Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Çöl şpatları — litosferin üst hissəsində ən çox yayılmış süxurəmələgətirən minerallar
| Çöl şpatları | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Kateqoriya | Mineral |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Haqqında
Çöl şpatları - litosferin çəkisinin təxminən 50% və ya maqmatik süxurların həcminin 60% təşkil edirlər. Çöl şpatları geniş yayılması və onların kimyəvi tərkibinin müxtəlif olması püskürmə süxurlarının təsnifatının əsasını təşkil edir. Çöl şpatları peqmatitlərin, qneyslərin, çoxunun və müxtəlif metasomatitlərin əsas komponentidir. Qırıntılı süxurlarda bunlar kvarsdan sonra ən geniş yayılmış minerallardır. Çöl şpatları kimyəvi cəhətdən Na, K və Ca, bəzən Ba alümosilikatlarıdır. Çöl şpatları az miqdarda izomorf qatışıqlar (Fe3+, Fe2+, Li, Rb, Cs, Sr, Mg və b.) olur. Çöl şpatları əksəriyyəti Na[AlSi3O8] - K[AlSi3O8] - Ca[Al2Si2O8] üçlük sistemə daxildir. Bu sistemin sonuncu üzvləri müvafiq olaraq albit, ortoklaz (mikroklin, sanidin) və anortitdir. Na[AlSiO8] və K[AlSi3O8] aralıq çöl şpatları qələvi çöl şpatları, Na[AlSi3O8] və Ca[Al2Si2O8] arasındakı çöl şpatları isə plagioklazlar adlanır. Qələvi çöl şpatları sülb məhlulunda ~5-10 mol.% anortit ola bilər. Barium çöl şpatları (selzian və hialofan) nisbətən az yayılmışlar. Çöl şpatları ümumi xassələri: monoklinik və ya triklinik (psevdomonoklinik) İkiləşmə sadə və ya polisintetik (plagioklazlar). Ayrılma {001} üzrə mükəmməl və {010} üzrə ~86° bucaqla orta. Əsas etibarilə açıq rəngli, yalnız əsasi plagioklazlar tünd rəngdə olur. Parıltı: şüşəli. Kövrək. Sərt. 6. Xüsusi çəki 2.5-2,9. Çöl şpatları çoxu üçün pertit və antipertit daxilolmaları səciyyəvidir. Çöl şpatları əsas quruluşu sonsuz üçölçülü karkasdır. Bütün çöl şpatları elementar özəyinin ölçüləri bir-birinə yaxındır. Çöl şpatları karkasında Si, Al və kationların yerləşməsi nizamlı, nizamsız və aralıq ola bilər. Yüksək temperaturlu (yüksək), aşağı temperaturlu (aşağı) və aralıq çöl şpatları üçün müvafiq olaraq nizamsız, nizamlı və aralıq struktur hal səciyyəvidir. Effuziv süxurlardakı çöl şpatları əksər hissəsi nizamsız tipə, dərinlik və metamorfik süxurların çöl şpatları nizamlı tipə aiddir. Çöl şpatları qranit, siyenit və nefelin peqmatiti, həmçinin alyaskit qraniti və qneys-qranit yataqlarından çıxarılır. Çöl şpatları bəzi növləri zinət və yarımqiymətli daş kimi, habelə keramika və şüşə sənayesində farfor, yüksək gərginlikli izolyator, radiokeramik məmulatlar, şüşənin xüsusi və optiki növləri, abrazivlər, qaynaq elektrodları və başqa materialların hazırlanmasında istifadə olunur.
İstinadlar
Mənbə
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press, 2006.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Col spatlari litosferin ust hissesinde en cox yayilmis suxuremelegetiren minerallarCol spatlariUmumi melumatlarKateqoriya Mineral Vikianbarda elaqeli mediafayllarHaqqindaCol spatlari litosferin cekisinin texminen 50 ve ya maqmatik suxurlarin hecminin 60 teskil edirler Col spatlari genis yayilmasi ve onlarin kimyevi terkibinin muxtelif olmasi puskurme suxurlarinin tesnifatinin esasini teskil edir Col spatlari peqmatitlerin qneyslerin coxunun ve muxtelif metasomatitlerin esas komponentidir Qirintili suxurlarda bunlar kvarsdan sonra en genis yayilmis minerallardir Col spatlari kimyevi cehetden Na K ve Ca bezen Ba alumosilikatlaridir Col spatlari az miqdarda izomorf qatisiqlar Fe3 Fe2 Li Rb Cs Sr Mg ve b olur Col spatlari ekseriyyeti Na AlSi3O8 K AlSi3O8 Ca Al2Si2O8 ucluk sisteme daxildir Bu sistemin sonuncu uzvleri muvafiq olaraq albit ortoklaz mikroklin sanidin ve anortitdir Na AlSiO8 ve K AlSi3O8 araliq col spatlari qelevi col spatlari Na AlSi3O8 ve Ca Al2Si2O8 arasindaki col spatlari ise plagioklazlar adlanir Qelevi col spatlari sulb mehlulunda 5 10 mol anortit ola biler Barium col spatlari selzian ve hialofan nisbeten az yayilmislar Col spatlari umumi xasseleri monoklinik ve ya triklinik psevdomonoklinik Ikilesme sade ve ya polisintetik plagioklazlar Ayrilma 001 uzre mukemmel ve 010 uzre 86 bucaqla orta Esas etibarile aciq rengli yalniz esasi plagioklazlar tund rengde olur Parilti suseli Kovrek Sert 6 Xususi ceki 2 5 2 9 Col spatlari coxu ucun pertit ve antipertit daxilolmalari seciyyevidir Col spatlari esas qurulusu sonsuz ucolculu karkasdir Butun col spatlari elementar ozeyinin olculeri bir birine yaxindir Col spatlari karkasinda Si Al ve kationlarin yerlesmesi nizamli nizamsiz ve araliq ola biler Yuksek temperaturlu yuksek asagi temperaturlu asagi ve araliq col spatlari ucun muvafiq olaraq nizamsiz nizamli ve araliq struktur hal seciyyevidir Effuziv suxurlardaki col spatlari ekser hissesi nizamsiz tipe derinlik ve metamorfik suxurlarin col spatlari nizamli tipe aiddir Col spatlari qranit siyenit ve nefelin peqmatiti hemcinin alyaskit qraniti ve qneys qranit yataqlarindan cixarilir Col spatlari bezi novleri zinet ve yarimqiymetli das kimi habele keramika ve suse senayesinde farfor yuksek gerginlikli izolyator radiokeramik memulatlar susenin xususi ve optiki novleri abrazivler qaynaq elektrodlari ve basqa materiallarin hazirlanmasinda istifade olunur IstinadlarMenbeGeologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 Xarici kecidlerHemcinin baxBariumlu col spatlari Kaliumlu natriumlu col spatlari