Vikipediya azad ensiklopediya Yeni beynəlxalq iqtisadi nizam YBiN aradan qaldırmağa yönəlmiş iqtisadi təşəbbüslər toplus

Vikipediya azad ensiklopediya Yeni beynelxalq iqtisadi nizam YBIN aradan qaldirmaga yonelmis iqtisadi tesebbusler toplusudur Teklifler Birlesmis Milletler Teskilatinin Bas Assambleyasi terefinden 1974 cu il mayin 1 de qebul edilmis Yeni beynelxalq iqtisadi nizamin yaradilmasi haqqinda Beyanname de oz eksini tapmisdir O hazirki beynelxalq iqtisadi nizamin inkisaf etmekde olan olkelerin ekseriyyetinin musteqil dovletler kimi movcud olmadigi bir vaxtda quruldugunu ve bu berabersizliyi davam etdirdiyini qebul edir Yardim deyil sadece ticaret prinsipine esaslanaraq YBIN ticaret senayelesme kend teserrufati istehsali maliyye ve texnologiya transferinde deyisikliklere cagirir Tarixi span Yeni beynelxalq iqtisadi nizam ideyasi Ikinci Dunya muharibesinden sonra mustemlekesizlesdirme tecrubesinden yaranmisdir Dekolonizasiya olunmus olkeler siyasi suverenlik elde etdiler lakin hiss etdiler ki onlarin de yure siyasi mustemlekeciliyi sona catdi ancaq faktiki iqtisadi mustemlekecilikle evez olundu Daha edaletli beynelxalq sisteme nail olmaq ucun bu missiya hem de 1938 ci ilden 1966 ci ile qeder iki defeden cox artmis inkisaf etmis ve az inkisaf etmis olkeler arasinda qlobal milli gelirin payinda berabersizliyin artmasi ile esaslandirilmisdir 1964 cu ilde tesis edildiyi vaxtdan Birlesmis Milletler Teskilatinin Ticaret ve Inkisaf uzre Konfransi UNCTAD elaqeli ve Qosulmama Herekati ile birlikde YBIN nin muzakiresi ucun merkezi forum olmusdur YBIN in esas movzularina hem suveren beraberlik hem de oz muqedderatini teyinetme huququ daxildir xususen de sohbet tebii ehtiyatlar uzerinde suverenlikden gedir Diger esas movzu beynelxalq muqavilelere esaslanan yeni ticaret nizaminin ve emtee qiymetlerinin sabitlesdirilmesi ucun umumi fondun yaradilmasinin zeruriliyi idi Beynelxalq ticaretin yeniden qurulmasi hem de inkisaf etmekde olan olkelerin ticaret sertlerinin yaxsilasdirilmasinin merkezi vasitesidir meselen senayelesme yolu ile inkisaf etmekde olan olkelerin iqtisadiyyatlarini saxelendirmek inkisaf etmekde olan olkelerin iqtisadiyyatlarini Karib Birliyi kimi regional azad ticaret bloklarina inteqrasiya etmek inkisaf etmis olkelere tarifleri azaltmaq ve azad ticarete diger maneeler umumi ticaret ustunluklerini genislendirmek ve ticaret maneelerini azaltmaq ucun diger razilasmalari inkisaf etdirmek Beynelxalq iqtisadi sistemin yeniden teskili ile bagli bu teklifler hem de aparici dovletlerin ve xususen de ABS in xeyrine olan Bretton Vuds sisteminde islahatlarin aparilmasini nezerde tuturdu Bu teklifler toplusu inkisaf etmekde olan olkeler arasinda iqtisadi inkisaf tempinin ve bazar payinin artirilmasinin xeyriyyecilik ve inkisafa yardima hazirki vurgudan daha effektiv sekilde acliq ve umidsizlik kimi qlobal problemlerle mubarize aparacagini beyan edirdi Qosulmama Herekati olkeleri arasinda aparilan bu tebligat hem de o dovrde bir cox inkisaf etmekde olan olkelerde movcud olan dekolonizasiya herekatinin davami kimi de qiymetlendirile biler Bu noqteyi nezerden siyasi ve iqtisadi edalet musteqillik herekatlarinin ugurunu ve mustemlekesizlesdirme prosesinin tamamlanmasini olcmek ucun gostericiler kimi qebul edilirdi Esas prinsipler ve islahatlar span YBIN nin esas prinsipleri bunlardir Butun dovletlerin daxili islerine qarismamaqla suveren beraberliyi dunya problemlerinin hellinde semereli istiraki ve oz iqtisadi ve sosial sistemlerini yaratmaq huququ Her bir dovletin oz tebii ehtiyatlari ve inkisafi ucun zeruri olan diger iqtisadi fealiyyetler uzerinde tam suverenliyi hemcinin transmilli korporasiyalarin tenzimlenmesi Inkisaf etmekde olan olkelerin ixrac etdiyi xammal ve diger mallarin qiymetleri arasinda edaletli ve edaletli elaqe Muvafiq texnika ve texnologiyalarin oturulmesi ucun kifayet qeder maliyye resurslari ve imkanlarin temin edilmesi yolu ile inkisaf etmekde olan olkelerde senayelesmeni tesviq etmek ucun ikiterefli ve coxterefli beynelxalq yardimin guclendirilmesi YBIN ucun teleb olunan esas islahatlar Beynelxalq ticaret qaydalarinin xususen de xammal qida guzestli ve qarsiliqli sistemler emtee muqavileleri dasinma ve sigorta ile bagli qaydalarin nezerden kecirilmesi Beynelxalq valyuta sisteminin ve diger maliyyelesdirme mexanizmlerinin inkisafin teleblerine uygunlasdirilmasi ucun islahatlarin aparilmasi Texnologiya transferi ucun maliyye stimullari ve inkisaf etmekde olan olkelerde senayelesme layihelerine yardim Bu meqam mustemleke dovrunde cox mehdud xammala yonelmis iqtisadiyyatin saxelendirilmesi ucun vacibdir Daha genis ferdi ve kollektiv muxtariyyet daha cox istirak ve beynelxalq ticaretde istirakin artirilmasi ucun Cenubi Yarimkure olkeleri arasinda emekdasligin tesviq edilmesi Bu emekdasliq inkisaf etmekde olan olkeler arasinda iqtisadi emekdasliq adlanir ve bu emekdasliq mustemleke asililigi ile evez olunur Kollektiv ozunu temin etmek ucun ticaret istehsal ve bazarlara esaslanan yeni elaqeler qurur Istinadlar span Declaration on the Establishment of a New International Economic Order 1974 4 avqust 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 dekabr 2020 Anghie Antony Inequality Human Rights and the New International Economic Order Humanity 10 3 2019 429 442 doi 10 1353 hum 2019 0016 ISSN 2151 4372 Horn Norbert Normative problems of a new international economic order Journal of World Trade 16 4 1982 338 351 Mahiou Ahmed Introductory Note Declaration of the Establishment of a New International Economic Order UN Audiovisual Library of International Law 14 may 2021 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 dekabr 2020 Kateqoriya Beynelxalq maliyye