilə də Peyğəmbər nəvəsi Hüseyn ibn Əli və Abdullah ibn Zübeyr tərəfindən qəbul edilmədi. Onlar bu seçimin dini və siyasi legitimliyini tanımadı və buna qarşı çıxdılar.
Hüseyn ibn Əli Kufə əhalisinin dəvəti ilə İraqa doğru yola düşdü. Lakin Yezid tərəfindən göndərilən ordu onu Kərbəla çölündə mühasirəyə aldı. 10 Məhərrəm 61-ci ildə (miladi 10 oktyabr 680-ci il) Hüseyn və yaxın ətrafı şəhid edildi. Bu faciə İslam dünyasında dərin iz buraxdı və xüsusilə şiə məzhəbində əlamətdar bir hadisə kimi yadda qaldı.
Kərbəla hadisəsindən sonra Abdullah ibn Zübeyr Məkkədə özünü xəlifə elan etdi və bir sıra bölgələr onun hakimiyyətini tanıdı. O, Əməvilərə qarşı uzun illər davam edən mübarizəyə başladı. 683-cü ildə Yezidin ordusu Məkkəyə hücum etdi və Kəbə zədələndi. Lakin Yezidin qəfil ölümü səbəbilə bu hücum dayandırıldı.
Yeziddən sonra oğlu II Muaviyə qısa müddət xəlifə oldu və tezliklə xilafətdən imtina etdi. Bu qarışıqlıqdan istifadə edən Mərvan ibn Həkəm və onun oğlu Əbdülməlik ibn Mərvan Əməvi hakimiyyətini bərpa etdilər. Əbdülməlikin sərkərdəsi Həccac ibn Yusif 692-ci ildə Məkkəyə yürüş edərək Abdullah ibn Zübeyri məğlub etdi və öldürdü. Bununla da İkinci Fitnə başa çatmış sayılır.
İkinci Fitnə nəticəsində İslam cəmiyyətində siyasi bölünmə daha da dərinləşdi. Əhli-Beytə qarşı simpatiya artdı, şiə və sünni məzhəbləri arasındakı fərqlər daha da kəskinləşdi. Əməvilər bu fitnədən sonra daha mərkəzləşmiş və hərbi gücə əsaslanan bir idarəetmə sistemi qurmağa çalışdılar. Bütün bu hadisələr İslam tarixində yeni bir mərhələnin başlanğıcını qoydu.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Baş redaktor: İsmayılov, Gündüz. Qısa İslam Ensiklopediyası (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2017. 109.
- ət-Təbəri. ər-Rusul vəl-Muluk (ərəb). VI. Beyrut: Dar Sədr. 1967. 237–310.
- İbnul-Əsir. əl-Kamil fit-Tarix (ərəb). IV. Beyrut: Dar əl-Kutub əl-İlmiyyə. 1987. 2–5.
- Atay & Kandemir. İslam Tarihi (türk). Ankara: Diyanet İşləri Başkanlığı Yayınları. 2010. 223–229.
- ət-Təbəri. Tarix ər-Rusul vəl-Muluk (ərəb). VI. Beyrut: Dar Sədr. 1967. 270–285.
- İbnul-Əsir. əl-Kamil fit-Tarix (ərəb). IV. Beyrut: Dar əl-Kutub əl-İlmiyyə. 1987. 20–29.
- Büyükkara. Siyasi İslam Tarihi: Doğuşu ve Gelişimi (türk). İstanbul: İnsan Yayınları. 2014. 50–55.
- Hodgson. The Venture of Islam: Conscience and History in a World Civilization (ingilis). I. Çikaqo: University of Chicago Press. 1974. 228–232.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ikinci Fitne ereb الفتنة الثانية Islam tarixinde bas vermis ikinci boyuk daxili qarsidurma Bu hadiseler esasen hicri 60 ci illerden miladi 680 ci ilden baslayaraq bir nece il erzinde davam etmis ve Islam ummetinde ciddi siyasi ve sosial parcalanmalara sebeb olmusdur Ikinci Fitneالفتنة الثانية Yeri Erebistan yarimadasi Mundericat 1 Fitne sozunun etimologiyasi 2 Haqqinda 3 Hemcinin bax 4 IstinadlarFitne sozunun etimologiyasiredakteFitne ereb فتنة ara qarisdirmaq ayri seckilik etmek insanlarda narahatliq yaratmaq demekdir Din alimleri bu sozun hem de texribatciliq ifratciliq menalari da idigini bildirirler Quranda isledilen fitne anlayisinin esas diqqet ceken xususiyyeti insanlarin dini inanclarina qarsi edilen zorakiliq mominler arasinda salinan ixtilafdir Fitne ve onunla eyni menani dasiyan sozler Quranda 60 yerde qeyd edilmisdir Quranda kecen fitne kelmesi 12 ferqli menaya gelir Burada ezab sirk kufr gunah isgence bela qelb qirmaq oldurmek dogru yoldan azmaq subheye dusmek qeflet behane menalarinda isledilmisdir Hedislerde ise bu soz daha cox ictimai qarisiqliq anarxiya menalarinda isledilir Gunumuzde bas veren terror hadiseleri muharibeler qetller dovlet ve cemiyyet daxilindeki qarsidurmalar fitnenin novlerindendir 1 HaqqindaredakteIkinci Fitne Islam tarixinde bas vermis ikinci boyuk daxili qarsidurmadir Bu fitne hicri 60 ci illerden baslayaraq bir nece il davam etmis ve muselmanlar arasinda derin siyasi dini ve ictimai parcalanmalara sebeb olmusdur Hadiseler esasen Yezid ibn Muaviyenin xelife elan olunmasi ile baslamis ve Huseyn ibn Elinin Kerbelada sehid edilmesi Abdullah ibn Zubeyrin xilafet iddiasi ve Emevilerle uzun suren qarsidurmalarla davam etmisdir 2 Muaviye ibn Ebu Sufyan oz olumunden evvel oglu Yezidi xelife teyin etdi Bu hadise Islam tarixinde ilk defe olaraq xilafetin monarxiya formasina kecidini gosterirdi Lakin bu qerar bir cox taninmis sehabeler xususile de Peygember nevesi Huseyn ibn Eli ve Abdullah ibn Zubeyr terefinden qebul edilmedi 3 Onlar bu secimin dini ve siyasi legitimliyini tanimadi ve buna qarsi cixdilar Huseyn ibn Eli Kufe ehalisinin deveti ile Iraqa dogru yola dusdu Lakin Yezid terefinden gonderilen ordu onu Kerbela colunde muhasireye aldi 10 Meherrem 61 ci ilde miladi 10 oktyabr 680 ci il Huseyn ve yaxin etrafi sehid edildi Bu facie Islam dunyasinda derin iz buraxdi ve xususile sie mezhebinde elametdar bir hadise kimi yadda qaldi 4 5 Kerbela hadisesinden sonra Abdullah ibn Zubeyr Mekkede ozunu xelife elan etdi ve bir sira bolgeler onun hakimiyyetini tanidi O Emevilere qarsi uzun iller davam eden mubarizeye basladi 683 cu ilde Yezidin ordusu Mekkeye hucum etdi ve Kebe zedelendi Lakin Yezidin qefil olumu sebebile bu hucum dayandirildi 6 Yezidden sonra oglu II Muaviye qisa muddet xelife oldu ve tezlikle xilafetden imtina etdi Bu qarisiqliqdan istifade eden Mervan ibn Hekem ve onun oglu Ebdulmelik ibn Mervan Emevi hakimiyyetini berpa etdiler Ebdulmelikin serkerdesi Heccac ibn Yusif 692 ci ilde Mekkeye yurus ederek Abdullah ibn Zubeyri meglub etdi ve oldurdu Bununla da Ikinci Fitne basa catmis sayilir 7 Ikinci Fitne neticesinde Islam cemiyyetinde siyasi bolunme daha da derinlesdi Ehli Beyte qarsi simpatiya artdi sie ve sunni mezhebleri arasindaki ferqler daha da keskinlesdi Emeviler bu fitneden sonra daha merkezlesmis ve herbi guce esaslanan bir idareetme sistemi qurmaga calisdilar 8 Butun bu hadiseler Islam tarixinde yeni bir merhelenin baslangicini qoydu Hemcinin baxredakteBirinci FitneIstinadlarredakte Bas redaktor Ismayilov Gunduz Qisa Islam Ensiklopediyasi az Baki Serq Qerb 2017 109 et Teberi er Rusul vel Muluk ereb VI Beyrut Dar Sedr 1967 237 310 Ibnul Esir el Kamil fit Tarix ereb IV Beyrut Dar el Kutub el Ilmiyye 1987 2 5 Atay amp Kandemir Islam Tarihi turk Ankara Diyanet Isleri Baskanligi Yayinlari 2010 223 229 et Teberi Tarix er Rusul vel Muluk ereb VI Beyrut Dar Sedr 1967 270 285 Ibnul Esir el Kamil fit Tarix ereb IV Beyrut Dar el Kutub el Ilmiyye 1987 20 29 Buyukkara Siyasi Islam Tarihi Dogusu ve Gelisimi turk Istanbul Insan Yayinlari 2014 50 55 Hodgson The Venture of Islam Conscience and History in a World Civilization ingilis I Cikaqo University of Chicago Press 1974 228 232 Menbe https az wikipedia org w index php title Ikinci Fitne amp oldid 8104873