Bizim ölkəmizin türkcəsi — İbn Mühənna lüğətində qeyd edilən türk dili.
Tarixi
| ]XIII əsrə aid Cəmaləddin İbn Mühənnanın "Kitabu hilyətül-insan və həlbatül-lisan" lüğətinin 6 nüsxəsi mövcuddur. XVI əsrə aid nüsxəsində İstanbul Arxeoloji Muzey Kitabxanasında saxlanılır.
Əhməd Zəki Vəlidi Toğan əsərində qeyd edir ki, hələ XIV əsrin birinci yarısında İbn Mühənna Elxanilər dövründə istifadə olunan, türk və monqol dilləri lüğətini tərtib edərkən "türkmən" dilindən və "Türküstan dili"ndən başqa "Bizim ölkəmizin türkcəsi"ni (Türki arzina) qeyd etmişdir. Lüğətdə "Bizim ölkəmizin türkcəsi"nə aid edilən nümunələr Azərbaycan dilinin ilk nümunələri sayıla bilər. P. M. Melioranski, Bəkir Çobanzadə, and Əhməd Cəfəroğlu kimi mütəxəssislərə görə, burada Azərbaycan dili nəzərdə tutulur.
P. M. Melioranskinin şagirdi Sergey Malov lüğətin Avropa nüsxələrinin Melioranski tərəfindən Azərbaycan türkcəsinə aid edilməsi ilə razılaşsa da, İstanbul nüsxəsini uyğur dilinə aid edir. Bəkir Çobanzadə İstanbul nüsxəsi ilə bağlı olaraq, 1936-cı ildə Malovla mübahisə etmiş, mübahisədə professor Sergey Yefimoviçin dəstəyini qazanmışdır. Abdullah Bəttal da Avropa nüsxələrinin qədim azərbaycan dilinə aid olduğunu, İstanbul nüsxəsini isə şərqi türk, Kaşğar və uyğur dilinə aid edir. Ahmet B. Ercilasun Xarəzm türkcəsi variantını təklif etmişdir.
İbn Mühənnanın "Bizim ölkənin türkləri" nə bulğay? əvəzinə, bəzən nə olğay deyirlər" qeydi XIII–XIV əsrlərdə Azərbaycan türkcəsində "-ğay" şəkilçisinin olmasından xəbər verir. Qazi Bürhanəddinin və Kişvərinin şeirlərində bu şəkilçiyə rast gəlinsə də, onların arasındakı dövrdə yaşamış İmadəddin Nəsiminin əsərlərində "-ğay" şəkilçisi yoxdur. XV əsr şairi Kişvərinin şəkilçini istifadə etməsi Nəvai təsiri ilə izah oluna bilər, ancaq XIV əsr şairi Qazi Bürhanəddin də bu şəkilçidən istifadə edir. Qızılgül Abdullayeva -ğay//-gəy şəkilçisinin Azərbaycan dilindəki qəti gələcək zaman -acaq şəkilçisi ilə üst-üstə düşdüyünü, XVII əsr Azərbaycan ədibləri tərəfindən istifadə edilmir, ancaq Məhəmməd Əmaninin dilində sıxlıqla işlədilir.
İstinadlar
| ]- Heydərova, 2022. səh. 174
- Togan, 1981. səh. 272 e-g
- Mustafayev, 2013. səh. 335
- Heydərova, 2022. səh. 175
Ədəbiyyat
| ]- Togan, Zeki Velidi. Ümumi türk tarihine giriş (cilt I). İstanbul: Enderun Kitabevi. 1981. səh. 538.
- Mustafayev, Shahin. Ethnolinguistic Processes in the Turkic Milieu of Anatolia and Azerbaijan (14th –15th Centuries) // Contemporary research in Turkology and Eurasian studies: a festschrift in honor of Professor Tasin Gemil on the occasion of his 70th birthday. Cluj-Napoca, România: Presa Universitară Clujeană. 2013. ISBN .
- Xədicə Heydərova. "İbn Mühənna lüğətinin İstanbul nüsxəsində Azərbaycan dilinə xas xüsusiyyətlər" (az.). Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. 2022. (#accessdate_missing_url)
- Doerfer, G. (2017). İbni Mühennâ Hangi Kökendendi? Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 65(2), 313-322.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Bizim olkemizin turkcesi Ibn Muhenna lugetinde qeyd edilen turk dili Tarixi span XIII esre aid Cemaleddin Ibn Muhennanin Kitabu hilyetul insan ve helbatul lisan lugetinin 6 nusxesi movcuddur XVI esre aid nusxesinde Istanbul Arxeoloji Muzey Kitabxanasinda saxlanilir Ehmed Zeki Velidi Togan eserinde qeyd edir ki hele XIV esrin birinci yarisinda Ibn Muhenna Elxaniler dovrunde istifade olunan turk ve monqol dilleri lugetini tertib ederken turkmen dilinden ve Turkustan dili nden basqa Bizim olkemizin turkcesi ni Turki arzina qeyd etmisdir Lugetde Bizim olkemizin turkcesi ne aid edilen numuneler Azerbaycan dilinin ilk numuneleri sayila biler P M Melioranski Bekir Cobanzade and Ehmed Ceferoglu kimi mutexessislere gore burada Azerbaycan dili nezerde tutulur P M Melioranskinin sagirdi Sergey Malov lugetin Avropa nusxelerinin Melioranski terefinden Azerbaycan turkcesine aid edilmesi ile razilassa da Istanbul nusxesini uygur diline aid edir Bekir Cobanzade Istanbul nusxesi ile bagli olaraq 1936 ci ilde Malovla mubahise etmis mubahisede professor Sergey Yefimovicin desteyini qazanmisdir Abdullah Bettal da Avropa nusxelerinin qedim azerbaycan diline aid oldugunu Istanbul nusxesini ise serqi turk Kasgar ve uygur diline aid edir Ahmet B Ercilasun Xarezm turkcesi variantini teklif etmisdir Ibn Muhennanin Bizim olkenin turkleri ne bulgay evezine bezen ne olgay deyirler qeydi XIII XIV esrlerde Azerbaycan turkcesinde gay sekilcisinin olmasindan xeber verir Qazi Burhaneddinin ve Kisverinin seirlerinde bu sekilciye rast gelinse de onlarin arasindaki dovrde yasamis Imadeddin Nesiminin eserlerinde gay sekilcisi yoxdur XV esr sairi Kisverinin sekilcini istifade etmesi Nevai tesiri ile izah oluna biler ancaq XIV esr sairi Qazi Burhaneddin de bu sekilciden istifade edir Qizilgul Abdullayeva gay gey sekilcisinin Azerbaycan dilindeki qeti gelecek zaman acaq sekilcisi ile ust uste dusduyunu XVII esr Azerbaycan edibleri terefinden istifade edilmir ancaq Mehemmed Emaninin dilinde sixliqla isledilir Istinadlar span Heyderova 2022 seh 174 Togan 1981 seh 272 e g Mustafayev 2013 seh 335 Heyderova 2022 seh 175 Edebiyyat span Togan Zeki Velidi Umumi turk tarihine giris cilt I Istanbul Enderun Kitabevi 1981 seh 538 Mustafayev Shahin Ethnolinguistic Processes in the Turkic Milieu of Anatolia and Azerbaijan 14th 15th Centuries Contemporary research in Turkology and Eurasian studies a festschrift in honor of Professor Tasin Gemil on the occasion of his 70th birthday Cluj Napoca Romania Presa Universitară Clujeană 2013 ISBN 9789735956226 Xedice Heyderova Ibn Muhenna lugetinin Istanbul nusxesinde Azerbaycan diline xas xususiyyetler az Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi 2022 accessdate missing url Doerfer G 2017 Ibni Muhenna Hangi Kokendendi Turk Dili Arastirmalari Yilligi Belleten 65 2 313 322 Kateqoriyalar Azerbaycan dilinin tarixiXorasan turk dili
