Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yungermani (lat. Jungermanniidae) — Jungermanniopsida sinfinə aid yarımsinif.
| Yungermani | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Şöbə: Sinif: Yarımsinif: Yungermani | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Yungermani sırası ən geniş sıra olub, 20 fəsilə, 200 cins və 5000 növü özündə cəmləşdirir. Bu sıraya iki cərgədə düzülmüş yarpağı və qarın hissəsində bir cərgədə düzülmüş amfiqastrı olan, tam sərilən, yarpaqlı gövdəli formalar daxildir. Metzgerilərin yarpaqlı gövdəli formalarının yarpaqlarından fərqli olaraq yungermanilərin hər yarpağı iki hüceyrədən əmələ gəlib və böyümə nöqtəsinin yaxınlığında inkişaf edir. Əksər hallarda yarpaqlar iki çıxıntılıdır. Üst tərəfdəki iri çıxıntı yuxarıdakı hüceyrədən, alt tərəfdəki kiçik çıxıntı aşağıdakı hüceyrədən formalaşır. Bəzən alt çıxıntı inkişaf etmir. Yungermanilər ciyərotu mamırları içərisində ən polimorf qrup olub, geniş ekoloji coğrafi amplitudaya malikdir.
Yayılması
Yungermanilər əsasən tropik və subtropik vilayətlərin rütubətli ərazilərində, bir hissəsi soyuq iqlimi olan tundrada, bəzi nümayəndələri isə hətta quru vilayətlərdə inkişaf edir. Onların morfoloji quruluşları imkna verir ki, müxtəlif ekoloji şəraitə uyğunlaşsınlar. Ölçüləri bir neçə millimetrdən 6-10 sm-ə qədər çatır. Yarpaqları müxtəlif xüsusiyyətlərə malikdir. Onların assimilyasiya funksiyasını yerinə yetirən yuxarı çıxıntıları dairəvi, yumurtaşəkili, lansetşəkilli, tamkənarlı olurlar. Daşların üzərində həyat tərzi keçirən növlərin yarpaqlarının üzəri hiqroskopik tükcüklərlə örtülü olur ki, bunlar da atmosferin rütubətindən istifadə edir. Alt çıxıntıların funksiyası əsasən suyu qəbul etməyə xidmət edir. Ancaq daşların üzərində yaşayanlar, epifitlər və ya quru şəraitdə yaşayan növlərin quruluşu mürəkkəbdir. Bəzilərində alt çıxıntılar kisə formasını alır, kapilyar prinsipi ilə suyu aktiv qəbul edir. Bəzən bu kisələrdə yosunlar və kiçik su heyvanları inkişaf edir. Bəzi nümayəndələrində isə həmin kisələrdə qapaqlar olur ki, bu da suyun buxarlanmasının qarşısını alır. Qarın pulcuqları - amfiqastrlar gövdələrə sızılaraq suyun udulmasına köməklik göstərir.
Çoxalması
Yungermanilərin anatomik quruluşu çox sadədir. Yarpaqları və amfiqastrlar təkqatlıdır. Gövdələri parenxim hüceyrələrdən ibarətdir.
Cinsi orqanlar əsasən qısalməş yan zoğların üzərində yerləşir. Bu bitkilər ikievli olub, anteridilər böyümə nöqtəsinə yaxın yarpaqların qoltuğunda, arxeqonilər isə təpə hissədə əmələ gəlir. Onlar təpə hüceyrələrindən əmələ gəldiyi üçün nəticədə həmin zoğlar inkişafdan qalır. Uc hissədə olan yarpaqlar toplanaraq arxeqonilərin hamısını örtür ki, bu da perixetsi adlanır.
Ziqotdan sporoqoni əmələ gəlir. Sporoqoninin üzərində rizoidlər formalaşır ki, bu da sporofitin sərbəst qidalanmasını təmin edir. Belə güman edilir ki, mamırkimilərin ilk formalarında sporofit nəsil sərbəst yaşamış, sonradan reduksiyaya uğrayaraq qametofitin hesabına qidalanmışdır. Bu fikir antoserot və yaşıl mamırlarda öz təsdiqini tapır. Qutucuqda sporlar və elaterlər inkişaf edir.
Vegetativ çoxalma yarpaqların kənarında əmələ gələn törəmə tumurcuqları vasitəsilə həyata keçirilir. Bir çox növlərdə törəmə tumurcuqlar ixtisaslaşmış vertikal zoğların üzərində əmələ gəlir.
Bəzi növlərdə isə yan budaqlar qırılaraq substrata düşür və inkişaf edərək ana fərdə oxşar bitkinin əmələ gəlməsinə başlanğıc verir. Yungermanilərin frullaniya (Frullania) cinsinin (F.serrata və F.apiculata) növlərində Yer kürəsinin hər yerində rast gəlinir.
İstinadlar
- Crandall-Stotler B. J., Stotler R., Long D. G. Phylogeny and classification of the Marchantiophyta (ing.). // Edinburgh Journal of Botany Cambridge University Press, Royal Botanic Garden Edinburgh, 2009. Vol. 66, Iss. 1. P. 155–198. ISSN 0960-4286; 1474-0036 doi:10.1017/S0960428609005393
- Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yungermani lat Jungermanniidae Jungermanniopsida sinfine aid yarimsinif YungermaniElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Sobe CiyerotuSinif JungermanniopsidaYarimsinif YungermaniBeynelxalq elmi adiJungermanniidae Engl Seklin VikiAnbarda axtarisiITIS 14198NCBI 186782EOL 2493311 Yungermani sirasi en genis sira olub 20 fesile 200 cins ve 5000 novu ozunde cemlesdirir Bu siraya iki cergede duzulmus yarpagi ve qarin hissesinde bir cergede duzulmus amfiqastri olan tam serilen yarpaqli govdeli formalar daxildir Metzgerilerin yarpaqli govdeli formalarinin yarpaqlarindan ferqli olaraq yungermanilerin her yarpagi iki huceyreden emele gelib ve boyume noqtesinin yaxinliginda inkisaf edir Ekser hallarda yarpaqlar iki cixintilidir Ust terefdeki iri cixinti yuxaridaki huceyreden alt terefdeki kicik cixinti asagidaki huceyreden formalasir Bezen alt cixinti inkisaf etmir Yungermaniler ciyerotu mamirlari icerisinde en polimorf qrup olub genis ekoloji cografi amplitudaya malikdir YayilmasiYungermaniler esasen tropik ve subtropik vilayetlerin rutubetli erazilerinde bir hissesi soyuq iqlimi olan tundrada bezi numayendeleri ise hetta quru vilayetlerde inkisaf edir Onlarin morfoloji quruluslari imkna verir ki muxtelif ekoloji seraite uygunlassinlar Olculeri bir nece millimetrden 6 10 sm e qeder catir Yarpaqlari muxtelif xususiyyetlere malikdir Onlarin assimilyasiya funksiyasini yerine yetiren yuxari cixintilari dairevi yumurtasekili lansetsekilli tamkenarli olurlar Daslarin uzerinde heyat terzi keciren novlerin yarpaqlarinin uzeri hiqroskopik tukcuklerle ortulu olur ki bunlar da atmosferin rutubetinden istifade edir Alt cixintilarin funksiyasi esasen suyu qebul etmeye xidmet edir Ancaq daslarin uzerinde yasayanlar epifitler ve ya quru seraitde yasayan novlerin qurulusu murekkebdir Bezilerinde alt cixintilar kise formasini alir kapilyar prinsipi ile suyu aktiv qebul edir Bezen bu kiselerde yosunlar ve kicik su heyvanlari inkisaf edir Bezi numayendelerinde ise hemin kiselerde qapaqlar olur ki bu da suyun buxarlanmasinin qarsisini alir Qarin pulcuqlari amfiqastrlar govdelere sizilaraq suyun udulmasina komeklik gosterir CoxalmasiYungermanilerin anatomik qurulusu cox sadedir Yarpaqlari ve amfiqastrlar tekqatlidir Govdeleri parenxim huceyrelerden ibaretdir Cinsi orqanlar esasen qisalmes yan zoglarin uzerinde yerlesir Bu bitkiler ikievli olub anteridiler boyume noqtesine yaxin yarpaqlarin qoltugunda arxeqoniler ise tepe hissede emele gelir Onlar tepe huceyrelerinden emele geldiyi ucun neticede hemin zoglar inkisafdan qalir Uc hissede olan yarpaqlar toplanaraq arxeqonilerin hamisini ortur ki bu da perixetsi adlanir Ziqotdan sporoqoni emele gelir Sporoqoninin uzerinde rizoidler formalasir ki bu da sporofitin serbest qidalanmasini temin edir Bele guman edilir ki mamirkimilerin ilk formalarinda sporofit nesil serbest yasamis sonradan reduksiyaya ugrayaraq qametofitin hesabina qidalanmisdir Bu fikir antoserot ve yasil mamirlarda oz tesdiqini tapir Qutucuqda sporlar ve elaterler inkisaf edir Vegetativ coxalma yarpaqlarin kenarinda emele gelen toreme tumurcuqlari vasitesile heyata kecirilir Bir cox novlerde toreme tumurcuqlar ixtisaslasmis vertikal zoglarin uzerinde emele gelir Bezi novlerde ise yan budaqlar qirilaraq substrata dusur ve inkisaf ederek ana ferde oxsar bitkinin emele gelmesine baslangic verir Yungermanilerin frullaniya Frullania cinsinin F serrata ve F apiculata novlerinde Yer kuresinin her yerinde rast gelinir IstinadlarCrandall Stotler B J Stotler R Long D G Phylogeny and classification of the Marchantiophyta ing Edinburgh Journal of BotanyCambridge University Press Royal Botanic Garden Edinburgh 2009 Vol 66 Iss 1 P 155 198 ISSN 0960 4286 1474 0036 doi 10 1017 S0960428609005393 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 Hemcinin bax