Səfəvi-Şeybani müharibəsi
Səfəvi–Şeybani müharibəsi, və ya İran–Özbək müharibəsi — 1502–1510-cu illərdə Şeybanilər xanlığı və Səfəvilər İmperiyası arasında baş vermiş və Səfəvi qalibiyyəti ilə nəticələnmiş müharibə. Müharibə zamanı Şeybani ordusuna Məhəmməd Şeybani, Səfəvi ordusuna isə Şah İsmayıl Xətai rəhbərlik edirdi. Səfəvilər dövləti müharibədən qalib çıxmış, Məhəmməd Şeybani isə Mərv döyüşündə həlak olmuşdur.
Səfəvi-Şeybani müharibəsi | |||
---|---|---|---|
Məhəmməd Şeybaninin hərbi yürüşləri | |||
Tarix | 1502–1510 | ||
Yeri | Böyük Xorasan | ||
Nəticəsi | Səfəvi qələbəsi | ||
Münaqişə tərəfləri | |||
Komandan(lar) | |||
| |||
Mərv döyüşündə xilas olunan əsirlərdən biri Zahirəddin Məhəmməd Baburun bacısı idi. Bu hadisədən sonra Şah İsmayıl və Böyük Moğol İmperiyası arasında dostluq yaranmışdır.
Müharibə
Səfəvi şahı I İsmayıl Səfəvi, Şeybanilərin Zahirəddin Məhəmməd Baburun hücumunu dəf etdikdən sonra, 1502-ci ildə bütün İranı öz hakimiyyəti altına salmışdır. Şeybani və onun qoşunları Teymurilər dövlətinin ərazilərini yağmalamağa başlayır. Buna dözməyən Bədi əz-Zaman Şah İsmayıla yardım üçün müraciət edir. Şah İsmayıl bu müraciətə cavab olaraq, Şeybanilərlə döyüşməyə qərar verir.
1507-ci ildə Teymurilər dövlətinin paytaxtı olan Hərat şəhəri Şeybanilər tərəfindən işğal olunmuşdur. Bu dövrdə Şeybanilər şimaldakı Qazax xanlığına hücum edir. Bədi əz-Zaman Şah İsmayılın sarayında özünə sığınacaq tapır və Səfəvilər dövləti ilə müttəfiq olur. 2 dekabr 1510-cu il tarixində müttəfiq ordular və Şeybanilər arasında baş verən Mərv döyüşündə Şah İsmayıl həlledici şəkildə qalib olur. Məhəmməd Şeybani qaçmağa çalışarkən öldürülür.
Sonrası
Məhəmməd Şeybaninin Mərv döyüşündə vəfat etməsindən sonra, Şeybanilər xanlığı süquta uğrayır. 1525-ci ildə Teymurilər dövləti Zahirəddin Məhəmməd Babur tərəfindən hücuma uğrayır və hakimiyyətə özü çıxır. Teymuri sülaləsindən olan Babur mübarizədə uğur qazanmadıqdan sonra əvvəlcə Əfqanıstana, sonra da Hindistana çəkilir və orada Böyük Moğol İmperiyasının əsasını qoyur. Beləliklə Teymurilər dövləti məhv olsa da, sülalə olaraq öz hakimiyyətini Böyük Moğol İmperiyasında davam etdirə bildi.
İstinadlar
- (ingilis). onwar.com. 2019-03-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-06.
- "Medieval Persia 1040-1797". İstifadə tarixi: 1 yanvar 2015.
- Holden, Eduard S. (2004). The Mogul Emperors of Hindustan (1398-1707 A.D). Yeni Dehli, Hindistan: Asian Educational Services. 74–76. ISBN 81-206-1883-1.
- Riçards, Con F. (1995). The Mughal Empire. Cambridge University Press. səh. 6. ISBN 978-0-521-56603-2.
- The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture, Reaktion Books. 2004. səh. 22. ISBN 978-1-86189-185-3. (#parameter_ignored_suggest); (#first_missing_last)
- Balabanlilar, Liza (2012). Imperial Identity in Mughal Empire: Memory and Dynastic Politics in Early Modern Central Asia. I.B.Tauris. səh. 2. ISBN 978-1-84885-726-1.
- Boz, Suqata; Cəlal, Ayşə (2004). Modern South Asia: History, Culture, Political Economy. Routledge. səh. 28. ISBN 978-0-203-71253-5.