Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Yapon lak məmulatı (漆器, şikki) – əldə olunan şirə ilə hazırlanan Yaponiya dekorasiya məmulatları. Lak bu cür incəsənət məhsullarına gözəllik verməklə yanaşı onları nəmdən və zədələnmələrdən qoruyur.
Tarix
Yapon lak məmulatları minlərlə il salamat qala bilər. Yaponiyada tapılmış ən qədim parçalar Comon dövrünə aiddir. Ən qədim yapon lak rəsmləri isə VII əsrə aid olub tapılmışdır. Bir çox antik parça Narada yerləşən VII əsrdə aid saxlanılmışdır.
Lak məmulatlarının ən çox istehsal olunduğu dövr XVI-XVIII əsrlərdir. Həmin dövrdə daymyolar lak məmulatlarının böyük sifarişçiləri idilər. və həmin dövrün ən tanınmış lak sənətçiləri idi. Müasir dövrdə isə lak sənətçisi Yaponiyada "Yaşayan milli xəzinə" elan olunmuşdur.
Hazırlanması
Lak ağacı zəhərli xüsusiyyətlərə malik olduğu üçün lak da çox toksikdir və çox diqqətlə toplanmalıdır. Lak həm yetişdirilmiş, həm də vəhşi lak ağacından əldə oluna bilər. 3-10 illik lak ağacının oduncağına üfuqi kəsik atılır və şirə damcılarını toplamaq üçün vedrə qoyulur. Xam şirə qəhvəyi və yapışqandır, kəskin qoxuya malik olur. Hər ağacdan 6-7 damcı şirə çıxarılır. Ən yaxşı keyfiyyətli şirə avqust və sentyabr aylarında əldə olunur.
Xam lak nayaşi adlandırılan xüsusi proses vasitəsilə rafinalaşdırılır. Bu proses sayəsində qarışıq sudan azad olur, qatılaşır və homogenləşir. Proses zamanı lak birbaşa günəş şüaları altında qızdırılır. Lak kağız, taxta, metal, səbət, çini, dəri kimi müxtəlif materiallara tətbiq olunur və həmin materiallar əsasında qab, qutu və ya bənzər əşyalar hazırlanır. Laklanacaq cisim əvvəlcə hamarlanır, xüsusi tozdan hazırlanan boya ilə rənglənir və maye lakla gilin qarışığında isladılmış parça təbəqələri örtülür. Onun üzərindən isə fırça vasitəsilə lak təbəqələri çəkilir. Fırça möhkəm olmalı, emalatxana isə tozdan azad saxlanılmalıdır.
Lak 25-30 °C-də və 75-85% rütubətdə yavaş-yavaş quruyur. Nəmlik lakın quruması tezləşdirir, quru hava və soyuq temperatur isə gecikdirir. Lak quruyandan sonra əşya kömürlə və ya daşla hamarlanır. Maral buynuzu tozu və toxum yağı ilə həyata keçirilən son cilalanmadan sonra əşyaya yüksək keyfiyyətli lak tətbiq olunur.
Texnikalar
Lak məmulatını bəzəmək üçün istifadə olunan ən geniş yayılmış texnika adlanır. Bu üsulda qızıl və gümüş tozu qurumamış lakın üzərinə tökülərək müxtəlif bəzəklər hazırlanır. Dizayn qabarıq formada (taka maki-e), "düz" şəkildə (hira maki-e) və ya lakla örtüb cilalamaqla (toqi-daşi) hazırlana bilər.Maki-e texnikası Yaponiyaya xasdır və VIII əsrdən istifadə olunur. Digər geniş yayılmış texnika isə raden adlanır. Bu üsulda lak məmulatı balıqqulağı, dənizqulağı və ya digər dəniz qabıqlıları ilə bəzədilir.Quri üslulunda təzadlı rənglərin (qara və ya qırmızı) olduğu qatlara xüsusi lak tətbiq olunur, daha sonra isə oyuqlar açılaraq sprilvari dizaynlar hazırlanır.Heydatsu üsulunda əşyaya qızıl və ya gümüş vərəqlər tətbiq olunur, lak əlavə olunur və cilalanma aparılır.
Lak məmulatlarının çoxu dekorativ olsa da, məişət həyatı üçün nəzərdə tutulur. Lak məmulatlarına podnos, yazı qutusu, , servant, kosmetik qutu, mehrab, güzgü tutacağı, taxta yastıq, yemək çubuğu, boşqab, yemək qutusu, çay qabı və hətta zireh parçaları aiddir. Ən tanınmış lak məmulatı növlərinə vacima-nuri (İşikava prefekturası), ayzu-nuri (Fukuşima prefekturası) və tsuqaru-nuri (Aomori prefekturasının şəhəri) daxildir.Ryukyu adalarında istehsal olunan rəngli lak məmulatları da xeyli tanınmışdır.
İstinadlar
Ədəbiyyat
- Perkins, Dorothy. Encyclopedia of Japan: Japanese History and Culture, from Abacus to Zori. Roundtable Press. 1991. səh. 191-192. ISBN . İstifadə tarixi: 24 aprel 2022.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yapon lak memulati 漆器 sikki elde olunan sire ile hazirlanan Yaponiya dekorasiya memulatlari Lak bu cur incesenet mehsullarina gozellik vermekle yanasi onlari nemden ve zedelenmelerden qoruyur texnikasi ile bezedilmis kosmetik qutu XII esr TarixYapon lak memulatlari minlerle il salamat qala biler Yaponiyada tapilmis en qedim parcalar Comon dovrune aiddir En qedim yapon lak resmleri ise VII esre aid olub tapilmisdir Bir cox antik parca Narada yerlesen VII esrde aid saxlanilmisdir Lak memulatlarinin en cox istehsal olundugu dovr XVI XVIII esrlerdir Hemin dovrde daymyolar lak memulatlarinin boyuk sifariscileri idiler ve hemin dovrun en taninmis lak senetcileri idi Muasir dovrde ise lak senetcisi Yaponiyada Yasayan milli xezine elan olunmusdur HazirlanmasiMeyci dovrune aid lak servant Lak agaci zeherli xususiyyetlere malik oldugu ucun lak da cox toksikdir ve cox diqqetle toplanmalidir Lak hem yetisdirilmis hem de vehsi lak agacindan elde oluna biler 3 10 illik lak agacinin oduncagina ufuqi kesik atilir ve sire damcilarini toplamaq ucun vedre qoyulur Xam sire qehveyi ve yapisqandir keskin qoxuya malik olur Her agacdan 6 7 damci sire cixarilir En yaxsi keyfiyyetli sire avqust ve sentyabr aylarinda elde olunur Xam lak nayasi adlandirilan xususi proses vasitesile rafinalasdirilir Bu proses sayesinde qarisiq sudan azad olur qatilasir ve homogenlesir Proses zamani lak birbasa gunes sualari altinda qizdirilir Lak kagiz taxta metal sebet cini deri kimi muxtelif materiallara tetbiq olunur ve hemin materiallar esasinda qab qutu ve ya benzer esyalar hazirlanir Laklanacaq cisim evvelce hamarlanir xususi tozdan hazirlanan boya ile renglenir ve maye lakla gilin qarisiginda isladilmis parca tebeqeleri ortulur Onun uzerinden ise firca vasitesile lak tebeqeleri cekilir Firca mohkem olmali emalatxana ise tozdan azad saxlanilmalidir Lak 25 30 C de ve 75 85 rutubetde yavas yavas quruyur Nemlik lakin qurumasi tezlesdirir quru hava ve soyuq temperatur ise gecikdirir Lak quruyandan sonra esya komurle ve ya dasla hamarlanir Maral buynuzu tozu ve toxum yagi ile heyata kecirilen son cilalanmadan sonra esyaya yuksek keyfiyyetli lak tetbiq olunur Texnikalarterefinden 1960 ci ilde hazirlanmis lak memulati Lak memulatini bezemek ucun istifade olunan en genis yayilmis texnika adlanir Bu usulda qizil ve gumus tozu qurumamis lakin uzerine tokulerek muxtelif bezekler hazirlanir Dizayn qabariq formada taka maki e duz sekilde hira maki e ve ya lakla ortub cilalamaqla toqi dasi hazirlana biler Maki e texnikasi Yaponiyaya xasdir ve VIII esrden istifade olunur Diger genis yayilmis texnika ise raden adlanir Bu usulda lak memulati baliqqulagi denizqulagi ve ya diger deniz qabiqlilari ile bezedilir Quri uslulunda tezadli renglerin qara ve ya qirmizi oldugu qatlara xususi lak tetbiq olunur daha sonra ise oyuqlar acilaraq sprilvari dizaynlar hazirlanir Heydatsu usulunda esyaya qizil ve ya gumus vereqler tetbiq olunur lak elave olunur ve cilalanma aparilir Lak memulatlarinin coxu dekorativ olsa da meiset heyati ucun nezerde tutulur Lak memulatlarina podnos yazi qutusu servant kosmetik qutu mehrab guzgu tutacagi taxta yastiq yemek cubugu bosqab yemek qutusu cay qabi ve hetta zireh parcalari aiddir En taninmis lak memulati novlerine vacima nuri Isikava prefekturasi ayzu nuri Fukusima prefekturasi ve tsuqaru nuri Aomori prefekturasinin seheri daxildir Ryukyu adalarinda istehsal olunan rengli lak memulatlari da xeyli taninmisdir IstinadlarPerkins seh 191 Perkins seh 192EdebiyyatPerkins Dorothy Encyclopedia of Japan Japanese History and Culture from Abacus to Zori Roundtable Press 1991 seh 191 192 ISBN 0 8160 1934 7 Istifade tarixi 24 aprel 2022