fbpx
Wikipedia

Barıt müharibələri

Avqust 12, 2021

Barıt müharibələri — Barıt silahları ilə müharibə və ya daha çox yayılmış olaraq Odlu Silahlarla Müharibə, bu partlayıcı maddənin istifadəsi üçün uyğun barıt silahlarının istifadəsi ilə ortaya çıxan və bu silah texnologiyasının inkişafı ilə zaman keçdikcə bu hala gələn bir döyüş üslubudur.On beşinci əsrdən etibarən Avropa və Asiyada məhdud bir şəkildə başlamış və XIX əsrin ortalarına qədər davam etmişdir. 1792–1815-ci illər arasında davam edən Napoleon müharibələrində zirvəyə çatdı. Barutun Çinlilər tərəfindən tapıldığını bildirən İngilis filosof və rahib Roger Bacon bu cür müharibənin ilk müdafiəçilərindən biri idi.

Silahlarda və müharibələrdə barıtın ilk istifadəsinin Çində X əsrə gedib çıxdığı məlumdur.Barıtın ilk istifadəsi top idi. Çindən sonra müsəlman dövlətlərinin ordularında sürətlə yayıldı. XV əsrin ikinci yarısından bəri, xüsusilə Osmanlı İmperiyası tərəfindən səmərəli istifadə edilmişdir. Osmanlılar tez bir zamanda barıtdan tüfəng kimi istifadə etməyə başladılar.Fatih Sultan Mehmet 1453-cü ildə İstanbulu fəth edərkən nəhəng mühasirə toplarından istifadə etdi. 1514-cü ildə Çaldıran Döyüşündə, 1516-cı ildə Mercidabık Döyüşündə və 1517-ci ildə Ridaniye Döyüşündə təsirli və geniş şəkildə istifadə edilmişdir.Əslində, Osmanlı İmperiyasında odlu silahların istifadəsi 1421–1444 illəri arasında hökm sürən II. Muradın səltənətlik dövrünə qədər gedib çıxır.

Burada izah olunmağa çalışan və "Qərb tarixçiləri tərəfindən araşdırılmağa başlanan" barıt silahları ilə müharibə "üslubunun Avropadakı inkişafı, tarixçi Michael Roberts-un 1955-ci ilin əvvəlində Belfastdakı bir universitet tərəfindən təşkil etdiyi konfransdakı açılış nitqindən irəli gəlir.Roberts, 1560–1660 illəri arasında Avropadakı müharibə üslubunun əsas dönüşümlərinin cəmiyyəti tamamilə dəyişdirən "Hərbi İnqilab" olduğunu iddia edir. Sonrakı illərdə bir çox elm adamı bu məsələni dəstəkləyən və ya qarşı çıxan araşdırmalar etdi. Bu inqilabın nə zaman baş verdiyi və ya bir inqilab deyil, tədricən bir dəyişiklik olduğu hələ müzakirə mövzusudur. Bu çərçivədə Hərbi İnqilab o illərdə Avropa ordularında odlu silah istifadəsi ilə əlaqəli dəyişikliklərdən yalnız biri idi. Michael Roberts və bu mövzuda araşdırma aparan bir çox digər Qərb tarixçisi üçün tədqiqat sahəsi Avropadır. Buna görə ədəbiyyatdakı Hərbi İnqilab (ya Michael Roberts ya da Geoffrey Parkerin Hərbi İnqilabı) həqiqətən Avropa Hərbi İnqilabı kimi başa düşülməlidir.

XVI əsrin əvvəllərindən italyan dövlətlərinin ordularında müşahidə olunan odlu silahların geniş tətbiqi bu ordulardakı digər döyüşçü elementlərinin sayının sürətlə azalmasına səbəb oldu. Orduda oxatanların, gürzün, süvarilərin və qılınc döyüşçülərinin sayı sürətlə azaldıldı. Bunlar əldə daşınan atəş silahları istifadə edən döyüşçü elementləri ilə əvəz olunmağa başladı.

Silah ustalarının ordularda kilo aldığı bu erkən mərhələlərdə, atəş rejenerasiyasının və məsafənin aşağı nisbətinin digər döyüş elementləri tərəfindən dəstəklənməsini tələb edirdi. Bir çox atışmada silahlılar dördbucaqlı bir xətt götürən gürz mühafizəçiləri tərəfindən qorunurdu.

Barıtın odlu silahlarda istifadəsi

MS silahlarında barıt istifadəsi haqqında köhnə məlumatlar 900-cü illərə qayıdır. Məlumdur ki, alt hissəsində barıt olan borular, bu tarixlərdə canlı qüvvənin ata biləcəyindən daha çox nizə atmaq üçün istifadə edilmişdir.XIV əsrdə Çində içi boş dəmir top toplarını barıtla dolduraraq ibtidai bir qumbaradan istifadə edildiyi qeydləri var. Çindəki Song Xanədanlığı 12. əsrə çatana qədər həm minalardan, həm də əl atılan bombalardan istifadə etdilər. Silahlarda barıtın istifadəsi yavaş bir sürətlə də olsa qərbə yayıldı. 14-cü əsrdə ərəb və Avropa mətnlərində toplardan bəhs olunur. Bu gün bildiyimiz kimi Avropada istehsal olunan topların ilk çəkilişi 1327-ci ilə aiddir və Çində bilinən ən qədim rəsmlə 1128-ci il tarixində çox fərqli oxşarlıqlar daşıyır.

Avropada odlu silahların istifadəsi

Avropa əsrlər boyu tez-tez gedən müharibələrin olduğu bir qitə olmuşdur.İngilis tarixçi Geoffrey Parker deyir- "Həqiqətən, Avropa tarixində hansı əsr əsgər əsri deyil ki?" .Onun Erkən Modern Dövrə aid nümunələri göstərir ki, 18-ci əsrdə ən uzun sülh dövrü 16 il, 16-cı əsrdə on ildən az, 17-ci əsrdə isə 4 ildir. Münaqişələrin silah yolu ilə həll edilməsinin qeyri-adi meylindən bəhs edir. Bu tendensiya daha dəqiq taktikalar, silahlar və qaydalar axtarılmasına səbəb oldu. Nəticədə, "Qərbin yüksəlişi" əsasən güc tətbiqinə söykəndi. Hərbi İnqilabla bu axtarışlar Avropa güclərinin döyüş qabiliyyətini yaxşılaşdırdı.Hərbi İnqilabın əhəmiyyətli bir cəhəti odlu silahların əsas silah kateqoriyasına çevrilmək üçün istifadəsinin genişləndirilməsi idi.Onun ən yaxşı vasitə olduğu təbii idi. Müharibə bir mənada hegemon gücə sahib olmayan beynəlxalq bir sistemin qaçılmaz nəticəsi idi.

Avropada bilinən ən erkən odlu silah istifadəsi Moros tərəfindən 1118-ci ildə Saragoza qarşı mühasirədə istifadə edilmişdir. İspanların sonradan Moroslara qarşı istifadə etdikləri bilinir.Vaxt keçdikcə topun istifadəsi Avropaya yayıldı. Məsələn, 1346-cı ilin avqustunda İngilis-Fransa müharibəsi İngilis ordusu tərəfindən Crecy döyüşündə istifadə edildi. XIV əsrin əvvəllərinə qədər, topların istifadəsi Avropada müstəsna kimi görülürdü. Müharibə bölgələrində yerləşməsinin XIV əsrdə başladığı başa düşülür. Divarlara qarşı odlu silahların (topların) istifadəsi 1370-ci illərdən əvvəl görülməmişdi və 1420-ci illərdən əvvəl nadir hal idi.

Xüsusilə də XI əsrdən bəri Qərbi Avropada sayları artan daş qalalar müharibə strategiyasını da dəyişdirmişdir. Məqsəd indi düşmən qüvvələrini məhv etmək və ya onları döyüşə bilməməsi vəziyyətinə gətirmək yox, bölgədə işğal olunmaq istəyən möhkəmləndirilmiş mövqeləri ələ keçirmək idi. Əks təqdirdə, ordu geri çəkildikdə bölgə üzərində qurulmuş suverenlik sona çatır. Nəticədə, müharibələr böyük ölçüdə baha başa gələn və uzun müddət davam edən mühasirələr şəklində olmuşdur. Müharibələrin bu faydasızlığı, 15-ci əsrdə dik divarlara qarşı parlaq olduğunu göstərən mühasirə toplarının tətbiqi ilə aradan qaldırıldı. Məsələn, 1405-ci ildə, Şotlandiya qalası Berwick-upon-Tweed, tək bir İngilis topunun ilk atışından sonra təslim oldu. Tamamilə fərqli səbəblərdən belə top atışı, şüşəni qıran saman kimi görünür. XV əsrin ortalarına doğru bir çox istehkam yerləri top atəşi ilə vuruldu və divarlara qarşı odlu silah istifadə üsulları XV əsrin sonlarına doğru daha da inkişaf etdirildi. Bacarıqlı topçuların əlində top indi çox təsirli bir silahdır. 1519-cu ildə yazdığı bir məqalədə Makiavelli "1494-cü ildən bəri topçu atəşinin nə qədər qalın olsalar da, bir neçə gündə yuya bilməyəcəyi bir divar qalmadı" dedi.

21-ci əsr müharibələrinin Fransız zəfərlərinin son mərhələsində, 1430, 1433 və 1437-ci illərdə toplar möhkəmləndirilmiş mövqelərə qarşı o qədər təsirli idi ki, müdafiəçiyə sürətlə məhv oldu. 1430-cu illərdən etibarən mühasirə topları Qərbi Avropadakı ənənəvi şaquli daş divarları bir neçə gündə daş yığınına çevirdi. Normandiyada 70-dən çox İngilis istehkam mövqeyi, 1449 ilə 1450 arasında iki ildən az müddətdə Fransız topları tərəfindən atıldı.

Topun mühasirə silahı kimi istifadə olunmasında böyük diametrli toplardan istifadə edilmişdir. 1440-cı illərdə Hollandiyada atılan Mons Meg adlı top 8,5 ton ağırlığında və 50 sm-dir. ətrafdakı daş toplardan istifadə edilir. Bununla birlikdə, bu ölçüdə topların faydalı olmadığı tez bir zamanda ortaya çıxdı, bir yerdən bir yerə hərəkət etmək çox çətin idi. Daşınması daha asan, daha kiçik diametrli toplar istifadə edilmişdir. İstər-istəməz ekspedisiyalarda bir çox top iştirak edirdi.

Topun Balkanlara ilk gəlişi 1351-ci ildə, Venesiya Macarlara qarşı torpaqlarını qorumaq üçün Zara şəhərinə göndərildi.

 
Mons Meg

Yenə də 15. əsrdə tapança olaraq istifadə edilən odlu silahlar sınaqdan keçirildi və qəbul edildi. Əsrin sonlarına doğru, İtalyan dövlətləri arasındakı müharibələrdə ordular bu silahlarla təchiz edilmişdi. Venesiya Respublikası 1490-cı ildə ordudakı bütün yayı tüfənglərlə əvəz etdi. Bununla birlikdə, o dövrün silah texnologiyası ilə, odlu silahlar, oxlar kimi məsafəli silahlarla müqayisədə atış məsafəsi, vuruş dərəcəsi və atəş yeniləmə dərəcəsi baxımından çox zəif idi. Usta oxatan qəbul edilə bilən dəqiqlik dərəcəsi ilə 200 metrdə dəqiqədə altı atış edə bilsə də, 16-cı əsrin əvvəllərində arxebuslar bir neçə dəqiqədə bir atəşin bərpası dərəcəsinə və 100 metr təsirli bir məsafəyə sahibdirlər. Lakin usta oxatan olmaq illər çəksə də, döyüş meydanında işləyə biləcək bir topçunun bu səviyyəyə çatması üçün bir neçə gün təlim kifayətdir. Beləliklə, ordularda daha çox silah ustalarını işə salmaq mümkün idi. Daha çox sayda tüfəngçi mövcud olsa da, tüfəngin ordulardakı əsas silah halına gəlməsi hələ bir əsr davam etdi. Bu inkişaflar illər ərzində ordulardan qılıncla döyüşən elementləri ortadan qaldırdı və bu 1515-dən sonra görünmədi. Eyni şəkildə balta-şahin (halbert) tərk edildi.

Avropa Hərbi İnqilabı

Ulduz qalalar

Ulduz qalaları hündür olmayan divarların yerinə şaquli hündür divarlar əvəzinə buynuz şəklində çıxıntılar olan və daş əvəzinə daha çox sıxılmış torpaqdan istifadə olunan istehkam sahələrinin düz xəttlərindəki istehkam növüdür. Yarandığı dövrdə, İtaliyada alla moderna (müasir üslub) olaraq adlandırılan və İtaliyadan kənarda italyenne (İtalyan üslubu) olaraq təyin olunan bu istehkam arxitekturası, birbaşa top toplarına qarşı daha davamlı müdafiə təmin etdi.

Orduların böyüməsi

Ulduz qalalar, şübhəsiz ki, müdafiədə topdan istifadə edirdilər. Topun bu tip istehkamla birlikdə müdafiəvi istifadəsi hücum qüvvələri üçün xəndək açmağı və qüvvələrin konsentrasiyasını tələb edirdi. XVI əsrdə bir İtalyan mühəndis, hücum edən tərəfin hər müdafiəçiyə qarşı ən azı 20.000 əsgərlə on əsgər səfərbər etməsini təklif etdi.

Taktikalar

Barajdakı ən qədim sənəd 8 dekabr 1594-cü il tarixli rəsmi ehtiva edən bir məktubdur.Məktub müəllifi bu fikri Qədim Roma mətnlərini diqqətlə öyrənərək inkişaf etdirdiyini yazır.

Yaylım atəşi, bir əsgərdən, sərt intizam və köklü bir vərdişlə, kompleks bir maşının hissələri kimi qərarlı hərəkətlər etməsini tələb etdi. Buna nail olmağın tək yolu yenilənmə və yenidən təmizlənmə praktikası da daxil olmaqla yorucu təlimlərdir. Bu tələb hərbi hissələrin kiçik hissələrə bölünməsini tələb edirdi. İstər-istəməz daha çox təlim zabitinə ehtiyac var idi. Nəticədə yaylım atəşi taktikası ilə tənzimləmə kvadrat sıradan təmiz sıraya keçidi məcbur etdi. İndi hər şey dəqiq bir şəkildə və zabitlərin əmri ilə bir saat mexanizmi ilə edildi.

Geoffrey Parker, 2006-cı ilin Fevral ayında "Hərbi İnqilab" kitabının türk dilinə tərcüməsi üçün ön sözündə, yaylım atəşi taktikasının Hollandiyada 1594–1595 arasında kəşf edildiyini, ancaq yaylım atışının olduğuna dair bir dəlil tapa bilmədiyini bildirdi. taktiki 1620-ci ilə qədər irəliləyərək istifadə edildi. Parker, bu taktikanın Qərbin önümüzdəki üç əsrdə üstün bir hərbi güc olaraq Asiyada nüfuz qazanması üçün hakim taktiki olduğunu bildirdi. Daha sonra Günhan Börekçinin Osmanlı sənədinə istinad etməsinə toxunur. Bu sənəddə Yeniçərinin 1605-ci ildə yaylım atəş taktikasını ustalıqla tətbiq etdiyi ortaya çıxdı.

Silahlar,Avadanlıqlar

Orta əsr Avropasında fərdi ustalıqla cəngavər ruhu ilə mübarizə aparan, mülkədar zadəganların qurduğu ağır süvarilər əfsanəvi olmuşdur. Bu, daha çox romantik bir yaydır. Faktlar bunu təsdiqləmir.Belə yanaşmalar yerlərdə yalan müşahidələr və mühakimələr nəticəsində yaranmışdır. Məsələn, Bizans imperatoru Alexios Komnenosun qızı Anna Komnini, Alexiad'da atasının Norman süvarilərinə müqavimət göstərə bilməyəcəyinə inandığını yazdı. Lakin atası Alexios, döyüş meydanında Norman süvarilərini asanlıqla üstələdi.

Əslində orta əsrlərdə süvarilərin son nəticəni təyin etdiyi çox az döyüş var.

Avropadan kənarda yayılması

Məlumdur ki, odlu silahlar ilk dəfə İslam dünyasında Memlüklər tərəfindən istifadə edilmişdir. Ancaq Çindən və ya Avropadan gəldiyi hələ bilinmir.

İstinadlar

  1. Parker. "Cambrige Savaş tarixi". sh 112. (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  2. G.Parker. "Əsgər İnqilabı". sh 1. (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  3. Albert Manucy. [Artillery Through the Ages: A Short Illustrated History of Cannon, Emphasizing Types Used in America Artillery Through the Ages: A Short Illustrated History of Cannon, Emphasizing Types Used in America] (#bad_url) (#bare_url_missing_title). İstifadə tarixi: 7 may 2021.
  4. Yusuf İnce. sh 515. (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  5. Geoffrey Parker. "Əsgər İnqilabı". sh 300. (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  6. Parker. "Əsgər İnqilabı". sh 10. (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  7. Parker. "Cambridge Savaş Tarixi". sh 113. (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  8. Yusuf İnce. [Osmanlı Devleti’nde Barutun ve Ateşli Silahların Kullanımının Yaygınlaşması Osmanlı Devleti’nde Barutun ve Ateşli Silahların Kullanımının Yaygınlaşması] (#bad_url) (#bare_url_missing_title). İstifadə tarixi: 7 may 2021.
  9. Parker. "Cambridge Savaş Tarixi". sh 23. (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
  10. Parker. "Cambridge Savaş Tarixi". sh 115. (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)

Avqust 12, 2021
barıt, müharibələri, barıt, silahları, ilə, müharibə, daha, çox, yayılmış, olaraq, odlu, silahlarla, müharibə, partlayıcı, maddənin, istifadəsi, üçün, uyğun, barıt, silahlarının, istifadəsi, ilə, ortaya, çıxan, silah, texnologiyasının, inkişafı, ilə, zaman, ke. Barit muharibeleri Barit silahlari ile muharibe ve ya daha cox yayilmis olaraq Odlu Silahlarla Muharibe bu partlayici maddenin istifadesi ucun uygun barit silahlarinin istifadesi ile ortaya cixan ve bu silah texnologiyasinin inkisafi ile zaman kecdikce bu hala gelen bir doyus uslubudur On besinci esrden etibaren Avropa ve Asiyada mehdud bir sekilde baslamis ve XIX esrin ortalarina qeder davam etmisdir 1792 1815 ci iller arasinda davam eden Napoleon muharibelerinde zirveye catdi Barutun Cinliler terefinden tapildigini bildiren Ingilis filosof ve rahib Roger Bacon bu cur muharibenin ilk mudafiecilerinden biri idi Silahlarda ve muharibelerde baritin ilk istifadesinin Cinde X esre gedib cixdigi melumdur Baritin ilk istifadesi top idi Cinden sonra muselman dovletlerinin ordularinda suretle yayildi XV esrin ikinci yarisindan beri xususile Osmanli Imperiyasi terefinden semereli istifade edilmisdir Osmanlilar tez bir zamanda baritdan tufeng kimi istifade etmeye basladilar Fatih Sultan Mehmet 1453 cu ilde Istanbulu feth ederken neheng muhasire toplarindan istifade etdi 1514 cu ilde Caldiran Doyusunde 1516 ci ilde Mercidabik Doyusunde ve 1517 ci ilde Ridaniye Doyusunde tesirli ve genis sekilde istifade edilmisdir Eslinde Osmanli Imperiyasinda odlu silahlarin istifadesi 1421 1444 illeri arasinda hokm suren II Muradin seltenetlik dovrune qeder gedib cixir Burada izah olunmaga calisan ve Qerb tarixcileri terefinden arasdirilmaga baslanan barit silahlari ile muharibe uslubunun Avropadaki inkisafi tarixci Michael Roberts un 1955 ci ilin evvelinde Belfastdaki bir universitet terefinden teskil etdiyi konfransdaki acilis nitqinden ireli gelir Roberts 1560 1660 illeri arasinda Avropadaki muharibe uslubunun esas donusumlerinin cemiyyeti tamamile deyisdiren Herbi Inqilab oldugunu iddia edir Sonraki illerde bir cox elm adami bu meseleni destekleyen ve ya qarsi cixan arasdirmalar etdi Bu inqilabin ne zaman bas verdiyi ve ya bir inqilab deyil tedricen bir deyisiklik oldugu hele muzakire movzusudur Bu cercivede Herbi Inqilab o illerde Avropa ordularinda odlu silah istifadesi ile elaqeli deyisikliklerden yalniz biri idi Michael Roberts ve bu movzuda arasdirma aparan bir cox diger Qerb tarixcisi ucun tedqiqat sahesi Avropadir Buna gore edebiyyatdaki Herbi Inqilab ya Michael Roberts ya da Geoffrey Parkerin Herbi Inqilabi heqiqeten Avropa Herbi Inqilabi kimi basa dusulmelidir XVI esrin evvellerinden italyan dovletlerinin ordularinda musahide olunan odlu silahlarin genis tetbiqi bu ordulardaki diger doyuscu elementlerinin sayinin suretle azalmasina sebeb oldu Orduda oxatanlarin gurzun suvarilerin ve qilinc doyusculerinin sayi suretle azaldildi Bunlar elde dasinan ates silahlari istifade eden doyuscu elementleri ile evez olunmaga basladi Silah ustalarinin ordularda kilo aldigi bu erken merhelelerde ates rejenerasiyasinin ve mesafenin asagi nisbetinin diger doyus elementleri terefinden desteklenmesini teleb edirdi Bir cox atismada silahlilar dordbucaqli bir xett goturen gurz muhafizecileri terefinden qorunurdu Mundericat 1 Baritin odlu silahlarda istifadesi 2 Avropada odlu silahlarin istifadesi 3 Avropa Herbi Inqilabi 3 1 Ulduz qalalar 3 2 Ordularin boyumesi 3 3 Taktikalar 3 4 Silahlar Avadanliqlar 3 5 Avropadan kenarda yayilmasi 4 IstinadlarBaritin odlu silahlarda istifadesi RedakteMS silahlarinda barit istifadesi haqqinda kohne melumatlar 900 cu illere qayidir Melumdur ki alt hissesinde barit olan borular bu tarixlerde canli quvvenin ata bileceyinden daha cox nize atmaq ucun istifade edilmisdir XIV esrde Cinde ici bos demir top toplarini baritla dolduraraq ibtidai bir qumbaradan istifade edildiyi qeydleri var Cindeki Song Xanedanligi 12 esre catana qeder hem minalardan hem de el atilan bombalardan istifade etdiler Silahlarda baritin istifadesi yavas bir suretle de olsa qerbe yayildi 14 cu esrde ereb ve Avropa metnlerinde toplardan behs olunur Bu gun bildiyimiz kimi Avropada istehsal olunan toplarin ilk cekilisi 1327 ci ile aiddir ve Cinde bilinen en qedim resmle 1128 ci il tarixinde cox ferqli oxsarliqlar dasiyir 1 Avropada odlu silahlarin istifadesi RedakteAvropa esrler boyu tez tez geden muharibelerin oldugu bir qite olmusdur Ingilis tarixci Geoffrey Parker deyir Heqiqeten Avropa tarixinde hansi esr esger esri deyil ki Onun Erken Modern Dovre aid numuneleri gosterir ki 18 ci esrde en uzun sulh dovru 16 il 16 ci esrde on ilden az 17 ci esrde ise 4 ildir Munaqiselerin silah yolu ile hell edilmesinin qeyri adi meylinden behs edir 2 Bu tendensiya daha deqiq taktikalar silahlar ve qaydalar axtarilmasina sebeb oldu Neticede Qerbin yukselisi esasen guc tetbiqine soykendi Herbi Inqilabla bu axtarislar Avropa guclerinin doyus qabiliyyetini yaxsilasdirdi Herbi Inqilabin ehemiyyetli bir ceheti odlu silahlarin esas silah kateqoriyasina cevrilmek ucun istifadesinin genislendirilmesi idi Onun en yaxsi vasite oldugu tebii idi Muharibe bir menada hegemon guce sahib olmayan beynelxalq bir sistemin qacilmaz neticesi idi Avropada bilinen en erken odlu silah istifadesi Moros terefinden 1118 ci ilde Saragoza qarsi muhasirede istifade edilmisdir 3 Ispanlarin sonradan Moroslara qarsi istifade etdikleri bilinir Vaxt kecdikce topun istifadesi Avropaya yayildi Meselen 1346 ci ilin avqustunda Ingilis Fransa muharibesi Ingilis ordusu terefinden Crecy doyusunde istifade edildi XIV esrin evvellerine qeder toplarin istifadesi Avropada mustesna kimi gorulurdu Muharibe bolgelerinde yerlesmesinin XIV esrde basladigi basa dusulur 4 Divarlara qarsi odlu silahlarin toplarin istifadesi 1370 ci illerden evvel gorulmemisdi ve 1420 ci illerden evvel nadir hal idi 5 Xususile de XI esrden beri Qerbi Avropada saylari artan das qalalar muharibe strategiyasini da deyisdirmisdir Meqsed indi dusmen quvvelerini mehv etmek ve ya onlari doyuse bilmemesi veziyyetine getirmek yox bolgede isgal olunmaq isteyen mohkemlendirilmis movqeleri ele kecirmek idi Eks teqdirde ordu geri cekildikde bolge uzerinde qurulmus suverenlik sona catir 6 Neticede muharibeler boyuk olcude baha basa gelen ve uzun muddet davam eden muhasireler seklinde olmusdur Muharibelerin bu faydasizligi 15 ci esrde dik divarlara qarsi parlaq oldugunu gosteren muhasire toplarinin tetbiqi ile aradan qaldirildi Meselen 1405 ci ilde Sotlandiya qalasi Berwick upon Tweed tek bir Ingilis topunun ilk atisindan sonra teslim oldu Tamamile ferqli sebeblerden bele top atisi suseni qiran saman kimi gorunur XV esrin ortalarina dogru bir cox istehkam yerleri top atesi ile vuruldu ve divarlara qarsi odlu silah istifade usullari XV esrin sonlarina dogru daha da inkisaf etdirildi Bacariqli topcularin elinde top indi cox tesirli bir silahdir 1519 cu ilde yazdigi bir meqalede Makiavelli 1494 cu ilden beri topcu atesinin ne qeder qalin olsalar da bir nece gunde yuya bilmeyeceyi bir divar qalmadi dedi 21 ci esr muharibelerinin Fransiz zeferlerinin son merhelesinde 1430 1433 ve 1437 ci illerde toplar mohkemlendirilmis movqelere qarsi o qeder tesirli idi ki mudafieciye suretle mehv oldu 1430 cu illerden etibaren muhasire toplari Qerbi Avropadaki enenevi saquli das divarlari bir nece gunde das yiginina cevirdi Normandiyada 70 den cox Ingilis istehkam movqeyi 1449 ile 1450 arasinda iki ilden az muddetde Fransiz toplari terefinden atildi 7 Topun muhasire silahi kimi istifade olunmasinda boyuk diametrli toplardan istifade edilmisdir 1440 ci illerde Hollandiyada atilan Mons Meg adli top 8 5 ton agirliginda ve 50 sm dir etrafdaki das toplardan istifade edilir Bununla birlikde bu olcude toplarin faydali olmadigi tez bir zamanda ortaya cixdi bir yerden bir yere hereket etmek cox cetin idi Dasinmasi daha asan daha kicik diametrli toplar istifade edilmisdir Ister istemez ekspedisiyalarda bir cox top istirak edirdi Topun Balkanlara ilk gelisi 1351 ci ilde Venesiya Macarlara qarsi torpaqlarini qorumaq ucun Zara seherine gonderildi 8 Mons Meg Yene de 15 esrde tapanca olaraq istifade edilen odlu silahlar sinaqdan kecirildi ve qebul edildi Esrin sonlarina dogru Italyan dovletleri arasindaki muharibelerde ordular bu silahlarla techiz edilmisdi 9 Venesiya Respublikasi 1490 ci ilde ordudaki butun yayi tufenglerle evez etdi Bununla birlikde o dovrun silah texnologiyasi ile odlu silahlar oxlar kimi mesafeli silahlarla muqayisede atis mesafesi vurus derecesi ve ates yenileme derecesi baximindan cox zeif idi Usta oxatan qebul edile bilen deqiqlik derecesi ile 200 metrde deqiqede alti atis ede bilse de 16 ci esrin evvellerinde arxebuslar bir nece deqiqede bir atesin berpasi derecesine ve 100 metr tesirli bir mesafeye sahibdirler Lakin usta oxatan olmaq iller cekse de doyus meydaninda isleye bilecek bir topcunun bu seviyyeye catmasi ucun bir nece gun telim kifayetdir Belelikle ordularda daha cox silah ustalarini ise salmaq mumkun idi Daha cox sayda tufengci movcud olsa da tufengin ordulardaki esas silah halina gelmesi hele bir esr davam etdi 10 Bu inkisaflar iller erzinde ordulardan qilincla doyusen elementleri ortadan qaldirdi ve bu 1515 den sonra gorunmedi Eyni sekilde balta sahin halbert terk edildi Avropa Herbi Inqilabi RedakteUlduz qalalar Redakte Ulduz qalalari hundur olmayan divarlarin yerine saquli hundur divarlar evezine buynuz seklinde cixintilar olan ve das evezine daha cox sixilmis torpaqdan istifade olunan istehkam sahelerinin duz xettlerindeki istehkam novudur Yarandigi dovrde Italiyada alla moderna muasir uslub olaraq adlandirilan ve Italiyadan kenarda italyenne Italyan uslubu olaraq teyin olunan bu istehkam arxitekturasi birbasa top toplarina qarsi daha davamli mudafie temin etdi Ordularin boyumesi Redakte Ulduz qalalar subhesiz ki mudafiede topdan istifade edirdiler Topun bu tip istehkamla birlikde mudafievi istifadesi hucum quvveleri ucun xendek acmagi ve quvvelerin konsentrasiyasini teleb edirdi XVI esrde bir Italyan muhendis hucum eden terefin her mudafieciye qarsi en azi 20 000 esgerle on esger seferber etmesini teklif etdi Taktikalar Redakte Barajdaki en qedim sened 8 dekabr 1594 cu il tarixli resmi ehtiva eden bir mektubdur Mektub muellifi bu fikri Qedim Roma metnlerini diqqetle oyrenerek inkisaf etdirdiyini yazir Yaylim atesi bir esgerden sert intizam ve koklu bir verdisle kompleks bir masinin hisseleri kimi qerarli hereketler etmesini teleb etdi Buna nail olmagin tek yolu yenilenme ve yeniden temizlenme praktikasi da daxil olmaqla yorucu telimlerdir Bu teleb herbi hisselerin kicik hisselere bolunmesini teleb edirdi Ister istemez daha cox telim zabitine ehtiyac var idi Neticede yaylim atesi taktikasi ile tenzimleme kvadrat siradan temiz siraya kecidi mecbur etdi Indi her sey deqiq bir sekilde ve zabitlerin emri ile bir saat mexanizmi ile edildi Geoffrey Parker 2006 ci ilin Fevral ayinda Herbi Inqilab kitabinin turk diline tercumesi ucun on sozunde yaylim atesi taktikasinin Hollandiyada 1594 1595 arasinda kesf edildiyini ancaq yaylim atisinin olduguna dair bir delil tapa bilmediyini bildirdi taktiki 1620 ci ile qeder irelileyerek istifade edildi Parker bu taktikanin Qerbin onumuzdeki uc esrde ustun bir herbi guc olaraq Asiyada nufuz qazanmasi ucun hakim taktiki oldugunu bildirdi Daha sonra Gunhan Borekcinin Osmanli senedine istinad etmesine toxunur Bu senedde Yenicerinin 1605 ci ilde yaylim ates taktikasini ustaliqla tetbiq etdiyi ortaya cixdi Silahlar Avadanliqlar Redakte Orta esr Avropasinda ferdi ustaliqla cengaver ruhu ile mubarize aparan mulkedar zadeganlarin qurdugu agir suvariler efsanevi olmusdur Bu daha cox romantik bir yaydir Faktlar bunu tesdiqlemir Bele yanasmalar yerlerde yalan musahideler ve muhakimeler neticesinde yaranmisdir Meselen Bizans imperatoru Alexios Komnenosun qizi Anna Komnini Alexiad da atasinin Norman suvarilerine muqavimet gostere bilmeyeceyine inandigini yazdi Lakin atasi Alexios doyus meydaninda Norman suvarilerini asanliqla usteledi Eslinde orta esrlerde suvarilerin son neticeni teyin etdiyi cox az doyus var Avropadan kenarda yayilmasi Redakte Melumdur ki odlu silahlar ilk defe Islam dunyasinda Memlukler terefinden istifade edilmisdir Ancaq Cinden ve ya Avropadan geldiyi hele bilinmir Istinadlar Redakte Parker Cambrige Savas tarixi sh 112 cite web url accessdate missing url G Parker Esger Inqilabi sh 1 cite web url accessdate missing url Albert Manucy Artillery Through the Ages A Short Illustrated History of Cannon Emphasizing Types Used in America Artillery Through the Ages A Short Illustrated History of Cannon Emphasizing Types Used in America bad url bare url missing title Istifade tarixi 7 may 2021 Yusuf Ince sh 515 cite web url accessdate missing url Geoffrey Parker Esger Inqilabi sh 300 cite web url accessdate missing url Parker Esger Inqilabi sh 10 cite web url accessdate missing url Parker Cambridge Savas Tarixi sh 113 cite web url accessdate missing url Yusuf Ince Osmanli Devleti nde Barutun ve Atesli Silahlarin Kullaniminin Yayginlasmasi Osmanli Devleti nde Barutun ve Atesli Silahlarin Kullaniminin Yayginlasmasi bad url bare url missing title Istifade tarixi 7 may 2021 Parker Cambridge Savas Tarixi sh 23 cite web url accessdate missing url Parker Cambridge Savas Tarixi sh 115 cite web url accessdate missing url Menbe https az wikipedia org w index php title Barit muharibeleri amp oldid 5947388, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.