Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Yarımştat iş (ing. Part-time job) — işçinin həftəlik və ya aylıq iş saatlarının tam ştat işçidən az olduğu məşğulluq növü. Yarımştat iş adətən tələbələr, valideynlər, əlavə gəlir əldə etmək istəyənlər və ya tam zamanlı işə ehtiyac duymayan şəxslər tərəfindən seçilir. Bu iş növü həm dövlət, həm də özəl sektorda mövcuddur və bir çox ölkələrdə əmək qanunvericiliyi ilə tənzimlənir.
Yarımştat işdə çalışanlar adətən saatlıq və ya hissəvi əməkhaqqı alırlar. Bu tip işçilər, bəzən, tam ştat işçilərə təqdim olunan sosial təminat, tibbi sığorta və təqaüd planlarına çıxış imkanına malik olmaya bilərlər. Bununla belə, bəzi ölkələrdə qanunvericilik həmin işçilərə müəyyən müdafiə və sosial hüquqlar tanıyır.
Tarixi
Yarımştat iş anlayışı XX əsrin ortalarından etibarən Qərb ölkələrində yayılmağa başlamışdır.İkinci Dünya müharibəsindən sonra qadınların əmək bazarına daxil olması və təhsil alan gənclərin gəlir əldə etmək ehtiyacı bu formanın inkişafına səbəb olmuşdur. Zamanla bu model, xüsusilə xidmət sektorunda və şəhər ərazilərində geniş yayılmışdır. COVID-19 pandemiyası ilə əlaqədar olaraq bir çox ölkələrdə çevik və hissəvi iş modellərinə maraq artmışdır. Rəqəmsal platformalar və məsafədən işləmə imkanları yarımştat məşğulluğa yeni ölçülər qatmışdır. Xüsusilə qadınlar, tələbələr və yaşlılar üçün bu tip məşğulluq forması daha əlçatan hesab olunur.
Ölkələr üzrə yanaşmalar
Azərbaycan
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinə əsasən, yarımştat iş qanuni iş forması kimi tanınır və işçi ilə işəgötürən arasında yazılı əmək müqaviləsi bağlanmalıdır. İş saatı az olduğuna görə sosial təminatlar müəyyən məhdudiyyətlərlə təqdim olunur. Dövlət qurumlarında bu iş forması daha çox müvəqqəti layihələrdə tətbiq edilir.
Almaniya
Almaniyada yarımştat məşğulluq çox geniş yayılmışdır. Xüsusilə qadınların 60%-ə qədəri hissəvi iş rejimində çalışır. “Mini-job” kimi tanınan iş formaları vergidən azad və sosial sığorta sistemindən kənar olsa da, müəyyən hüquqi müdafiələr mövcuddur. Alman qanunvericiliyinə əsasən, yarımştat işçilər tam ştatlılarla eyni hüquqlara malikdir.
Yaponiya
Yaponiyada “arubaito” adlanan yarımştat işlər əsasən tələbələr və yaşlı nəsil arasında yayılıb. Bu işlər daha çox xidmət sahəsində – restoranlar, mağazalar və otellərdə görülür. Əmək bazarında sabitlik və ciddi iş etikası səbəbindən hissəvi işlər ikinci dərəcəli qəbul edilir, lakin onların iqtisadi töhfəsi yüksəkdir.
ABŞ
ABŞ-da yarımştat iş əsasən xidmət, pərakəndə satış və təhsil sahəsində yayılmışdır. Federal Əmək Standartları Qanunu bu tip işçilərə minimum əməkhaqqı və əlavə saatlarda iş üçün kompensasiya təmin edir. Bununla belə, tibbi sığorta və pensiya planları işəgötürənə bağlı olaraq fərqli tətbiq olunur.
Skandinaviya ölkələri
İsveç, Norveç və Danimarka kimi ölkələrdə yarımştat iş yüksək rifah və sosial müdafiə sistemləri ilə dəstəklənir. İşçilər həm sosial təminat hüquqlarından yararlanır, həm də peşəkar inkişaf üçün dövlət proqramlarına daxil ola bilirlər. Gender bərabərliyinə önəm verən bu ölkələrdə yarımştat iş qadınlar üçün əsas karyera formatlarından biri hesab olunur.
Üstünlüklər və çətinliklər
| Üstünlüklər | Çətinliklər |
|---|---|
| Həyat və iş balansını qorumağa kömək edir | Əməkhaqqının tam ştatla müqayisədə daha az olması |
| Valideynlər, tələbələr və yaşlılar üçün uyğun işləmə şəraiti yaradır | Sosial təminatların məhdud olması |
| Əlavə gəlir mənbəyi kimi istifadə oluna bilər | Karyera yüksəlişi imkanlarının məhdudluğu |
| İşəgötürən üçün çevik əmək resursu təmin edir | Birdən çox yarımştat işin yaratdığı yorğunluq və stress |
| Məsafədən və ya çevik qrafiklə işləməyə şərait yaradır | İş sabitliyinin aşağı olması |
İstinadlar
- OECD Labour Force Statistics 2020, OECD, 2020, doi:10.1787/23083387, ISBN , 2020-04-21 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2025-06-12
- "Welcome to the Fair Work Ombudsman website". Fair Work Ombudsman. 2025-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-06-12.
- "Inclusive Labour Markets, Labour Relations and Working Conditions Branch (INWORK) (INWORK)" (PDF). 2009-03-26 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-06-12.
- ILO Part Time Work Convention No 175 Arxiv surəti 16 oktyabr 2002 tarixindən (Wayback Machine) saytında Arxivləşdirilib 2004-01-13 at the Library of Congress Web Archives
- The Canadian Labour Market at a Glance, Glossary Arxiv surəti 10 may 2018 tarixindən (Wayback Machine) saytında, November 25, 2008
- "Labour Force, Australia". Abs.gov.au. 2020-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-10-11.
- "Part-time work: A divided Europe". 2017-09-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-06-12.
- Jowel, Holland. "Geld verdienen met enquêtes invullen (Completing surveys as a part time job)". Thuiswerken.nl (holland). Thuiswerken. 14 June 2014. 29 September 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 April 2017.
- "Flexible Working is the Future of Work". OnBenchMark. 2025-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-06-12.
- "Why so many Dutch people work part time". The Economist. 12 May 2015. 26 March 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 June 2025.
- Baert, Stijn; Rotsaert, Olivier; Verhaest, Dieter; Omey, Eddy. "Student Employment and Later Labour Market Success: No Evidence for Higher Employment Chances". Kyklos. 69 (3). 2016: 401–425. doi:10.1111/kykl.12115. hdl:10067/1399610151162165141.
Xarici keçidlər
- Labour force survey estimates (LFS), part-time employment by reason for part-time work, sex and age group, unadjusted for seasonality
- Part-time employment rates
- Reason for working part-time
- Employed persons by class of worker and part-time status
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yarimstat is ing Part time job iscinin heftelik ve ya ayliq is saatlarinin tam stat isciden az oldugu mesgulluq novu Yarimstat is adeten telebeler valideynler elave gelir elde etmek isteyenler ve ya tam zamanli ise ehtiyac duymayan sexsler terefinden secilir Bu is novu hem dovlet hem de ozel sektorda movcuddur ve bir cox olkelerde emek qanunvericiliyi ile tenzimlenir IEIT olkelerinde tam mesgulluq seviyyesi Yarimstat isde calisanlar adeten saatliq ve ya hissevi emekhaqqi alirlar Bu tip isciler bezen tam stat iscilere teqdim olunan sosial teminat tibbi sigorta ve teqaud planlarina cixis imkanina malik olmaya bilerler Bununla bele bezi olkelerde qanunvericilik hemin iscilere mueyyen mudafie ve sosial huquqlar taniyir TarixiYarimstat is anlayisi XX esrin ortalarindan etibaren Qerb olkelerinde yayilmaga baslamisdir Ikinci Dunya muharibesinden sonra qadinlarin emek bazarina daxil olmasi ve tehsil alan genclerin gelir elde etmek ehtiyaci bu formanin inkisafina sebeb olmusdur Zamanla bu model xususile xidmet sektorunda ve seher erazilerinde genis yayilmisdir COVID 19 pandemiyasi ile elaqedar olaraq bir cox olkelerde cevik ve hissevi is modellerine maraq artmisdir Reqemsal platformalar ve mesafeden isleme imkanlari yarimstat mesgulluga yeni olculer qatmisdir Xususile qadinlar telebeler ve yaslilar ucun bu tip mesgulluq formasi daha elcatan hesab olunur Olkeler uzre yanasmalarAzerbaycan Azerbaycan Respublikasinin Emek Mecellesine esasen yarimstat is qanuni is formasi kimi taninir ve isci ile isegoturen arasinda yazili emek muqavilesi baglanmalidir Is saati az olduguna gore sosial teminatlar mueyyen mehdudiyyetlerle teqdim olunur Dovlet qurumlarinda bu is formasi daha cox muveqqeti layihelerde tetbiq edilir Almaniya Almaniyada yarimstat mesgulluq cox genis yayilmisdir Xususile qadinlarin 60 e qederi hissevi is rejiminde calisir Mini job kimi taninan is formalari vergiden azad ve sosial sigorta sisteminden kenar olsa da mueyyen huquqi mudafieler movcuddur Alman qanunvericiliyine esasen yarimstat isciler tam statlilarla eyni huquqlara malikdir Yaponiya Yaponiyada arubaito adlanan yarimstat isler esasen telebeler ve yasli nesil arasinda yayilib Bu isler daha cox xidmet sahesinde restoranlar magazalar ve otellerde gorulur Emek bazarinda sabitlik ve ciddi is etikasi sebebinden hissevi isler ikinci dereceli qebul edilir lakin onlarin iqtisadi tohfesi yuksekdir ABS ABS da yarimstat is esasen xidmet perakende satis ve tehsil sahesinde yayilmisdir Federal Emek Standartlari Qanunu bu tip iscilere minimum emekhaqqi ve elave saatlarda is ucun kompensasiya temin edir Bununla bele tibbi sigorta ve pensiya planlari isegoturene bagli olaraq ferqli tetbiq olunur Skandinaviya olkeleri Isvec Norvec ve Danimarka kimi olkelerde yarimstat is yuksek rifah ve sosial mudafie sistemleri ile desteklenir Isciler hem sosial teminat huquqlarindan yararlanir hem de pesekar inkisaf ucun dovlet proqramlarina daxil ola bilirler Gender beraberliyine onem veren bu olkelerde yarimstat is qadinlar ucun esas karyera formatlarindan biri hesab olunur Ustunlukler ve cetinliklerUstunlukler CetinliklerHeyat ve is balansini qorumaga komek edir Emekhaqqinin tam statla muqayisede daha az olmasiValideynler telebeler ve yaslilar ucun uygun isleme seraiti yaradir Sosial teminatlarin mehdud olmasiElave gelir menbeyi kimi istifade oluna biler Karyera yukselisi imkanlarinin mehdudluguIsegoturen ucun cevik emek resursu temin edir Birden cox yarimstat isin yaratdigi yorgunluq ve stressMesafeden ve ya cevik qrafikle islemeye serait yaradir Is sabitliyinin asagi olmasiIstinadlarOECD Labour Force Statistics 2020 OECD 2020 doi 10 1787 23083387 ISBN 9789264687714 2020 04 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 06 12 Welcome to the Fair Work Ombudsman website Fair Work Ombudsman 2025 06 12 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 06 12 Inclusive Labour Markets Labour Relations and Working Conditions Branch INWORK INWORK PDF 2009 03 26 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2025 06 12 ILO Part Time Work Convention No 175 Arxiv sureti 16 oktyabr 2002 tarixinden Wayback Machine saytinda Arxivlesdirilib 2004 01 13 at the Library of Congress Web Archives The Canadian Labour Market at a Glance Glossary Arxiv sureti 10 may 2018 tarixinden Wayback Machine saytinda November 25 2008 Labour Force Australia Abs gov au 2020 12 05 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 10 11 Part time work A divided Europe 2017 09 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 06 12 Jowel Holland Geld verdienen met enquetes invullen Completing surveys as a part time job Thuiswerken nl holland Thuiswerken 14 June 2014 29 September 2020 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 1 April 2017 Flexible Working is the Future of Work OnBenchMark 2025 06 12 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2025 06 12 Why so many Dutch people work part time The Economist 12 May 2015 26 March 2018 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 12 June 2025 Baert Stijn Rotsaert Olivier Verhaest Dieter Omey Eddy Student Employment and Later Labour Market Success No Evidence for Higher Employment Chances Kyklos 69 3 2016 401 425 doi 10 1111 kykl 12115 hdl 10067 1399610151162165141 Xarici kecidlerLabour force survey estimates LFS part time employment by reason for part time work sex and age group unadjusted for seasonality Part time employment rates Reason for working part time Employed persons by class of worker and part time status