Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Girdəyarpaq irqa (lat. Amelanchier ovalis) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇rqa cinsinə aid bitki növü.
| Girdəyarpaq irqa | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Girdəyarpaq irqa | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Təbii yayılması
Əsasən cənubi, şərqi, qərbi Avropada Şimali Belçika, Şimali Afrikada, Ön Asiyada, Mərkəzi Almaniyada geniş yayılmışdır. Qafqazda təbii və mədəni halda rast gəlinir.
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 1-4 metrə çatan, çox hündür olmayan, yarpağı tökülən ağacdır. Möhkəm kök sistemlinə malikdir, 30-40 sm dərinliyə gedir, hətta qayalıqların çatlamasına səbəb olur. Çətri açıq yaşıldan tünd çəhrayıya qədər dəyişir. Yarpağı yumurtavari 8-15 mm uzunluqdadır. Çiçəkləri aprel, may aylarında yarpaqlama ilə eyni vaxtda açır. Avqust, sentyabr aylarında qara, göy rəngdə 5-15 mm diametrində olan meyvəsi yetişir.
Ekologiyası
Dəniz səviyyəsindən 2000 metr hündürlükdə, günəşli ərazilərdə bitir. Qışda 40-500C şaxtaya dözür, havanın temperaturu müsbət 5-70C-də çiçəkləyir. Torpağın turşuluğuna davamlıdır.
Azərbaycanda yayılması
Böyük, Kiçik Qafqaz və Naxçıvan MR-da təbii halda yayılmışdır.
İstifadəsi
XVI əsrdən bəzək bitkisi kimi parklarda, bağlarda, canlı çəpərlərin salınmasında, meyvəsinin şirin dadına görə isə kulinariyada istifadə edilir. Ondan cem, mürəbbə, kampot, çaxır hazırlanır. Tərkibində C vitamini, kumarin, zəhərli maddələr, flavanol, gümüş, qurğuşun, kobalt vardır. Meyvəsindən yarımvitaminlər hazırlanır ki, bu da əsəb xəstəliklərində, yuxusuzluqda istifadə edilir. Qabığı və yarpaqları səhiyyədə istifadə edilir.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Girdeyarpaq irqa lat Amelanchier ovalis bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin gulciceyikimiler fesilesinin i rqa cinsine aid bitki novu Girdeyarpaq irqaElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile GulciceyikimilerYarimfesile GavalikimilerTriba Yarimtriba Cins IrqaNov Girdeyarpaq irqaBeynelxalq elmi adiAmelanchier ovalis Medik 1793Sekil axtarisiITIS 836602NCBI 1000415EOL 633512Tebii yayilmasiEsasen cenubi serqi qerbi Avropada Simali Belcika Simali Afrikada On Asiyada Merkezi Almaniyada genis yayilmisdir Qafqazda tebii ve medeni halda rast gelinir Botaniki tesviriHundurluyu 1 4 metre catan cox hundur olmayan yarpagi tokulen agacdir Mohkem kok sistemline malikdir 30 40 sm derinliye gedir hetta qayaliqlarin catlamasina sebeb olur Cetri aciq yasildan tund cehrayiya qeder deyisir Yarpagi yumurtavari 8 15 mm uzunluqdadir Cicekleri aprel may aylarinda yarpaqlama ile eyni vaxtda acir Avqust sentyabr aylarinda qara goy rengde 5 15 mm diametrinde olan meyvesi yetisir EkologiyasiDeniz seviyyesinden 2000 metr hundurlukde gunesli erazilerde bitir Qisda 40 500C saxtaya dozur havanin temperaturu musbet 5 70C de cicekleyir Torpagin tursuluguna davamlidir Azerbaycanda yayilmasiBoyuk Kicik Qafqaz ve Naxcivan MR da tebii halda yayilmisdir IstifadesiXVI esrden bezek bitkisi kimi parklarda baglarda canli ceperlerin salinmasinda meyvesinin sirin dadina gore ise kulinariyada istifade edilir Ondan cem murebbe kampot caxir hazirlanir Terkibinde C vitamini kumarin zeherli maddeler flavanol gumus qurgusun kobalt vardir Meyvesinden yarimvitaminler hazirlanir ki bu da eseb xesteliklerinde yuxusuzluqda istifade edilir Qabigi ve yarpaqlari sehiyyede istifade edilir IstinadlarHemcinin bax