Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Bu məqaləni lazımdır. |
Yatrogen (q.yun. ἰατρός — həkim + q.yun. γενεά — doğulmaq, törəmək) 1925-ci ildə ilk olaraq alman psixiatoru Bumke (Oswald Conrad Edouard Bumke) tərəfindən təklif olunmuş və xəstənin vəziyyətinin həkimin ehtiyatsız davranışından (fikirin xəstənin anlamayacaq xüsusi leksikondan istifadə etməklə) pisləşməsi mənasını verən tibbi termin. Yatrogen -zay tibbi iş deməkdir. Platonov qeyd edir ki, hansı sahədə çalışmasından asılı olmayaraq həkim yadında saxlamalıdır ki, onun hər bir sözü xəstəyə nalayiq (suggestiv) görünə bilər. Sonradan bu termin tibbdə geniş tətbiqini taparaq, həkimin ehtiyatsızlığı, savadsızlığı, səriştəsizliyi, səhlənkarlığı ucbatından xəstənin səhhətinə əlavə vurulmuş ziyan yartogen hal kimi qiymətləndirilməsinə qərar verilmişdir. Yatrogen hal ya reaksiya bəzən xəstənin bir neçə mütəxəssis tərəfindən müalicə olunmasından da yarana bilər. Qədim bir aforizimdə deyildiyi kimi: "Bir həkim yaxşıdır, iki pis, üç təhşətlidir". Yatrogen xəstəliklər ya arzuolunmaz hallar həkim tərəfindən xəstəyə təyin olunmuş dərman preparatlarının əlavə təsirlərindən də yarana bilər. Hər il dünyada 7 milyon xəstə yatrogen fəsadlardan əziyyət çəkir. ABŞ da Beynəlxalq səhiyyə təşkilatı tərəfindən apardığ tədqiqatlar göstərmişdir ki, bu halların yarısı qaçılmaz olsa da yarısından qaç mümkündür.Böyük Britaniya xəstəxanalarının 1/10-i bu cür xətalara malikdir. Ali tibbi şuranın gəldiyi qənaət bundan ibarətdir ki, bura əsasən təcrübəsiz – assistent həkimlərin ilk illər buraxdıqları səhvlər aiddir. Təcrübəli mütəxəssis həkimlərin səhvləri halların kiçik bir qismini təşkil edir. Bu tədqiqat zamanı bir həftə ərzində 19 xəstəxana üzrə 120000 təyinat yoxlanılmış, bunlardan 11000-dən çoxunda (8,9%) səhv və yanlışlıqlara rast gəlinmişdir. Bundan da hər 1/60 -i isə potensial olaraq öldürücü xarakter daşımışdır. Demək olar ki hər 10 təyinat planından biri səhv olmuşdur. Daha maraqlısı odur ki, hər 20 baş həkimin təyinatlarından biri xətalı olmuşdur. Bu səhv və səhlənkarlıqların əksəriyyəti də xəstəxanalardakı tələm-tələsik və qaça-qaç iş rejimindən irəli çıxır. Buna görə də müəllifin fikirincə xəstəxanaların yeni yanaşma tərzlərinə ehtiyacları vardır.
İstinadlar
- Платонов К. К. Краткий словарь системы психологических понятий: Учебное пособие. — М.: Высшая школа, 1981. — 175 с.
- Платонов К. И. Слово как физиологический и лечебный фактор. — Изд. 3-е. — М.: Медгиз, 1953.
- Nach Weltweit eine Viertelmilliarde Op pro Jahr, Ärzte-Zeitung, 25. Juni 2008, S. 5, nach „The Lancet" online http://www.aerztezeitung.de/politik_gesellschaft/gesundheitspolitik_international/?sid=500994 2016-04-07 at the Wayback Machine
- http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140673608608788/abstract?isEOP=true 2011-12-02 at the Wayback Machine T. G Weiser, S. E. Regenbogen, K. D. Thompson, A.B. Haynes et al.: An estimation of the global volume of surgery: a modelling strategy based on available data, The Lancet-Online, 25. Juni 2008, DOI: 10.1016/S0140-6736(08)60878-8
- Lancet, Bd. 374, S. 1945
- mit Fehlern, Studie aus England: Jede zehnte Verordnung ist falsch, Süddeutsche Zeitung, 11. Dezember 2009, S. 16
 | Tibb ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Yatrogen q yun ἰatros hekim q yun genea dogulmaq toremek 1925 ci ilde ilk olaraq alman psixiatoru Bumke Oswald Conrad Edouard Bumke terefinden teklif olunmus ve xestenin veziyyetinin hekimin ehtiyatsiz davranisindan fikirin xestenin anlamayacaq xususi leksikondan istifade etmekle pislesmesi menasini veren tibbi termin Yatrogen zay tibbi is demekdir Platonov qeyd edir ki hansi sahede calismasindan asili olmayaraq hekim yadinda saxlamalidir ki onun her bir sozu xesteye nalayiq suggestiv gorune biler Sonradan bu termin tibbde genis tetbiqini taparaq hekimin ehtiyatsizligi savadsizligi seristesizliyi sehlenkarligi ucbatindan xestenin sehhetine elave vurulmus ziyan yartogen hal kimi qiymetlendirilmesine qerar verilmisdir Yatrogen hal ya reaksiya bezen xestenin bir nece mutexessis terefinden mualice olunmasindan da yarana biler Qedim bir aforizimde deyildiyi kimi Bir hekim yaxsidir iki pis uc tehsetlidir Yatrogen xestelikler ya arzuolunmaz hallar hekim terefinden xesteye teyin olunmus derman preparatlarinin elave tesirlerinden de yarana biler Her il dunyada 7 milyon xeste yatrogen fesadlardan eziyyet cekir ABS da Beynelxalq sehiyye teskilati terefinden apardig tedqiqatlar gostermisdir ki bu hallarin yarisi qacilmaz olsa da yarisindan qac mumkundur Boyuk Britaniya xestexanalarinin 1 10 i bu cur xetalara malikdir Ali tibbi suranin geldiyi qenaet bundan ibaretdir ki bura esasen tecrubesiz assistent hekimlerin ilk iller buraxdiqlari sehvler aiddir Tecrubeli mutexessis hekimlerin sehvleri hallarin kicik bir qismini teskil edir Bu tedqiqat zamani bir hefte erzinde 19 xestexana uzre 120000 teyinat yoxlanilmis bunlardan 11000 den coxunda 8 9 sehv ve yanlisliqlara rast gelinmisdir Bundan da her 1 60 i ise potensial olaraq oldurucu xarakter dasimisdir Demek olar ki her 10 teyinat planindan biri sehv olmusdur Daha maraqlisi odur ki her 20 bas hekimin teyinatlarindan biri xetali olmusdur Bu sehv ve sehlenkarliqlarin ekseriyyeti de xestexanalardaki telem telesik ve qaca qac is rejiminden ireli cixir Buna gore de muellifin fikirince xestexanalarin yeni yanasma terzlerine ehtiyaclari vardir Yatrogen qanaxmaQedim yunan antiq incesenet eseri uzerinde xestede yatrogen qanaxma toretmis hekim tesviriIstinadlarPlatonov K K Kratkij slovar sistemy psihologicheskih ponyatij Uchebnoe posobie M Vysshaya shkola 1981 175 s Platonov K I Slovo kak fiziologicheskij i lechebnyj faktor Izd 3 e M Medgiz 1953 Nach Weltweit eine Viertelmilliarde Op pro Jahr Arzte Zeitung 25 Juni 2008 S 5 nach The Lancet online http www aerztezeitung de politik gesellschaft gesundheitspolitik international sid 500994 2016 04 07 at the Wayback Machine http www thelancet com journals lancet article PIIS0140673608608788 abstract isEOP true 2011 12 02 at the Wayback Machine T G Weiser S E Regenbogen K D Thompson A B Haynes et al An estimation of the global volume of surgery a modelling strategy based on available data The Lancet Online 25 Juni 2008 DOI 10 1016 S0140 6736 08 60878 8 Lancet Bd 374 S 1945 mit Fehlern Studie aus England Jede zehnte Verordnung ist falsch Suddeutsche Zeitung 11 Dezember 2009 S 16 Tibb ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin