Azərbaycanca
Deutsch
日本語
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
United State
| Aya-Kaka döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Tarix | 24-25 avqust 1919 | ||
| Yeri | Aya-kaka dərəsi (Dağıstan) | ||
| Nəticəsi | Denikin könüllü ordusunun məğlubiyyəti | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
| | |||
Aya-kaka döyüşü — 24 avqust 1919-cu ildə Aya-Kaka dərəsində, Ayalakab kəndinin yaxınlığında Dargin üsyançılarının Polkovnik Lavrovun başçılıq etdiyi Denikinçilər dəstəsi ilə döyüşü.
Döyüş öncəsi vəziyyət
| ]Yatırılan Dağıstandakı iyul qiyamından sonra, Denikinçilər yerli əhalini soymağa başlayır. xalq bundan bərk qəzəblənir və əlverişli bir an gözləyir. Denikiçilər insanlardan bütün silahlarını yerə qoymasını tələb edir, lakin insanlar köhnə və yararsız silahlardan əl çəkmir. İnsanlar silahların gizlədilməsi üçün son tarixdən məharətlə istifadə edir. Bunu anlayan denikinçilər, müddətin bitməsini gözləmədən axtarışa başlayır. Ancaq bu erkən axtarış heç bir nəticə vermir. Denikinçilər zinət əşyalarını, gümüş sikkələri və gümüş əşyaları götürür. Bütün bunlar dağlıları silahlı müqavimətə sövq edir.
Ağ Kazaklar cəmiyyətə hər cür vergi tətbiq edir, üstəlik vergilərin ödənilməsi üçün 2–3 saat müddət verir. Muxtarın vaxtı yoxdusa, cəzalandırılır. Denikin ordusu Mekeqi kəndində dayanır, dəstələri üçün yemək istənilir. İçki alınır və mal-qara kəsdirilir. Mekeqinlilərin narazılığı hər keçən gün artır. Denikinin himayəçisi Xəlilov Denikin ordusu üçün əsgər tələb etməsi vəziyyəti daha da kəskinləşdirir. Mekeqi kəndindən 30 nəfər tələb edilir. Könüllülərisə olmur. Püşk atmaq qərarına gəlinir, amma yenə də imtina edilir və partizan həyatı yaşamaq üçün dağlara çəkilirlər. Denikinçilər təhdidlə dolu məktub göndərməyə başlayırlar. Bu təhdidlərin dağlılara heç bir təsiri olmur və onlar da insanları orduya aparılmasından imtina edirlər. Bundan sonra Ağ Qvardiyaçılar cəza dəstəsi göndərmək qərarına gəlir.
Döyüş
| ]23 avqustda Deşlaqar istiqamətində kəşfiyyata göndərilən bir qrup atlı polkovnik Lavrovun başçılıq etdiyi Ağ Qvardiya dəstəsinin Mekeqi kəndinə doğru hərəkət etdiyini bildirir. Mekeqinlilər müqavimətə fəal hazırlaşmağa başlayır. Döyüşün ilk günündə altı yüz döyüşçüsü olan , Deqvin Mekeqililərə köməyə gəlir. Yuxarı və Aşağı Mulebka dəstələri Deqvinlərlə birləşir. Xocal-Maxin dəstəsi də Şamx-Dubur istiqamətindən yaxınlaşaraq düşmənin arxasına keçir. Akuşinlər ilk gün Denikinçiləri əsəbiləşdirən pulemyotçu Basarla Abdulla ilə birlikdə gəlirlər. 24 avqust 1919-cu ildə, Mekeqi yaxınlığında Aya-kaka dərəsində döyüş baş verir. Uraxi və Vanaşimaxi kəndlərindən olan üsyançılar, polkovnik Lavrov dəstəsinin arxasındakı yüksəkliyi ələ keçirərək arabalarına atəş açırlar. Döyüş 24 avqustan 25 avqusta qədər, iki gün davam edir. Döyüşün ikinci günündə Sudaxar, Mugi, Akuşa, Ubeki, Kuppa, Levaşi, Kutiş, Çuni və Əli-Hacı Akuşinskinin muridlərindən olan milislər üsyançıların köməyinə gəlir. Denikinin dəstəsi mühasirəyə alınır. Onların geri çəkilmək üçün etdiyi bütün cəhdlər uğursuz olur. Bu döyüşdə Denikinin könüllü ordusunun demək olar ki, bütün dəstəsi məhv edilir. Bu döyüş Dağıstanda vətəndaş müharibəsi gedişatında dönüş nöqtəsi olur. Bir çox kazak yalnız qaçaraq canlarını qurtarmağa çalışır. Dargin milisləri atla onları yaxalayaraq qılıncla başlarını kəsirlər. Kazaklar Deşlaqara qədər qovulur. Ağ Qvardiya dəstəsindən yalnız 50-yə yaxın şəxs xilas ola bilir. Bu döyüşdə Denikin ordusunun baş komandanı polkovnik Lavrov da öldürülür.
Təsirləri
| ]Aya-kakadakı döyüş üsyançıların qələbəsi ilə başa çatır. Demək olar ki, silahsız döyüşə girən üsyançılar, düşmənin atdığı tüfəng, pulemyot və hətta topları əldə edir. Dargin milisləri bir müddət sonra Deşlaqarı da azad edirlər.
Aya-kaka döyüşü Rusiyanın cənubunda Vətəndaş müharibəsi zamanı partizan hərəkatı tarixində ən böyük döyüşlərdən biri olur. Bu qələbə bütün üsyançı qüvvələrin səfərbər edilməsində mühüm rol oynayır və Denikin ordusu ilə sonrakı döyüşlərin gedişatında iz buraxır.
Xatirəsi
| ]Aya-kaka dərəsindəki döyüşdə şəhid olan dağlıların xatirəsinə bir abidə ucaldılmışdır.
İstinadlar
| ]- "Arxivlənmiş surət". 20 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 oktyabr 2021.
- "Arxivlənmiş surət". 16 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 oktyabr 2021.
- Arsen Abdusalamov. "И вся долина превратилась в обнаженный кинжал. Аякакинское сражение". Село Мекеги (rus). 4 yanvar 2017. 16 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2021.
- "Народы Дагестана :: Статья "О незабываемом подвиге горцев"". www.narodidagestana.ru. 16 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2021.
- "Они защищали честь и свободу Дагестана". Dagpravda.ru. 23 avqust 2019. 20 yanvar 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2021.
- Арсланбеков Б.М. Мекеги исторический очерк. — С. 157.
- "Деникинщина.Сражение в ущелье Ая-Кака. - 24 Апреля 2015 - Блог - Мои Первомайцы". dargon17.ucoz.ru. 16 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral 2021.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Aya Kaka doyusuTarix 24 25 avqust 1919Yeri Aya kaka deresi Dagistan Neticesi Denikin konullu ordusunun meglubiyyetiMunaqise terefleriKonullu ordu Usyancilar Darginler Komandan lar Polkovnik Lavrov Rabadan NurovTereflerin quvvesi200 esger 6 muxtelif capli silah ve 37 pulemyot 1300 neferItkiler1150 olu 150 olu Aya kaka doyusu 24 avqust 1919 cu ilde Aya Kaka deresinde Ayalakab kendinin yaxinliginda Dargin usyancilarinin Polkovnik Lavrovun basciliq etdiyi Denikinciler destesi ile doyusu Doyus oncesi veziyyet span Yatirilan Dagistandaki iyul qiyamindan sonra Denikinciler yerli ehalini soymaga baslayir xalq bundan berk qezeblenir ve elverisli bir an gozleyir Denikiciler insanlardan butun silahlarini yere qoymasini teleb edir lakin insanlar kohne ve yararsiz silahlardan el cekmir Insanlar silahlarin gizledilmesi ucun son tarixden meharetle istifade edir Bunu anlayan denikinciler muddetin bitmesini gozlemeden axtarisa baslayir Ancaq bu erken axtaris hec bir netice vermir Denikinciler zinet esyalarini gumus sikkeleri ve gumus esyalari goturur Butun bunlar daglilari silahli muqavimete sovq edir Ag Kazaklar cemiyyete her cur vergi tetbiq edir ustelik vergilerin odenilmesi ucun 2 3 saat muddet verir Muxtarin vaxti yoxdusa cezalandirilir Denikin ordusu Mekeqi kendinde dayanir desteleri ucun yemek istenilir Icki alinir ve mal qara kesdirilir Mekeqinlilerin naraziligi her kecen gun artir Denikinin himayecisi Xelilov Denikin ordusu ucun esger teleb etmesi veziyyeti daha da keskinlesdirir Mekeqi kendinden 30 nefer teleb edilir Konullulerise olmur Pusk atmaq qerarina gelinir amma yene de imtina edilir ve partizan heyati yasamaq ucun daglara cekilirler Denikinciler tehdidle dolu mektub gondermeye baslayirlar Bu tehdidlerin daglilara hec bir tesiri olmur ve onlar da insanlari orduya aparilmasindan imtina edirler Bundan sonra Ag Qvardiyacilar ceza destesi gondermek qerarina gelir Doyus span 23 avqustda Deslaqar istiqametinde kesfiyyata gonderilen bir qrup atli polkovnik Lavrovun basciliq etdiyi Ag Qvardiya destesinin Mekeqi kendine dogru hereket etdiyini bildirir Mekeqinliler muqavimete feal hazirlasmaga baslayir Doyusun ilk gununde alti yuz doyuscusu olan Deqvin Mekeqililere komeye gelir Yuxari ve Asagi Mulebka desteleri Deqvinlerle birlesir Xocal Maxin destesi de Samx Dubur istiqametinden yaxinlasaraq dusmenin arxasina kecir Akusinler ilk gun Denikincileri esebilesdiren pulemyotcu Basarla Abdulla ile birlikde gelirler 24 avqust 1919 cu ilde Mekeqi yaxinliginda Aya kaka deresinde doyus bas verir Uraxi ve Vanasimaxi kendlerinden olan usyancilar polkovnik Lavrov destesinin arxasindaki yuksekliyi ele kecirerek arabalarina ates acirlar Doyus 24 avqustan 25 avqusta qeder iki gun davam edir Doyusun ikinci gununde Sudaxar Mugi Akusa Ubeki Kuppa Levasi Kutis Cuni ve Eli Haci Akusinskinin muridlerinden olan milisler usyancilarin komeyine gelir Denikinin destesi muhasireye alinir Onlarin geri cekilmek ucun etdiyi butun cehdler ugursuz olur Bu doyusde Denikinin konullu ordusunun demek olar ki butun destesi mehv edilir Bu doyus Dagistanda vetendas muharibesi gedisatinda donus noqtesi olur Bir cox kazak yalniz qacaraq canlarini qurtarmaga calisir Dargin milisleri atla onlari yaxalayaraq qilincla baslarini kesirler Kazaklar Deslaqara qeder qovulur Ag Qvardiya destesinden yalniz 50 ye yaxin sexs xilas ola bilir Bu doyusde Denikin ordusunun bas komandani polkovnik Lavrov da oldurulur Tesirleri span Aya kakadaki doyus usyancilarin qelebesi ile basa catir Demek olar ki silahsiz doyuse giren usyancilar dusmenin atdigi tufeng pulemyot ve hetta toplari elde edir Dargin milisleri bir muddet sonra Deslaqari da azad edirler Aya kaka doyusu Rusiyanin cenubunda Vetendas muharibesi zamani partizan herekati tarixinde en boyuk doyuslerden biri olur Bu qelebe butun usyanci quvvelerin seferber edilmesinde muhum rol oynayir ve Denikin ordusu ile sonraki doyuslerin gedisatinda iz buraxir Xatiresi span Aya kaka deresindeki doyusde sehid olan daglilarin xatiresine bir abide ucaldilmisdir Istinadlar span Arxivlenmis suret 20 yanvar 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 oktyabr 2021 Arxivlenmis suret 16 oktyabr 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 16 oktyabr 2021 Arsen Abdusalamov I vsya dolina prevratilas v obnazhennyj kinzhal Ayakakinskoe srazhenie Selo Mekegi rus 4 yanvar 2017 16 oktyabr 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2021 Narody Dagestana Statya O nezabyvaemom podvige gorcev www narodidagestana ru 16 oktyabr 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2021 Oni zashishali chest i svobodu Dagestana Dagpravda ru 23 avqust 2019 20 yanvar 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2021 Arslanbekov B M Mekegi istoricheskij ocherk S 157 Denikinshina Srazhenie v ushele Aya Kaka 24 Aprelya 2015 Blog Moi Pervomajcy dargon17 ucoz ru 16 oktyabr 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 14 fevral 2021 Kateqoriyalar Elifba sirasina gore herbi munaqiseler1919 cu ildeki munaqiseler