Yunq planı — Birinci dünya müharibəsində məğlub olmuş Almaniya üçün təzminat planı.1929-cu ilin avqustunda yazılmış və rəsmi olaraq 1930-cu ildə qəbul edilmişdir. O, amerikalı sənayeçi Owen Yunqin rəhbərlik etdiyi komitə (1929-30) tərəfindən təqdim edilmişdir. Yunq, Amerika Radio Korporasiyasının (RCA) qurucusu və keçmiş sədri, o zaman Rokfeller Fondunun qəyyumlar şurasının üzvü idi.Müttəfiqlərarası Təzminatlar Komissiyası Almaniyanın təzminat məbləğini nəzəri olaraq cəmi 132 milyard, lakin praktiki olaraq cəmi 50 milyard təşkil etdi.1924-cü ildə Dawes Planı istifadəyə verildikdən sonra məlum oldu ki, Almaniya qeyri-müəyyən müddət ərzində illik ödənişləri istəməyərək ödəməyəcək.Plan növbəti ödənişləri təxminən 20 faiz azaldıb.Baxmayaraq ki, nəzəri cəmi 112 milyard Qızıl Mark, ABŞ-a bərabərdir. 1929-cu ildə 27 milyard dollar (2022-ci ildə 121 milyard ABŞ dolları) 58 il müddətində[2] və 1988-ci ildə başa çatacaq, çox az adam planın on ildən çox davam edəcəyini gözləyirdi.Bundan əlavə, Gənc Plan iki milyard Qızıl Mark, 473 milyon ABŞ dolları məbləğində müəyyən edilmiş illik ödənişi iki komponentə böldü: şərtsiz bir hissə, məbləğin üçdə birinə bərabər və təxirə salına bilən hissə, qalan üçdə ikiyə bərabərdir. faiz cəlb edəcək və JP Morgan & Co tərəfindən koordinasiya edilən Amerika investisiya banklarının konsorsiumu tərəfindən maliyyələşdiriləcək.
Plan
Müttəfiqlərin Reparasiya Komitəsi tərəfindən təyin edilmiş komitə 1929-cu ilin birinci yarısında toplandı və həmin il iyunun 7-də ilk hesabatını təqdim etdi. Yanqdan başqa, ABŞ-ı görkəmli bankir J. P. Morgan Jr və onun tərəfdaşı Tomas V. Lamont təmsil edirdi. Hesabat Böyük Britaniyanın böyük etirazları ilə qarşılaşdı, lakin Haaqada keçirilən birinci Konfransdan sonra plan avqustun 31-də yekunlaşdırıldı. Plan 1930-cu ilin yanvarında ikinci Haaqa Konfransında rəsmi olaraq qəbul edildi.Plan digər müddəalarla yanaşı, təzminat köçürmələrini idarə etmək üçün beynəlxalq hesablaşmalar bankını da tələb edirdi. Nəticədə Beynəlxalq Hesablaşmalar Bankı yanvar ayında Haaqa Konfransında müvafiq qaydada yaradılmışdır.O, 1931-ci ilin iyul ayına kimi 15 ölkədən moratorium üçün dəstək toplaya bildi.
Sonrakı hadisələr
Razılaşma və planın qəbulu arasında 1929-cu ilin oktyabrında Uoll-strit qəzası baş verdi və bunun əsas nəticələri ikiqat oldu.Amerika bank sistemi Avropadan pulları geri çağırmalı və Gənc Planı mümkün edən kreditləri ləğv etməli oldu.Üstəlik, idxal və ixracın azalması dünyanın qalan hissəsinə də təsir etdi.1933-cü ilə qədər dünya ticarətinin demək olar ki, üçdə ikisi yoxa çıxmışdı. Smoot-Hawley Tarif Aktı ilə yeni ticarət siyasəti müəyyən edildi.Sonunculara millətçilik və qəbul edilən iqtisadi siyasət təsir etdi. 1931-ci ildə Almaniyada işsizlik 33,7%-ə, 1932-ci ildə isə 40%-ə yüksəldi.Belə bir şəraitdə ABŞ prezidenti Herbert Huver ödənişlərə bir illik moratorium təklif edən ictimai bəyanat verdi.Lakin moratoriumun qəbulu Avropada iqtisadi tənəzzülü ləngitməyə çox az kömək etdi.Almaniya böyük bir bank böhranı ilə üzləşdi.1932-ci il Lozanna konfransında yekun cəhd göstərildi.Burada Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, Belçika, Almaniya və Yaponiyadan olan nümayəndələr razılığa gəlmək üçün toplandılar.O zaman aydın idi ki, dərinləşən depressiya Almaniyanın təzminat ödənişlərini bərpa etməsini qeyri-mümkün etdi.Onlar razılaşdılar:
ödənişlər üçün Almaniyaya təzyiq etməmək.
Borcları təxminən 90% azaltmaq və Almaniyadan istiqrazların buraxılmasına hazırlaşmağı tələb etmək.
Nümayəndələr arasında həmçinin qeyri-rəsmi olaraq razılaşdırıldı ki, ABŞ hökuməti Müttəfiq hökumətlərin borclarının ləğvinə razılıq verməsə, bu müddəalar təsirsiz olacaq.Huver təzminat və müharibə borcları arasında heç bir əlaqənin olmaması barədə məcburi ictimai bəyanat verdi, lakin 1932-ci ilin dekabrında ABŞ Konqresi Müttəfiqlərin müharibə borcunun azaldılması planını rədd etdi, bu, texniki cəhətdən müharibənin bərpası və borcunun əvvəllər verilmiş borcun azaldılmasına qayıtması demək idi. Lakin sistem çökmüşdü və Almaniya ödənişləri bərpa etməmişdi.Milli Sosialist hökuməti hakimiyyəti birləşdirdikdən sonra borc rədd edildi və Almaniya əlavə ödəniş etmədi.1933-cü ilə qədər Almaniya Versal müqaviləsinə əsasən tələb olunan məbləğin yalnız səkkizdə birini Birinci Dünya Müharibəsi üçün kompensasiya etmişdi və rədd edilmiş Amerika kreditləri sayəsində ABŞ faktiki olaraq Almaniyaya “təzminat” ödəmişdir.Plan ABŞ Konqresinin davam etməkdən imtina etməsinə görə deyil, Hitlerin hakimiyyətə gəlişindən sonra əhəmiyyətini itirdiyinə görə uğursuz oldu.Almaniya İkinci Dünya Müharibəsində məğlub olduqdan sonra beynəlxalq konfrans (Almaniyanın xarici borclarına dair London sazişi, 1953) Almaniyanın qalan borcunu yalnız ölkə birləşdikdən sonra ödəyəcəyinə qərar verdi.Buna baxmayaraq, Qərbi Almaniya 1980-ci ilə qədər əsas borcunu ödədi; sonra 1995-ci ildə yenidən birləşmədən sonra yeni Almaniya hökuməti faiz ödənişlərini bərpa edəcəyini açıqladı. Almaniya 2010-cu ildə ABŞ-a, digər ölkələrə isə 2020-ci ildə faizləri ödəməli idi.2010-cu ildə Time, Almaniyanın "ölkənin müttəfiqlər tərəfindən məğlub edilməsindən təxminən 92 il sonra, oktyabrın 3-də Böyük Müharibə üçün son reparasiya ilə bağlı ödənişi" etdiyini bildirdi.Bu müqavilədən əvvəl şiddətli diplomatik mübarizələr olmuşdu və onun qəbul edilməsi millətçi ehtiraslar və narazılıqlar doğurmuşdu. O, həm də beynəlxalq anlaşma siyasətinin tərəfdarlarına kömək etmək əvəzinə, onları zəiflətdi.
Müharibə təzminatlarına qarşı: "Azadlıq Qanunu"
Plan Almaniyanın öhdəliklərini faktiki olaraq azaltsa da, Almaniyadakı siyasi spektrin bəzi hissələri buna qarşı çıxdı.Sosialist qruplar təzminatlara qarşı ən açıq şəkildə çıxış etdilər və Gənc Plana qarşı bir problem olaraq ələ keçirildilər.Almaniya Milli Xalq Partiyasının rəhbəri Alfred Huqenberqin rəhbərliyi altında müxtəlif millətçi qruplardan ibarət koalisiya yaradılıb.Bu koalisiyaya qoşulan qruplardan biri də Adolf Hitler və Milli Sosialist Alman İşçi Partiyası idi.Koalisiyanın məqsədi Freiheitsgesetz (“Azadlıq Qanunu”) qəbul etmək idi.Bu qanun bütün təzminatlardan imtina edəcək və hər hansı bir alman məmurunun onların toplanmasında əməkdaşlıq etməsini cinayət hesab edəcək.O, həmçinin Almaniyanın “müharibə təqsirini” etiraf etməsindən və Almaniya ərazisinin işğalından imtina edəcək, bu da Versal müqaviləsinin şərtləri idi.Almaniya konstitusiyasının şərtlərinə görə, ölkədə səsvermə hüququna malik olanların on faizi təklif olunan qanunun lehinə petisiya imzalasa, Reyxstaq məsələni səsverməyə çıxarmalı idi.Reyxstaq qanunun əleyhinə səs verərsə, təklif avtomatik olaraq ümumxalq səsverməsinə çıxarılacaq.Əgər xalqın əlli faizi lehinə səs versəydi, bu, qanuna çevrilərdi. Azadlıq Qanunu təklifi rəsmi olaraq 1929-cu il oktyabrın 16-da irəli sürüldü.Nasional Sosialistlər və digər qruplar imza toplamaq üçün böyük ictimai mitinqlər keçirdilər.Hökumət Azadlıq Qanununa qarşı çıxdı və ona qarşı nümayişlər keçirdi.Bununla belə, koalisiya təklifi Reyxstaqın qarşısına qoymaq üçün kifayət qədər ad toplaya bildi.Reyxstaq qanun layihəsini 318-82 səs fərqi ilə rədd etdi.Dekabrın 22-də keçirilən Azadlıq Qanunu referendumunda ümumxalq səsverməsində seçici fəallığı cəmi 14,9% təşkil etdi, baxmayaraq ki, səslərin 94,5%-i (qeydiyyata alınmış seçicilərin 13,8%-i) təklif olunan qanunun lehinə idi.Azadlıq Qanunu 1929-cu ildə qüvvəyə minməsə də, onun kampaniyası Hitleri və Nasional Sosialistləri siyasi əsas cərəyana gətirən əsas amil idi.Məğlubiyyətdən sonra Hitler Hugenberg-i pislədi və itkilərin onun zəif rəhbərliyinin nəticəsi olduğunu söylədi.Hugenberg və bir çox başqa millətçilər tezliklə Nasional Sosialistlər tərəfindən tutulduqlarını gördülər.Hitler daha sonra hakimiyyətə gəldikdən sonra Azadlıq Qanununun təkliflərinin əksəriyyətini fərmanla qüvvəyə minəcəkdi.
İstinadlar
Mənbələr
Dunlap, Annette B. (2016). Charles Gates Dawes: A Life. Evanston, Illinois: Northwestern University Press and the Evanston History Center. ISBN 978-0810134218. Willoughby, Douglas; Willoughby, Susan (2000). The USA 1917-45 (2000 ed.). Heinemann. ISBN 978-0-435-32723-1.
Yanvar 14, 2023
yunq, planı, birinci, dünya, müharibəsində, məğlub, olmuş, almaniya, üçün, təzminat, planı, 1929, ilin, avqustunda, yazılmış, rəsmi, olaraq, 1930, ildə, qəbul, edilmişdir, amerikalı, sənayeçi, owen, yunqin, rəhbərlik, etdiyi, komitə, 1929, tərəfindən, təqdim, . Yunq plani Birinci dunya muharibesinde meglub olmus Almaniya ucun tezminat plani 1929 cu ilin avqustunda yazilmis ve resmi olaraq 1930 cu ilde qebul edilmisdir O amerikali senayeci Owen Yunqin rehberlik etdiyi komite 1929 30 terefinden teqdim edilmisdir Yunq Amerika Radio Korporasiyasinin RCA qurucusu ve kecmis sedri o zaman Rokfeller Fondunun qeyyumlar surasinin uzvu idi Muttefiqlerarasi Tezminatlar Komissiyasi Almaniyanin tezminat meblegini nezeri olaraq cemi 132 milyard lakin praktiki olaraq cemi 50 milyard teskil etdi 1924 cu ilde Dawes Plani istifadeye verildikden sonra melum oldu ki Almaniya qeyri mueyyen muddet erzinde illik odenisleri istemeyerek odemeyecek Plan novbeti odenisleri texminen 20 faiz azaldib Baxmayaraq ki nezeri cemi 112 milyard Qizil Mark ABS a beraberdir 1929 cu ilde 27 milyard dollar 2022 ci ilde 121 milyard ABS dollari 58 il muddetinde 2 ve 1988 ci ilde basa catacaq cox az adam planin on ilden cox davam edeceyini gozleyirdi Bundan elave Genc Plan iki milyard Qizil Mark 473 milyon ABS dollari mebleginde mueyyen edilmis illik odenisi iki komponente boldu sertsiz bir hisse meblegin ucde birine beraber ve texire salina bilen hisse qalan ucde ikiye beraberdir faiz celb edecek ve JP Morgan amp Co terefinden koordinasiya edilen Amerika investisiya banklarinin konsorsiumu terefinden maliyyelesdirilecek Mundericat 1 Plan 2 Sonraki hadiseler 3 Muharibe tezminatlarina qarsi Azadliq Qanunu 4 Istinadlar 5 MenbelerPlan RedakteMuttefiqlerin Reparasiya Komitesi terefinden teyin edilmis komite 1929 cu ilin birinci yarisinda toplandi ve hemin il iyunun 7 de ilk hesabatini teqdim etdi Yanqdan basqa ABS i gorkemli bankir J P Morgan Jr ve onun terefdasi Tomas V Lamont temsil edirdi Hesabat Boyuk Britaniyanin boyuk etirazlari ile qarsilasdi lakin Haaqada kecirilen birinci Konfransdan sonra plan avqustun 31 de yekunlasdirildi Plan 1930 cu ilin yanvarinda ikinci Haaqa Konfransinda resmi olaraq qebul edildi Plan diger muddealarla yanasi tezminat kocurmelerini idare etmek ucun beynelxalq hesablasmalar bankini da teleb edirdi Neticede Beynelxalq Hesablasmalar Banki yanvar ayinda Haaqa Konfransinda muvafiq qaydada yaradilmisdir O 1931 ci ilin iyul ayina kimi 15 olkeden moratorium ucun destek toplaya bildi Sonraki hadiseler RedakteRazilasma ve planin qebulu arasinda 1929 cu ilin oktyabrinda Uoll strit qezasi bas verdi ve bunun esas neticeleri ikiqat oldu Amerika bank sistemi Avropadan pullari geri cagirmali ve Genc Plani mumkun eden kreditleri legv etmeli oldu Ustelik idxal ve ixracin azalmasi dunyanin qalan hissesine de tesir etdi 1933 cu ile qeder dunya ticaretinin demek olar ki ucde ikisi yoxa cixmisdi Smoot Hawley Tarif Akti ile yeni ticaret siyaseti mueyyen edildi Sonunculara milletcilik ve qebul edilen iqtisadi siyaset tesir etdi 1931 ci ilde Almaniyada issizlik 33 7 e 1932 ci ilde ise 40 e yukseldi Bele bir seraitde ABS prezidenti Herbert Huver odenislere bir illik moratorium teklif eden ictimai beyanat verdi Lakin moratoriumun qebulu Avropada iqtisadi tenezzulu lengitmeye cox az komek etdi Almaniya boyuk bir bank bohrani ile uzlesdi 1932 ci il Lozanna konfransinda yekun cehd gosterildi Burada Boyuk Britaniya Fransa Italiya Belcika Almaniya ve Yaponiyadan olan numayendeler raziliga gelmek ucun toplandilar O zaman aydin idi ki derinlesen depressiya Almaniyanin tezminat odenislerini berpa etmesini qeyri mumkun etdi Onlar razilasdilar odenisler ucun Almaniyaya tezyiq etmemek Borclari texminen 90 azaltmaq ve Almaniyadan istiqrazlarin buraxilmasina hazirlasmagi teleb etmek Numayendeler arasinda hemcinin qeyri resmi olaraq razilasdirildi ki ABS hokumeti Muttefiq hokumetlerin borclarinin legvine raziliq vermese bu muddealar tesirsiz olacaq Huver tezminat ve muharibe borclari arasinda hec bir elaqenin olmamasi barede mecburi ictimai beyanat verdi lakin 1932 ci ilin dekabrinda ABS Konqresi Muttefiqlerin muharibe borcunun azaldilmasi planini redd etdi bu texniki cehetden muharibenin berpasi ve borcunun evveller verilmis borcun azaldilmasina qayitmasi demek idi Lakin sistem cokmusdu ve Almaniya odenisleri berpa etmemisdi Milli Sosialist hokumeti hakimiyyeti birlesdirdikden sonra borc redd edildi ve Almaniya elave odenis etmedi 1933 cu ile qeder Almaniya Versal muqavilesine esasen teleb olunan meblegin yalniz sekkizde birini Birinci Dunya Muharibesi ucun kompensasiya etmisdi ve redd edilmis Amerika kreditleri sayesinde ABS faktiki olaraq Almaniyaya tezminat odemisdir Plan ABS Konqresinin davam etmekden imtina etmesine gore deyil Hitlerin hakimiyyete gelisinden sonra ehemiyyetini itirdiyine gore ugursuz oldu Almaniya Ikinci Dunya Muharibesinde meglub olduqdan sonra beynelxalq konfrans Almaniyanin xarici borclarina dair London sazisi 1953 Almaniyanin qalan borcunu yalniz olke birlesdikden sonra odeyeceyine qerar verdi Buna baxmayaraq Qerbi Almaniya 1980 ci ile qeder esas borcunu odedi sonra 1995 ci ilde yeniden birlesmeden sonra yeni Almaniya hokumeti faiz odenislerini berpa edeceyini aciqladi Almaniya 2010 cu ilde ABS a diger olkelere ise 2020 ci ilde faizleri odemeli idi 2010 cu ilde Time Almaniyanin olkenin muttefiqler terefinden meglub edilmesinden texminen 92 il sonra oktyabrin 3 de Boyuk Muharibe ucun son reparasiya ile bagli odenisi etdiyini bildirdi Bu muqavileden evvel siddetli diplomatik mubarizeler olmusdu ve onun qebul edilmesi milletci ehtiraslar ve naraziliqlar dogurmusdu O hem de beynelxalq anlasma siyasetinin terefdarlarina komek etmek evezine onlari zeifletdi Muharibe tezminatlarina qarsi Azadliq Qanunu RedaktePlan Almaniyanin ohdeliklerini faktiki olaraq azaltsa da Almaniyadaki siyasi spektrin bezi hisseleri buna qarsi cixdi Sosialist qruplar tezminatlara qarsi en aciq sekilde cixis etdiler ve Genc Plana qarsi bir problem olaraq ele kecirildiler Almaniya Milli Xalq Partiyasinin rehberi Alfred Huqenberqin rehberliyi altinda muxtelif milletci qruplardan ibaret koalisiya yaradilib Bu koalisiyaya qosulan qruplardan biri de Adolf Hitler ve Milli Sosialist Alman Isci Partiyasi idi Koalisiyanin meqsedi Freiheitsgesetz Azadliq Qanunu qebul etmek idi Bu qanun butun tezminatlardan imtina edecek ve her hansi bir alman memurunun onlarin toplanmasinda emekdasliq etmesini cinayet hesab edecek O hemcinin Almaniyanin muharibe teqsirini etiraf etmesinden ve Almaniya erazisinin isgalindan imtina edecek bu da Versal muqavilesinin sertleri idi Almaniya konstitusiyasinin sertlerine gore olkede sesverme huququna malik olanlarin on faizi teklif olunan qanunun lehine petisiya imzalasa Reyxstaq meseleni sesvermeye cixarmali idi Reyxstaq qanunun eleyhine ses vererse teklif avtomatik olaraq umumxalq sesvermesine cixarilacaq Eger xalqin elli faizi lehine ses verseydi bu qanuna cevrilerdi Azadliq Qanunu teklifi resmi olaraq 1929 cu il oktyabrin 16 da ireli suruldu Nasional Sosialistler ve diger qruplar imza toplamaq ucun boyuk ictimai mitinqler kecirdiler Hokumet Azadliq Qanununa qarsi cixdi ve ona qarsi numayisler kecirdi Bununla bele koalisiya teklifi Reyxstaqin qarsisina qoymaq ucun kifayet qeder ad toplaya bildi Reyxstaq qanun layihesini 318 82 ses ferqi ile redd etdi Dekabrin 22 de kecirilen Azadliq Qanunu referendumunda umumxalq sesvermesinde secici fealligi cemi 14 9 teskil etdi baxmayaraq ki seslerin 94 5 i qeydiyyata alinmis secicilerin 13 8 i teklif olunan qanunun lehine idi Azadliq Qanunu 1929 cu ilde quvveye minmese de onun kampaniyasi Hitleri ve Nasional Sosialistleri siyasi esas cereyana getiren esas amil idi Meglubiyyetden sonra Hitler Hugenberg i pisledi ve itkilerin onun zeif rehberliyinin neticesi oldugunu soyledi Hugenberg ve bir cox basqa milletciler tezlikle Nasional Sosialistler terefinden tutulduqlarini gorduler Hitler daha sonra hakimiyyete geldikden sonra Azadliq Qanununun tekliflerinin ekseriyyetini fermanla quvveye minecekdi Istinadlar RedakteMenbeler RedakteDunlap Annette B 2016 Charles Gates Dawes A Life Evanston Illinois Northwestern University Press and the Evanston History Center ISBN 978 0810134218 Willoughby Douglas Willoughby Susan 2000 The USA 1917 45 2000 ed Heinemann ISBN 978 0 435 32723 1 Menbe https az wikipedia org w index php title Yunq plani amp oldid 6363302, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
