Qavril Arkadi oğlu Qaydarcı (02.09.1937, indiki Moldova Respublikası Qaqauz Yeri MV Kaul rayonunun Kırbaalı kəndi, - 14.02.1998, Kırbaalı)—Qaqauz şairi.
Həyatı
| ]Ədəbiyyata şeirlə gələn Qavril Qaydarcının ilk kitabı 1972-ci ildə çap olunmuşdur. “Ana tarafım” adlandırdığı kitaba şair lirik və ictimai-siyasi məzmunlu şeirlərini toplamışdır. Onun poetik yaradıcılığından söz açanlar rumın şairi Mixay Emineskydan (1850-1989) təsirləndiyini yazırlar. Şair “Kaaviysin can” şeirində yazır:
Ateş, kızqın Bucak yolu,
 Yaker-yok kurtuluş...
 Daa boyunda meşä boylu,
 Bir sık gölgä sermiş....
 Kaaviysin sän, kaviyim bän,-
 Zor kırmaa bizi,
 Küvedimiz bak toprakdan,
 Ana topraan teri....... 
Qavril Qaydarcı insanları barışa, əmin-amanlığa, dincliyə, qardaşlığa çağıran misraları ilə daha çox yadda qalmışdır. Onun savaşa nifrət aşılayan “Eski okoplar” şeiri qaqauz məktəblilərinin toplantılarda, bayramlarda çox söylədikləri şeirlərdəndir. Dunay çayına müraciətlə yazdığı “Tuna, Tuna..” şeirində deyir:
Türkülü düzlükça Kara denizä
 Tuna durmamayca aktarer dalga.
 ...Kardaş halklar, mutlak Tuna boyundan
 Katlayarlar, ortak, şanı eveldän!... 
Şairin əsərlərində torpaq, ana vətən mövzusu aparıcıdır. Xalqının 20-ci yüzildə çəkdiyi əziyyətləri, məhrumiyyətləri poetik dillə qələmə almaqla gələcək nəsilləri bu acıları unutmamağa çağırır. “Ay Bucaam, Bucaam” şeirində yazır:
Ay Bucaam, Bucaam,
 Zavallı Bucaam.
 Ne pek suuk tenin,
 Ne pek kıt kucaan!
 Evellär haksız
 Sän emärdin ter
 Dedelär susuz
 Aktarardı yer.
 Evellär engin
 Meralarında
 Bilmäzdin rengi,
 Pelindän karä.
 Ay Bucaam, Bucaam
 Türkülü cömert!
 Ne dolmuş kucaan
 Çok renkli demet!..... 
Şair daha çox elmi yaradıcılıqla məşğul olduğundan şeirləri azdır. Bir də onun əsərlərinə 1981-ci ildə çap olunan “Çık, çık günəş” adlı topluda rast gəlirik. 1953-cü ildə Tiraspol şəhərindəki A.S.Makarenko adına Pedaqoji Məktəbə qəbul olunan Qavril oranı bitirdikdən sonra 1957-ci ildə Kişinyov Dövlət Universitetinin tarix-filologiya fakültəsində təhsilini davam etdirir. Rus dili və ədəbiyyatı ixtisasına yiyələnməyə çalışan Q.Qaydarcını diplom işini bitirmək üçün M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq fakültəsinə göndərirlər. Burada o, aspirantlar üçün təşkil olunmuş kurslarda iştirak edir.
“Qaqauz dilində zamanın ifadə üsulları” mövzusunda yazdığı diplom işi yüksək qiymətləndirilir. 1962-ci ildə “Müasir qaqauz dilində zaman budaq cümləsi” kitabı nəşr olunur. 1963-cü ildən Moldovanın Beltse şəhərindəki “İskra” qəzetində korrektor, ədəbi işçi, məsul katib işləyir. Beltsedəki Pedaqoji institutun müsabiqəsi onun həyat yolunu dəyişir. Müsabiqədən keçərək rus dili kafedrasında müəllim işləməyə başlayır. 1969-cu ildə SSRİ EA Dilçilik İnstitutunun türk dilləri üzrə aspiranturasına qəbul olunur. 1972-ci ildə “Müasir qaqauz dilində budaq cümlə tipləri” mövzusunda yazdığı dissertasiyanı müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi elmi dərəcəsini alır.
Dissertasiyasının mövzusundan istifadə edən Q.Qaydarcı 1973-1981-ci illərdə iki monoqrafiya çap etdirir (Tağısoy N., 2010:185). Əsasən lüğətçilik sahəsində çalışan Q.Qaydarcı E.K.Koltsa, L.A.Pokrovskaya və B.P.Tukan ilə birlikdə “Qaqauz türkcəsində-rusca-moldovca” sözlüyü hazırlayaraq 1973-cü ildə Moskvada çap etdirmişdir. Sonralar onu Türkiyəyə - TİKA-nın hazırladığı “Karşılaştırmalı Türk lehceleri sözlüğü” kitabını hazırlamağa dəvət etmişlər. Orada qaqauz türkcəsində “a” hərfi ilə başlayan sözlərin lüğətini hazırlamışdır. 1987-ci ilədək Beltsi Pedoqoji İnstitutunda çalışan Q.Qaydarcı sonralar Moldova Elmlər Akademiyasına dəyişilərək oradakı Azsaylı Xalqlar İnstitutunda direktor müavini, 1996-cı ildən ömrünün sonunadək həmin İnstitutda Qaqauzşünaslıq şöbəsinin müdiri işləmişdir. SSRİ Türkologiya Komitəsinə üzv seçilmiş, Moldova Orfoqrafiya Komitəsinə sədrlik etmiş, qaqauz dili və ədəbiyyatı kitablarını, dərslik və proqramlarını hazırlamış, Kişinyov Dövlət Universitetində, İ.Krenqa adına Pedaqoji Universitetdə, Komrat Dövlət Universitetində mühazirələr oxumuş Q.Qaydarci qaqauzların muxtariyyat əldə etməsi uğrundakı mübarizəsində də fəal iştirak etmişdir. Şairin “Ana tarafım” şeirinə bəstəkar Mixail Koltsa mahnı yazmışdır.
İstinadlar
| ]- Gagauz dili hem literatura 8 klas, 2003:228
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Qavril Arkadi oglu Qaydarci 02 09 1937 indiki Moldova Respublikasi Qaqauz Yeri MV Kaul rayonunun Kirbaali kendi 14 02 1998 Kirbaali Qaqauz sairi Heyati span Edebiyyata seirle gelen Qavril Qaydarcinin ilk kitabi 1972 ci ilde cap olunmusdur Ana tarafim adlandirdigi kitaba sair lirik ve ictimai siyasi mezmunlu seirle rini toplamisdir Onun poetik yaradiciligindan soz acanlar ru min sairi Mixay Emineskydan 1850 1989 tesirlendiyini ya zirlar Sair Kaaviysin can seirinde yazir Ates kizqin Bucak yolu Yaker yok kurtulus Daa boyunda mesa boylu Bir sik golga sermis Kaaviysin san kaviyim ban Zor kirmaa bizi Kuvedimiz bak toprakdan Ana topraan teri Qavril Qaydarci insanlari barisa emin amanliga dincliye qardasliga cagiran misralari ile daha cox yadda qalmisdir Onun savasa nifret asilayan Eski okoplar seiri qaqauz mekteblile rinin toplantilarda bayramlarda cox soyledikleri seirlerdendir Dunay cayina muracietle yazdigi Tuna Tuna seirinde deyir Turkulu duzlukca Kara deniza Tuna durmamayca aktarer dalga Kardas halklar mutlak Tuna boyundan Katlayarlar ortak sani eveldan Sairin eserlerinde torpaq ana veten movzusu aparicidir Xalqinin 20 ci yuzilde cekdiyi eziyyetleri mehrumiyyetleri poetik dille qeleme almaqla gelecek nesilleri bu acilari unutmamaga cagirir Ay Bucaam Bucaam seirinde yazir Ay Bucaam Bucaam Zavalli Bucaam Ne pek suuk tenin Ne pek kit kucaan Evellar haksiz San emardin ter Dedelar susuz Aktarardi yer Evellar engin Meralarinda Bilmazdin rengi Pelindan kara Ay Bucaam Bucaam Turkulu comert Ne dolmus kucaan Cok renkli demet Sair daha cox elmi yaradiciliqla mesgul oldugundan seirleri azdir Bir de onun eserlerine 1981 ci ilde cap olunan Cik cik gunes adli topluda rast gelirik 1953 cu ilde Tiraspol seherindeki A S Makarenko adina Pedaqoji Mektebe qebul olunan Qavril orani bitirdikden sonra 1957 ci ilde Kisinyov Dovlet Universitetinin tarix filologiya fakultesinde tehsilini davam etdirir Rus dili ve edebiyyati ixtisasina yiyelenmeye calisan Q Qaydarcini diplom isini bitirmek ucun M V Lomonosov adina Moskva Dovlet Univer si tetinin serqsunasliq fakultesine gonderirler Burada o aspi rantlar ucun teskil olunmus kurslarda istirak edir Qaqauz dilinde zamanin ifade usullari movzusunda yaz digi diplom isi yuksek qiymetlendirilir 1962 ci ilde Muasir qaqauz dilinde zaman budaq cumlesi kitabi nesr olunur 1963 cu ilden Moldovanin Beltse seherindeki Iskra qe ze tinde korrektor edebi isci mesul katib isleyir Beltsedeki Peda qoji institutun musabiqesi onun heyat yolunu deyisir Musa bi qeden kecerek rus dili kafedrasinda muellim islemeye baslayir 1969 cu ilde SSRI EA Dilcilik Institutunun turk dilleri uzre aspiranturasina qebul olunur 1972 ci ilde Muasir qaqauz di linde budaq cumle tipleri movzusunda yazdigi dissertasiyani mudafie ederek filologiya elmleri namizedi elmi derecesini alir Dissertasiyasinin movzusundan istifade eden Q Qaydarci 1973 1981 ci illerde iki monoqrafiya cap etdirir Tagisoy N 2010 185 Esasen lugetcilik sahesinde calisan Q Qaydarci E K Koltsa L A Pokrovskaya ve B P Tukan ile birlikde Qa qauz turkcesinde rusca moldovca sozluyu hazirlayaraq 1973 cu ilde Moskvada cap etdirmisdir Sonralar onu Turkiyeye TIKA nin hazirladigi Karsilastirmali Turk lehceleri sozlugu kitabini hazirlamaga devet etmisler Orada qaqauz turkcesinde a herfi ile baslayan sozlerin lugetini hazirlamisdir 1987 ci iledek Beltsi Pedoqoji Institutunda calisan Q Qay darci sonralar Moldova Elmler Akademiyasina deyisilerek oradaki Azsayli Xalqlar Institutunda direktor muavini 1996 ci ilden omrunun sonunadek hemin Institutda Qaqauzsunasliq sobesinin mudiri islemisdir SSRI Turkologiya Komitesine uzv secilmis Moldova Orfo qrafiya Komitesine sedrlik etmis qaqauz dili ve edebiyyati kitablarini derslik ve proqramlarini hazirlamis Kisinyov Dov let Universitetinde I Krenqa adina Pedaqoji Universitetde Komrat Dovlet Universitetinde muhazireler oxumus Q Qay darci qaqauzlarin muxtariyyat elde etmesi ugrundaki muba rizesinde de feal istirak etmisdir Sairin Ana tarafim seirine bestekar Mixail Koltsa mahni yazmisdir Istinadlar span Gagauz dili hem literatura 8 klas 2003 228 Kateqoriya Qaqauz sairleri
