| Üçbarmaq ərincək | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Üçbarmaq ərincək | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Üçbarmaq ərincək (lat. Bradypus pygmaeus) — üçbarmaqlı ərincəklər sinfinə daxil olan məməli növü. Üçbarmaq ərincəklər yalnız Cənubi Amerikanın Qayana, Surinam, Fransa Qvianası, Venesuela, Kolumbiya və Braziliyada Amazon çayının şimalındakı ərazilər də daxilində yağış meşələrində aşkarlanmışdır.
Təsviri
| ]Üçbarmaq ərincəklərin uzunluğu 52 sm-ə çatır. Bunun 4 sm-i quyruğuna düşür. Çəkisi 3.2–6 kiloqramdır. Bu bacarıqsız heyvan, kiçik başa, sərt dodaqlara, kiçik ağıza, çox uzun boyna sahibdir. Barmaqları olduqca qısa və qalındır. Üstəlik üç yana yönəlmiş oraq caynaqları ilə silahlanmışdır. Başdakı tüklər aşağıya, bədənin digər hissələridəkilər isə əksinə aşağıdan yuxarıya istiqamətlənir. Saçlarında tez-tez heyvana qəhvəyi-yaşıl rəng verən birhüceyrəli yaşıl yosunları görmək mümkündür. Pəncələrin dibi tüklərlə örtülmüşdür.
Kürk heyvanın həqiqi rəngini təyin edən nazik, qısa və sıx bir tüklü alt hissəsdən və uzun, kifayət qədər hamar, saman kimi bir saç düzümündən ibarətdir. Belin hər iki tərəfində, çiyinlərdən quyruğa qədər uzunun qəhvəyi bir zolaq var. Kürkün qalan hissəsi solğun qırmızımtıl-boz, qarnın nahiyyəsində isə gümüşü-boz rənglidir. Gözlərin üstündən yan istiqamətlərdə geniş bir ağ zolaq uzanır. Gözlər qara və qəhvəyi bir üzüklə əhatə olunmuşdur. Dırnaqlar sarımtıl və ya sarımtıl-qəhvəyi rənglidir. Uzunluğu 7,5 santimetrə çata bilər. Üçbarmaq ərincəklər əksər məməlilərdən fərqli olaraq, 8–9 boyun fəqərəsinə malikdir. Boyun çox çevikdir. Heyvanlar başlarını 270 dərəcə çevirə bilərlər.
Üçbarmaq ərincəkyin diş sistemi 18-dir. Heç kəsici və ya köpək dişi yoxdur. Diş minasının olmaması səbəbindən ərincəklərin dişləri demək olar ki, qara rəngə çalır.
Üçbarmaq ərincəklər aşağı maddələr mübadiləsi dərəcəsi ilə xarakterizə olunur. Bədən istiliyi 25 °C-yə düşə bilər.
Gözləri zəif və ifadəsizdir. Kiçik qulaqlarına baxmayaraq, üçbarmaq ərincək əla eşitmə qabiliyyətinə malikdir. Onlarda toxunma hissi inkişaf etməmişdir. Qoxu hissi haqqında bir şey söyləmək mümkün deyil, yalnız dadı müəyyən dərəcədə bildikləri deyilir.
Çox nadir hallarda, ümumiyyətlə yalnız axşam, səhər tezdən və ya həyəcan keçirəndə səsini eşitmək olar. Güçlü olmauyan, qəmli, uzun, yüksək, qısa və kəskin səslər çıxarda bilir.
Çoxalması
| ]Boğazlıq müddəti təxminən 6 aydır. 300 q ağırlığında olan bir bala doğulur. Təxminən 9 aya qədər ana südü ilə qidalanırlar. Yetkin bir heyvanın ölçüsü üçün 2,5 ilə vaxt tələb olunur. Cinsi yetkinliyə üç yaşında çatırlar. Ərincəklər qapalı vəziyyətdə ömrü 20–30 ildir.
Düşmənləri
| ]Üçbarmaq ərincəklərin həyatının yırtıcılar (yaquar, uzun quyruqlu pişik, qapriya qartalı və anakonda) tərəfindən təhdid olunduğunu söyləmək olmaz. Ağaclardakı həyatı sayəsində onlar üçün təhlükəli düşmənlərdən uzaqdırlar. Bundan əlavə, onların xəzləri ağacın üstündəki meyvələr kimi hərəkətsiz asdıqları budaqların yarpaqlarına çox oxşardır. Buna görə də yatan bir ərincəyi tapmaq çox çətindir. Ancaq bu heyvanlar ilk baxışdan görünə biləcəyi qədər silahsız deyillər. Bir ağacın üstündə əlbəttə ki, onları tutmaq çətindir. Ancaq ərincəyi yerdə tutmağa çalışsanız, sürətlə kürəyinə uzanacaq və təcavüzkarı pənçələri ilə tutacaqdır. Əllərinin gücü hər halda, nəzərəçarpacaq dərəcədədir.
Parazitlər
| ]Üçbarmaq ərincəklərin kürkü yaşıl yosunlar və böcəklər üçün sığınacaq təmin edir. Məsələn: Pyralidae sinfindən Bradypodicola hahneli kəpənəyi ərincəklərin kürkündə yaşayır. Kəpənəklər bu heyvanların dəri altı piyləri ilə qidalanır. Kəpənək yerə yıxıldıqda olan ərincəklərin kürkünə yumurta qoyur. Tırtılları tullantılarla qidalanır və oradaca bir pupa çevrilir. Digər bir çox kəpənəklərdə bu cür həyat keçirir: Cryptoses choloepi, Cryptoses waagei, Cryptoses rufipictus, Bradyphila garbei Bundan əlavə 12 növ gənə ərincəklərin üzərində yaşayır: altı növ Amblyomma, üç növ Macrocheles (Macrocheles impae, Macrocheles uroxys, Macrocheles lukoschusi) və üç növü Liponissus cinsinin (Liponissus inheringi, Lobalges trouessarti və Edental]) nümayəndəsidir.
Trichilium və Uroxys cinslərindən olan tullantıyeyən böcəklər də ərincəklərin kürkündə yaşayır. Bu böcəklərin koloniyaları böyük ola bilir. Tədqiqatçılar bir ərincəkdə 980 böcək aşkarlamışdır. Onlarda tullantılara yumurta qoyurlar.
Qoruma statusu
| ]Yerli əhali ərincəklərin ətini yeyir, sərt dərisindən yəhər örtükləri hazırlayırlar. Boyunbağı düzəltmək üçün uzun əyri caynaqlarındanda istifadə olunur.
Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyi Amazon hövzəsinin bəzi təmiz bölgələrində geniş yayılmasını və sayının çox olduğunu nəzərə alaraq növə ən az riskli bir növ statusunu vermişdir. Nüfus sıxlığı təxminləri: Fransa Qvianasında hər km² 1.7 baş, Braziliyanın Manaus bölgəsində hər km² 221 baş təşkil edir.
2013-cü ilədək növün yaşaması üçün ciddi bir təhdid bilinmir. Növ bir çox qorunan ərazilərdə yaşayır. Venesuelada bəzi şəhərlərdə park və meydanlarda insanlarla birlikdə yaşayır.
İstinadlar
| ]- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2004.
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- Bradypus tridactylus Arxivləşdirilib 2014-05-04 at the Wayback Machine на сайті ITIS (ing.)
- BBC: Наука і Природа (ing.)
- Kissel, Joe. "The hidden lives of sloths". Interesting Thing of the Day. alt concepts. 4 fevral 2005. 22 dekabr 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2011. (ing.)
- Waage, Jeffrey K.; Montgomery, G. Gene. Cryptoses choloepi: A Coprophagous Moth That Lives on a Sloth // Science : journal. — 1976. — Vol. 193, no. 4248. — P. 157–158. — doi:10.1126/science.193.4248.157. — Bibcode: 1976Sci…193..157W. — PMID 17759254
- Bradley, J. D. Two new species of moths (Lepidoptera, Pyralidae, Chrysauginae) associated with the three-toed sloth (Bradypus spp.) in South America // Acta amazon : journal. — 1982. — Vol. 12. — P. 649–656.
- Gilmore, D. P.; Da Costa, C. P.; Duarte, D. P. F. Sloth biology: an update on their physiological ecology, behavior and role as vectors of arthropods and arboviruses // Brazilian Journal of Medical and Biological Research : journal. — Ribeirão Preto, 2001. — Vol. 34, no. 1. — P. 9–25. — ISSN 1678–4510. — doi:10.1590/S0100–879X2001000100002. — PMID 11151024.
Xarici keçidlər
| ]wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Ucbarmaq erincekElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Ucbarmaq erincekBeynelxalq elmi adiBradypus tridactylus L 1758 Sekil axtarisiITIS 624887NCBI 9354EOL 129534FW 104148 Ucbarmaq erincek lat Bradypus pygmaeus ucbarmaqli erincekler sinfine daxil olan memeli novu Ucbarmaq erincekler yalniz Cenubi Amerikanin Qayana Surinam Fransa Qvianasi Venesuela Kolumbiya ve Braziliyada Amazon cayinin simalindaki eraziler de daxilinde yagis meselerinde askarlanmisdir Tesviri span Ucbarmaq erinceklerin uzunlugu 52 sm e catir Bunun 4 sm i quyruguna dusur Cekisi 3 2 6 kiloqramdir Bu bacariqsiz heyvan kicik basa sert dodaqlara kicik agiza cox uzun boyna sahibdir Barmaqlari olduqca qisa ve qalindir Ustelik uc yana yonelmis oraq caynaqlari ile silahlanmisdir Basdaki tukler asagiya bedenin diger hisseleridekiler ise eksine asagidan yuxariya istiqametlenir Saclarinda tez tez heyvana qehveyi yasil reng veren birhuceyreli yasil yosunlari gormek mumkundur Pencelerin dibi tuklerle ortulmusdur Kurk heyvanin heqiqi rengini teyin eden nazik qisa ve six bir tuklu alt hissesden ve uzun kifayet qeder hamar saman kimi bir sac duzumunden ibaretdir Belin her iki terefinde ciyinlerden quyruga qeder uzunun qehveyi bir zolaq var Kurkun qalan hissesi solgun qirmizimtil boz qarnin nahiyyesinde ise gumusu boz renglidir Gozlerin ustunden yan istiqametlerde genis bir ag zolaq uzanir Gozler qara ve qehveyi bir uzukle ehate olunmusdur Dirnaqlar sarimtil ve ya sarimtil qehveyi renglidir Uzunlugu 7 5 santimetre cata biler Ucbarmaq erincekler ekser memelilerden ferqli olaraq 8 9 boyun feqeresine malikdir Boyun cox cevikdir Heyvanlar baslarini 270 derece cevire bilerler Ucbarmaq erincekyin dis sistemi 18 dir Hec kesici ve ya kopek disi yoxdur Dis minasinin olmamasi sebebinden erinceklerin disleri demek olar ki qara renge calir Ucbarmaq erincekler asagi maddeler mubadilesi derecesi ile xarakterize olunur Beden istiliyi 25 C ye duse biler Gozleri zeif ve ifadesizdir Kicik qulaqlarina baxmayaraq ucbarmaq erincek ela esitme qabiliyyetine malikdir Onlarda toxunma hissi inkisaf etmemisdir Qoxu hissi haqqinda bir sey soylemek mumkun deyil yalniz dadi mueyyen derecede bildikleri deyilir Cox nadir hallarda umumiyyetle yalniz axsam seher tezden ve ya heyecan kecirende sesini esitmek olar Guclu olmauyan qemli uzun yuksek qisa ve keskin sesler cixarda bilir Coxalmasi span Bogazliq muddeti texminen 6 aydir 300 q agirliginda olan bir bala dogulur Texminen 9 aya qeder ana sudu ile qidalanirlar Yetkin bir heyvanin olcusu ucun 2 5 ile vaxt teleb olunur Cinsi yetkinliye uc yasinda catirlar Erincekler qapali veziyyetde omru 20 30 ildir Dusmenleri span Ucbarmaq erinceklerin heyatinin yirticilar yaquar uzun quyruqlu pisik qapriya qartali ve anakonda terefinden tehdid olundugunu soylemek olmaz Agaclardaki heyati sayesinde onlar ucun tehlukeli dusmenlerden uzaqdirlar Bundan elave onlarin xezleri agacin ustundeki meyveler kimi hereketsiz asdiqlari budaqlarin yarpaqlarina cox oxsardir Buna gore de yatan bir erinceyi tapmaq cox cetindir Ancaq bu heyvanlar ilk baxisdan gorune bileceyi qeder silahsiz deyiller Bir agacin ustunde elbette ki onlari tutmaq cetindir Ancaq erinceyi yerde tutmaga calissaniz suretle kureyine uzanacaq ve tecavuzkari penceleri ile tutacaqdir Ellerinin gucu her halda nezerecarpacaq derecededir Parazitler span Ucbarmaq erinceklerin kurku yasil yosunlar ve bocekler ucun siginacaq temin edir Meselen Pyralidae sinfinden Bradypodicola hahneli kepeneyi erinceklerin kurkunde yasayir Kepenekler bu heyvanlarin deri alti piyleri ile qidalanir Kepenek yere yixildiqda olan erinceklerin kurkune yumurta qoyur Tirtillari tullantilarla qidalanir ve oradaca bir pupa cevrilir Diger bir cox kepeneklerde bu cur heyat kecirir Cryptoses choloepi Cryptoses waagei Cryptoses rufipictus Bradyphila garbei Bundan elave 12 nov gene erinceklerin uzerinde yasayir alti nov Amblyomma uc nov Macrocheles Macrocheles impae Macrocheles uroxys Macrocheles lukoschusi ve uc novu Liponissus cinsinin Liponissus inheringi Lobalges trouessarti ve Edental numayendesidir Trichilium ve Uroxys cinslerinden olan tullantiyeyen bocekler de erinceklerin kurkunde yasayir Bu boceklerin koloniyalari boyuk ola bilir Tedqiqatcilar bir erincekde 980 bocek askarlamisdir Onlarda tullantilara yumurta qoyurlar Qoruma statusu span Yerli ehali erinceklerin etini yeyir sert derisinden yeher ortukleri hazirlayirlar Boyunbagi duzeltmek ucun uzun eyri caynaqlarindanda istifade olunur Beynelxalq Tebietin ve Tebii Servetlerin Muhafizesi Birliyi Amazon hovzesinin bezi temiz bolgelerinde genis yayilmasini ve sayinin cox oldugunu nezere alaraq nove en az riskli bir nov statusunu vermisdir Nufus sixligi texminleri Fransa Qvianasinda her km 1 7 bas Braziliyanin Manaus bolgesinde her km 221 bas teskil edir 2013 cu iledek novun yasamasi ucun ciddi bir tehdid bilinmir Nov bir cox qorunan erazilerde yasayir Venesuelada bezi seherlerde park ve meydanlarda insanlarla birlikde yasayir Istinadlar span Integrated Taxonomic Information System ing 2004 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 Bradypus tridactylus Arxivlesdirilib 2014 05 04 at the Wayback Machine na sajti ITIS ing BBC Nauka i Priroda ing Kissel Joe The hidden lives of sloths Interesting Thing of the Day alt concepts 4 fevral 2005 22 dekabr 2014 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2011 ing Waage Jeffrey K Montgomery G Gene Cryptoses choloepi A Coprophagous Moth That Lives on a Sloth Science journal 1976 Vol 193 no 4248 P 157 158 doi 10 1126 science 193 4248 157 Bibcode 1976Sci 193 157W PMID 17759254 Bradley J D Two new species of moths Lepidoptera Pyralidae Chrysauginae associated with the three toed sloth Bradypus spp in South America Acta amazon journal 1982 Vol 12 P 649 656 Gilmore D P Da Costa C P Duarte D P F Sloth biology an update on their physiological ecology behavior and role as vectors of arthropods and arboviruses Brazilian Journal of Medical and Biological Research journal Ribeirao Preto 2001 Vol 34 no 1 P 9 25 ISSN 1678 4510 doi 10 1590 S0100 879X2001000100002 PMID 11151024 Xarici kecidler span Lugetler ve ensiklopediyalarBritannica onlayn TaksonomiyaEOL GBIF iNaturalist NCBI IRMNG ITIS TSNNormativ yoxlamaLCCN sh85016291 Kateqoriya 1758 ci ilde tesvir edilen heyvanlarGizli kateqoriyalar ISBN sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifelerPMID sehrli kecidlerinin istifade olundugu sehifelerVikipediya Taksosablonsuz biologiya meqaleleriVikipediya Vikidatada menbeleri olan meqalelerVikinovlere istinadi olmayan meqalelerTakson sablonu istifade olunan meqaleler
