Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Sarı süsən (lat. Iris pseudacorus) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin süsənkimilər fəsiləsinin süsən cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və status / National IUCN Status: "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir –VU B1ab(iii) + 2ab(iii). Azərbaycanın nadir növüdür.
| Sarı süsən | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Sarı süsən | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Qısa morfoloji təsviri
Çoxillik ot bitkisidir. Kökümsovu çox yoğun, uzun, çox budaqlanmışdır. Gövdəsi 80—100 sm hündürlükdə, yarpaqları boz—yaşıl, enli- xətvari və ya xətvari –lansetvari, 1-2(2,5) sm enindədir, aşağı yarpaqları gövdədən uzundur. Çiçək qrupu 4-8 çiçəklidir. Təpə yarpaqları yaşıl, kənarları və təpə hissəsi pərdəlidir. Çiçəkyanlığı 7 sm uzunluğunda, sarı rənglidir. Sütuncuq uzunsov, 3 sm uzunluöunda, tozcuq krem rəngli və ya narıncıdır. Qutucuq 4—5 sm uzunluğunda, küt, üçtillidir.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Çiçəkləmə və meyvə əmələgətirmə dövrü may-iyun aylarına təsadüf edir. Kökümsov və toxum vasitəsilə çoxalır. Kriptofit (hidrofit) bitkidir, aranda yayılmışdır. Durğun sular, bulaqlar, arxlar, suvarma kanallarının kənarları, bataqlıq yerlər və çəmənliklərdə Berula erecta, Mentha aquatica, Veronica anagallis-aquatica, Nasturtium officinale bitkilərindən təşkil olunmuş senozlarda komponent kimi iştrirak edir. Boyaq, dekorativ və dərman bitkisidir.
Yayılması
Samur-Dəvəçi ovalığı və Lənkəran ovalığı (Astara rayonu, Təngərud və Maşxan kəndləri ətrafında, Lənkəran rayonunun girəcəyi), Bozqır yaylası, Kür düzənliyi.
Sayı və tendensiyası
Populyasiyalarının sayı azalır.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Antropogen amillər (növün bəzək bitkisi kimi yığılması, otarılma, tapdalanma) və iqlimin dəyişilməsi (quraqlıqların nəticəsində su hövzələrinin quruması).
Mühafizə tədbirləri
Xüsusi mühafizə tədbirləri aparılmalıdır. Süni göl və gölməçələrin yaradılması, yayılma yerlərində antropogen təsirləri azaltmaq məqsədilə yasaqlıqların təşkili, populyasiya səviyyəsində genetik tədqqi, soğanaq və toxumlarının toxum bankında saxlanılması təklif olunur.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 38.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sari susen lat Iris pseudacorus bitkiler aleminin qulancarcicekliler destesinin susenkimiler fesilesinin susen cinsine aid bitki novu IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve status National IUCN Status Nesli kesilmeye hessas olanlar kateqoriyasina aiddir VU B1ab iii 2ab iii Azerbaycanin nadir novudur Sari susenElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad BirlepelilerDeste QulancarciceklilerFesile SusenkimilerYarimfesile Triba Cins SusenNov Sari susenBeynelxalq elmi adiIris pseudacorus L 1753Sekil axtarisiITIS 43194NCBI 82213EOL 491653Qisa morfoloji tesviriCoxillik ot bitkisidir Kokumsovu cox yogun uzun cox budaqlanmisdir Govdesi 80 100 sm hundurlukde yarpaqlari boz yasil enli xetvari ve ya xetvari lansetvari 1 2 2 5 sm enindedir asagi yarpaqlari govdeden uzundur Cicek qrupu 4 8 ciceklidir Tepe yarpaqlari yasil kenarlari ve tepe hissesi perdelidir Cicekyanligi 7 sm uzunlugunda sari renglidir Sutuncuq uzunsov 3 sm uzunluounda tozcuq krem rengli ve ya narincidir Qutucuq 4 5 sm uzunlugunda kut uctillidir Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleriCicekleme ve meyve emelegetirme dovru may iyun aylarina tesaduf edir Kokumsov ve toxum vasitesile coxalir Kriptofit hidrofit bitkidir aranda yayilmisdir Durgun sular bulaqlar arxlar suvarma kanallarinin kenarlari bataqliq yerler ve cemenliklerde Berula erecta Mentha aquatica Veronica anagallis aquatica Nasturtium officinale bitkilerinden teskil olunmus senozlarda komponent kimi istrirak edir Boyaq dekorativ ve derman bitkisidir YayilmasiSamur Deveci ovaligi ve Lenkeran ovaligi Astara rayonu Tengerud ve Masxan kendleri etrafinda Lenkeran rayonunun gireceyi Bozqir yaylasi Kur duzenliyi Sayi ve tendensiyasiPopulyasiyalarinin sayi azalir Mehdudlasdirici amillerAntropogen amiller novun bezek bitkisi kimi yigilmasi otarilma tapdalanma ve iqlimin deyisilmesi quraqliqlarin neticesinde su hovzelerinin qurumasi Muhafize tedbirleriXususi muhafize tedbirleri aparilmalidir Suni gol ve golmecelerin yaradilmasi yayilma yerlerinde antropogen tesirleri azaltmaq meqsedile yasaqliqlarin teskili populyasiya seviyyesinde genetik tedqqi soganaq ve toxumlarinin toxum bankinda saxlanilmasi teklif olunur IstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 38 Hemcinin bax